Həm öyrədirəm, həm də öyrənirəm...

Nəzakət Teymurova: "Muğam əmək tələb edir"

"Rübabə Muradovanın Leylisi çox həzindir, ancaq şuxluq baxımdan Zeynəb Xanlarovanın Leylisi daima məni valeh edib"

Dosye: Nəzakət Teymurova Ağdam rayonunda doğulub. Orta məktəbin 8-ci sinfini bitirdikdən sonra Bakı Baza Energetika Texnikumuna daxil olub. Ordan müsabiqə yolu ilə Asəf Zeynallı adına Musiqi məktəbinə daxil olub və 1991-1995-ci illərdə Nəriman Əliyevin sinfində oxuyub. 1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olub, xalq artisti professor Arif Babayevdən dərs alıb. Həmin ildən də Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solistidir. İlk rolu "Leyli və Məcnun"-da Leyli olub. "Aşıq Qərib"də Şahsənəm, "Gəlin Qayası"nda Gülbahar, "Natavan"da Xanəndə qız, "Vaqif"də Xanəndə qız, "Koroğlu"da Xanəndə qız rolları ilə çıxış edib.

Muğam ifaçısı Almaniya, ABŞ, Koreya, Yaponiya, Macarıstan, Fransa, Türkiyə, İran, İsveçrədə konsert proqramları ilə çıxış edərək milli muğam sənətimizi ləyaqətlə təmsil edib. Hazırda Opera və Balet Teatrının solistidir, Milli Konservatoriyada və Musiqi Kollecində muğam dərsi deyir. 2000-ci ildə əməkdar artist, 2005-ci ildə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb.

"İlk dəfə səhnədə Leyli obrazını canlandırdığım zaman elə bildim ki, bütün dünya mənimdir, sanki göylərdə uçurdum. Sonralar başa düşdüm ki, Leylini yaratmaq üçün bir dəfə səhnəyə çıxmaq yetərli deyil".

Bu sözləri sevimli xanəndəmiz, xalq artisti Nəzakət Teymurova "Ekspress"ə müsahibəsində deyib.

- Qarabağlısansa, demək, səsin var, amma qarabağlı əksər ailələr qız övladlarının səhnəyə çıxmasını elə də asanlıqla qəbul etmirlər...

- Mənim üçün də asan olmadı. Lap kiçik yaşlarımdan bütün musiqi tədbirlərində iştirak edirdim, səsim bəyənilirdi və bu o demək idi ki, artıq gələcək yolum məlumdur. Ancaq ailəm bu arzuma qarşı çıxırdı. Qismətdən qaçmaq olmaz, tale insanı ömrünə yazılmış yolla aparır. Əslində, səsimin olması təsadüfi deyildi, bacımın, anamın səsi var idi. Qarabağ torpağının suyunu içən, çörəyini yeyənin sanki səsi açılırdı. Mühit də ifaçılıqda böyük rol oynayır. Doğulduğum Ağdam torpağında az qala hamı muğamla məşğul olur və az qala hamının yüksək səs tembri vardı. Belə bir mühitdə ilk dəfə "Ana" mahnısı ilə səhnəyə çıxmağımı bəlkə də çoxları "uşaq həvəsi" kimi qəbul edə bilərdi, ancaq mən məhz o səhnədə anladım ki, musiqini çox sevirəm. Bu sənətin dalınca kor-koranə getmədim, bu sənətin ən yüksək təhsilini aldım, ən görkəmli insanların tələbəsi oldum, ən görkəmli muğam ifaçılarının dərslərinə qatılaraq onlardan öyrəndim. İlk dəfə səhnədə Leyli obrazını canlandırdığım zaman elə bildim ki, bütün dünya mənimdir, sanki göylərdə uçurdum. Sonralar başa düşdüm ki, Leylini yaratmaq üçün bir dəfə səhnəyə çıxmaq yetərli deyil. Sənətin dərinliyinə varınca görürsən ki, hər dəfə səhnədə axtarışda olmaq, yenilik etmək lazımdır, həm ifa tərzində, həm plastikada, səhnə hərəkətlərində, oxumaqda Opera səhnəsində hər şey biri-birini tamamlamalıdır. O vaxtdan illər keçir və hələ də mən öyrənirəm. Hazırda muğam dərsləri versəm belə, yenə də öyrənirəm, yəni həm öyrədirəm, həm də öyrənirəm.

- Sənətkar kimi yetişmək təbii ki, asan iş deyil...

- Çox çətin, mürəkkəb bir yol keçmək lazımdır. Məhz belə bir yol qət etdiyin zaman hərtərəfli inkişaf edirsən və nəticədə də özünü ustadlarla bir səhnədə görürsən. Bir məqamı xüsusi qeyd etmək istərdim. Hər insanın həyatında mütləq bir yaxşı insan olur, ona mənəvi cəhətdən dayaq olur. Mənim həyatımda mənə dəstək olan insanlar çox olub və buna görə hər zaman Allahıma şükür edirəm. Hələ Bakı Baza Energetika Texnikumunda təhsil aldığım zaman Lidiya Rəsulova məni Asəf Zeynallı adına Musiqi məktəbinə istiqamətləndirdi və məhz bu mərhələ mənim həyatımda böyük rol oynadı və beləliklə də musiqi təhsilimi illərlə davam etdirdim.

