Kosmik ölkəyə çevrilirik...

Prezident: Yaxın günlərdə biz tarixi hadisəni - birinci peykimizin orbitə buraxılışını qeyd edəcəyik

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi

Prezident İlham Əliyev 2013-cü ilin Azərbaycan Respublikasında "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.

Sərəncamda Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinə (RİTN) Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə birlikdə 2013-cü ilin Azərbaycan Respublikasında "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilməsinə dair tədbirlər planını hazırlayıb bir ay müddətində Azərbaycan prezidentinə təqdim etmək tapşırılıb.

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə yanvarın 15-də Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunları və 2013-cü ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclası keçirilib və dövlət başçısı tədbirdə 2013-cü ili "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan etmişdi.

Ölkə rəhbəri çıxışında vurğulayıb ki, Azərbaycan informasiya-kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sahəsində son illər ərzində böyük uğurlar əldə edib: "Bu həm biznes, həm zəka, intellekt sahəsidir. Eyni zamanda, innovasiya və şəffaflığa təkan verən, xidmət göstərən bir sahədir. Biz bu imkanlardan daha da geniş şəkildə istifadə etməliyik. Elektron xidmətlərin sayı artmalıdır və bu sahədə görülən işlər davam etdiriləcək".

Peykin həm də böyük rəmzi mənası var

Prezident gələn ay Azərbaycanın birinci telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılacağını bəyan edib və bunu tarixi hadisə kimi dəyərləndirib: "Doğrudan da, Azərbaycan kosmik ölkəyə çevrilir, biz kosmik sənayenin inkişafı ilə məşğuluq və bir neçə il bundan əvvəl bunu təsəvvür etmək belə çətin idi ki, vaxt gələcək və Azərbaycan kosmik ölkələrin sırasına daxil ediləcək. Amma bu vaxt gəlir, yaxın günlərdə biz bu tarixi hadisəni qeyd edəcəyik" (AzərTAc).

Dövlət başçısı diqqəti buna cəlb edib ki, müstəqillik dövründə Azərbaycan elə böyük uğurlara imza atıb ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşı bununla fəxr edə bilər: "Onların içində peykin buraxılması xüsusi yer tutur. Bu həm böyük məna daşıyır, həm də bunun böyük rəmzi mənası var. Əminəm ki, bu hadisə gələcəkdə müasirliyə, inkişafa doğru atılan addımlarımızı artıracaqdır".

Azərbaycan prezidenti bu hadisəni və ümumiyyətlə, İKT sahəsinə verilən diqqəti və bu sahədə əldə edilmiş uğurları nəzərə alaraq 2013-cü ili "İKT ili" elan edib: "Hesab edirəm ki, 2013-cü ildə bu sahədə biz daha da böyük nailiyyətlərə çatmalıyıq".

Dövlət başçısının sözlərinə görə bu, özlüyündə bütün cəhətlərdən böyük bir nailiyyətdir - həm ölkənin prestiji, həm müasirlik, yeni texnologiyaların inkişafı üçün: "Bu, biznes üçün də sərfəlidir. Çünki bu, eyni zamanda, iqtisadi cəhətdən də səmərəli layihədir. Amma ən önəmlisi odur ki, bu, ölkəmizin inkişafını və niyyətini göstərir. Ümumiyyətlə, bizim dünyagörüşümüzü və siyasətimizi göstərir".

BMT Azərbaycanı kosmik ölkələr sırasına daxil edib

Rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasov iclasdakı çıxışında bildirib ki, Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin (Azerspace/Africasat-1a) istehsalı başa çatıb və onun fevralın ilk ongünlüyündə orbitə çıxarılması planlaşdırılır.

Nazir qeyd edib ki, orta çəkili (3,2 ton) peyk ABŞ-ın "Orbital" şirkəti tərəfindən istehsal olunub və Fransanın "Arian" şirkəti tərəfindən orbitə çıxarılacaq. Peykin imkanlarının 20%-i Azərbaycanın tələbatını ödəmək üçün, qalan 80%-i isə kommersiya məqsədilə istifadə ediləcək. Artıq peykin resurslarının 40%-nin istifadəsi üçün şərti müqavilələr imzalanıb.

Abbasov deyib ki, peyklərin idarə olunması üçün regional idarəetmə mərkəzinin və ehtiyat idarəetmə mərkəzinin yaradılması başa çatıb.

Qeyd edək ki, Əsas Yerüstü Peyk İdarəetme Mərkəzi Abşeronda, ehtiyat idarəetmə mərkəzi isə Naxçıvanda tikilib.

"Mərkəz təkcə Azərbaycanın yox, region üzərindən uçan digər ölkələrə məxsus peyklərin də idarə olunması üçün istifadə olunacaq", - nazir deyib. Burada Yer səthinin müşahidəsi üçün universal qəbuletmə və emaletmə sisteminin quraşdırılmasına başlanılıb və 2013-cü ilin sentyabr ayından real vaxt rejimində əcnəbi peyklərdən yüksək dəqiqlikli təsvirlərin alınması və müxtəlif təyinatlı istifadəsi təmin olunacaq.

Yer səthinin müşahidəsi üçün Azərbaycan peykinin aşağı yer orbitinə çıxarılması 2015-ci ilə, ikinci telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması isə 2016-cı ilə planlaşdırılıb. "BMT-nin uyğun komitəsində Azərbaycan kosmik ölkələr sırasına qəbul olunub, ölkəmiz kosmik fəzanın sülh məqsədlərlə istifadəsi üzrə öhdəliklər götürüb", - deyə RİTN rəhbəri qeyd edib.

Nazirin sözlərinə görə, ölkəmizdə kosmik texnologiyalar üzrə kadrlar da hazırlanır: "Son 3 ildə orta yaşı 25-28 olan təxminən 30 nəfər peyklərin idarə olunması üzrə ABŞ, Fransa və Malayziyada uzunmüddətli kurs və təlimlər keçmiş milli mütəxəssis hazırlanıb".

5,5 min nəfər elektron imzadan istifadə edir

Rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin sözlərinə görə, ötən il Azərbaycanda təxminən 5,5 mindən çox dövlət məmuru və vətəndaş elektron imzadan istifadə edib.

2012-ci ildə "bir pəncərə" prinsipi ilə işləyən vahid elektron hökumət (e-hökumət) portalı yaradılaraq həmin ilin sentyabrından İnternet vasitəsilə əhali və iş adamlarının istifadəsinə verilib.

E-hökumət portalına 40 hökumət və dövlət qurumu real vaxt rejimində birləşdirilib və Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilmiş 417 xidmətdən 158 sadə xidmət artıq portalda cəmləşdirilib və İnternetə birbaşa çıxışı olan əhalinin istifadəsinə verilib: "Elektron imza sisteminin kompüter və mobil telefon versiyası işə salınıb".

Abbasov bildirib ki, Dünya Bankı və Azərbaycan Mərkəzi Bankı ilə birlikdə poçt sisteminin müasir kompüter şəbəkəsi qurulub, müasir idarəçilik və yeni iş prinsipləri üzrə fəaliyyəti təmin edilib, qeyri-ənənəvi xidmətlərin, o cümlədən bank-maliyyə, elektron dövlət xidmətləri, logistika və digər xidmətlərin göstərilməsinə başlanılıb.

"Poçt sisteminin rəqabətlilik qabiliyyətini yüksəltmək və rentabelliliyini təmin etmək üçün işlər hələ davam edir. Bu gün poçt müəyyən həcmdə dövlət büdcəsindən və əsasən də telekommunikasiya sektorunda əldə olunan gəlirlərdən subsidiya almaqda davam edir", - nazir deyib.

100 nəfərə 110 telefon düşür

Azərbaycanda 2004-2012-cü illərdə İKT sektoru hər üç ildə təxminən iki dəfə genişlənib. 2012-ci ildə sektorun artım tempi təxminən 18% olub. RİTN rəhbərinin sözlərinə görə, bu, ümumdünya orta artım tempindən təxminən 2,5 dəfə yüksəkdir.

MDB ölkələri arasında ilk dəfə 2008-ci ildə Azərbaycanda bütün yaşayış məntəqələri telefonlaşdırılıb, 2010-cu ildə isə tam elektronlaşdırılıb, yəni rəqəmləşdirilib. Ötən il şəbəkəyə təxminən 20 min nömrə əlavə olunaraq, "yeni nəsil şəbəkəsi" texnologiyaları tətbiq olunub, sektora 400 milyon dollardan çox investisiya qoyulub.

2012-ci ildə Azərbaycan dördüncü nəsil (4G) mobil rabitə texnologiyasını tətbiq edən Avropanın 9-cu, dünyanın isə 37-ci ölkəsi olub. "İndi bizdə hər 100 nəfərə təxminən 110 telefon düşür", - nazir deyib.

Mobil telefon sistemi də 2010-cu ildə MDB ölkələri arasında ilk dəfə olaraq ölkə ərazisini 100% əhatə edib. İndi mobil abunəçilərin əksəriyyəti, həm də sürətli internet istifadəçiləridir.

Əhalinin 90%-i rəqəmsal TV-yə çıxır

Cənubi Qafqaz, Orta və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında rəqəmli televiziya yayımının ilk dəfə Azərbaycanda tətbiq olunmasına başlanılıb və ölkə əhalisinin 90%-i rəqəmsal TV-yə çıxışla təmin edilib.

Azərbaycanda bu gün 25 televiziya kanalı var, onlardan 11-i ümumrespublika, 14-ü isə regional kanaldır, 15 radio proqramı mövcuddur. Eyni zamanda, 12 kabel televiziyası və 20-dən çox İnternet televiziya studiyaları fəaliyyət göstərir.

"Milli Teleradio Şurasının razılığı ilə ölkəmizdə mərkəzləşdirilmiş və lisenziyalaşdırılmış 100-dən çox xarici radio-televiziya kanallarının qəbulu, saxlanma və paylanma sistemi yaradılıb - planımız bu sistemi regional mərkəzə çevirməkdir", - Abbasov deyib.

"Evlərə optika" modeli

Son üç ildə Azərbaycan MDB ölkələri arasında internet istifadəçilərinin sıxlığına görə liderdir və 2012-ci ildə bu rəqəm 65%-dən təxminən 70%-ə çatıb.

2012-ci ildə İnternet xidmətlərinin keyfiyyəti yüksəlib, 2011-ci illə müqayisədə xaricə çıxış tutumu 2,2 dəfə artıb, qiymətlər isə təxminən 35% azalıb.

"Bu gün Azərbaycanda 1 Mbit/saniyə xidmətinin qiyməti orta əmək haqqının təxminən 3%-i qədərdir. Müqayisə üçün qeyd edim ki, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün bu rəqəm orta hesabla 20% civarındadır", - deyə rabitə və informasiya texnologiyaları naziri bildirib.

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi (RİTN) və Dövlət Neft Fondu (ARDNF) Azərbaycanda "evlərə optika" modeli üzrə ölkənin bütün yaşayış məntəqələrinə yüksəksürətli genişzolaqlı İnternet xidmətlərini verən optik şəbəkənin qurulması üzrə layihə hazırlayıb. Artıq 2013-cü ildə bu layihənin icrası üçün 103 milyon manat vəsait ayrılıb. "Layihə 3 il müddətində həyata keçiriləcək və yüksək rentabellidir. Artıq 2014-cü ildən başlayaraq ümumi dəyərin 30-35%-i təkrar investisiya hesabına ödəniləcək", - deyə Abbasov vurğulayıb.

Layihənin əsas hədəfi ucqar kəndlər də daxil olmaqla, ölkənin bütün ərazisində sürəti 10-100 Mbit/saniyə arasında olan genişzolaqlı internetə çıxışı təmin etmək, istifadəçilərin sayını isə təxminən 85%-ə çatdırmaqdır. Nazirin sözlərinə görə, bu, həmin vaxt üçün - yəni 2017-ci ildə inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə bərabər olacaq.

Dövlət başçısının sərəncamları ilə İKT-nin daha sürətli inkişafı üçün 2012-ci ildə İKT-nin İnkişafı Dövlət Fondu, Yüksək Texnologiyalar Parkı, İnformasiya Təhlükəsizliyi Mərkəzi və İnformasiya Təhlükəsizliyi üzrə Dövlət Agentliyinin yaradıldığını qeyd edən nazir xatırladıb ki, BMT-nin 67-ci Baş Məclisi (dekabr 2012-ci il) Azərbaycanın əlaqələndirici olduğu "Avrasiya Transmilli Böyük İnformasiya Magistralı" (TASİM) layihəsinə xüsusi qətnamə ilə ikinci siyasi dəstəyini verib və bu layihə üzrə xüsusi alyansın yaradılmasını tövsiyə edib. İkinci layihə Avropa Yaxın Şərq yüksəksürətli İnformasiya Şəbəkəsinin (EPEG) Azərbaycanda əsas və ehtiyat qovşaqlarının quraşdırılması tamamlanıb.

İnternet şəbəkəsinin regional resurslar və xidmətləri serverlərinin, ünvanların idarə olunması üçün regional sistemin ölkəmizdə qurulması Azərbaycanın region ölkələrinə internet xidmətlərinin ixracını xeyli artırıb.

Nazir: İKT sektorunda çalışanlara güzəştlər veriləcək

RİTN rəhbəri iclasdakı çıxışında bildirib ki, qarşıdakı illərdə Azərbaycanda İKT sektorunda çalışanlara fiskal və monetar güzəştlərin verilməsi planlaşdırılır.

Abbasov qeyd edib ki, "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasına əsasən, əsas hədəf İKT-nin illik artımını təxminən 18-20% ətrafında saxlamaqla, qarşıdakı 8 ildə sektorun gəlirlərini 8-9 milyard dollara çatdırmaqdır.

Nazirin sözlərinə görə, bu göstəricilərə rəqabət mühitinin yaxşılaşdırılması, sektora olunan fiskal və monetar güzəştlər, ixrac potensialının artırılmasına yönəlmiş siyasət, regional İKT resurslarının, yüksək texnoloji məhsul və xidmətlərin yaradılması, güclü insan kapitalına əsaslanan innovativ sahibkarlığın inkişafı hesabına nail olunacaq.

Aytən HƏMİD

Ekspress.-2013.-17 yanvar.-S.-9.