- Musiqi təhsili almadan ifaçı kimi yetişə bilərdinizmi?

- İstənilən sahənin peşəkarı olmaq üçün təhsil alaraq həmin sahəni tam mənimsəmək əsas şərtdir. Xüsusilə muğam ifaçılığının bütün dərinliklərinə bələd olmaq üçün mütləq təhsil almaqla onun bütün sirlərinə hakim olmalısan. Əks halda yarımçıqlıq özünü büruzə verəcək. Yəni, bünövrə əsasdır, təhsil bünövrə deməkdir. Xanəndə üçün bünövrə əsasdır. Hələ Asəf Zeynallıda Nəriman müəllimdən dərs alarkən, eyni zamanda digər sənərkarların da dərslərində iştirak edirdim, hətta konservatoriyada təhsil almadığım zamanlarda Arif Babayevin dərslərinə də qatılırdım. Hacıbaba Hüseynovun, Ağaxan Abdullayevin, Canəli Əkbərovun və başqalarının dərslərində daim iştirak edirdim. Bütün bunlar ona görə idi ki, mən muğam ifaçılığında yarımçıq qalmaq istəmirdim. Hazırda öz tələbələrimə də məsləhət görürəm ki, digər sənətkarların da dərslərində iştirak etsinlər, daha artıq məlumatlı olmağın heç kimə ziyanı olmaz. Bilirsinizmi, yeniyetmə, gənc yaşlarında həyatı tam olaraq anlamadığımız üçün bir qədər səhlənkarlıq edirik. Məhz həmin yaşda istiqamət verən, başa salan lazımdır ki, düz yolu seçə bilək. Təcrübə o vaxt qazanılır ki, yaş üstə yaş gəlir, tələbə həyatı, iş həyatı, ilk layihə və davamlı gördüyün işlərdə qazandığın uğurlar və beləliklə də bir vaxt baxırsan ki, peşəkarsan...

- Opera səhnəsində rol almaq o qədər asan məsələ deyil, amma Siz yaşıdlarınızdan seçilməyi bacardınız...

- Operada çalışmaq mənim arzum, məqsədim idi. Bildiyiniz kimi təhsili bitirdikdən sonra təyinatla göndərişlər olur və mənə sual veriləndə ki, harda çalışmaq istəyirsən, arzumu dedim və beləliklə də təyinatla Opera və Balet Teatrına göndərildim. İlk dəfə Leyli obrazında səhnəyə çıxdım, o günü heç bir vaxt unutmaram.

- Özünüzdən əvvəl həmkarlarınızdan kimin Leylisini daha çox bəyənirdiniz və səhnədə daha çox kimə bənzəmək istəmisiniz?

- Doğrusu elə bir yaşı dövründə idim ki, kimin ifası mənim üçün daha maraqlıdır, ona o qədər də diqqət yetirmirdim. Mənim üçün önəmli olan o idi ki, nəhayət, arzuma çatmışam, səhnədəyəm. Səhnə təcrübəm olmasa da, tez tanındım, tamaşaçılar tərəfindən tez qəbul olundum, ancaq illər sonra anladım ki, əslində Leyli obrazı necə məsuliyyətli bir roldur. Bu əsərdə nə deyilməsi, qəhrəmanların yaşadıqları dövrə olan münasibət, musiqinin gücü ilə operada o dövrü canlandıran məqamlar və s. hamısı mənə illər sonra aydın oldu.

- Az qala 20 ilə yaxındır ki, Leyli olaraq səhnəyə çıxırsınız, amma zaman öz sözünü deyir...

- Bu mütləqdir. Yaş təcrübə deməkdir, təcrübə illərin sınağıdır, illərin hesabatıdır. Həyata olan dünənki baxış bu gün daha fərqlidir, eləcə də əsərlərə olan münasibət. Əgər 20 il öncə Leyli obrazı mənim üçün sadəcə sevən bir gənci anladırdısa, 20 il sonra həmin dövrün bir faciəsini, bəlasını açıb göstərir. İstər əsər, istər musiqi hamısı vəhdət təşkil edir. Yəni bir əsəri dərk edərək oxumaq, canlandırmaq tamam fərqlidir. Doğrudur, "Leyli və Məcnun"dan sonra bir çox operalarda əsas obrazları canlandırdım - "Aşıq Qərib" də Şahsənəm, "Gəlin qayası"nda Gülbahar və s. Ancaq ilk addım atdığım obraz daima mənə əziz olaraq qalır. Bu duyğunu sözlə ifadə etmək çox çətindir, ancaq ilk addım heç bir vaxt unudulmur. Qaldı kimin Leylisini daha çox bəyənmişəm sualına, mənim üçün Rübabə Muradovanın Leylisi çox həzindir, çox bəyənmişəm, ancaq şuxluq baxımdan Zeynəb Xanlarovanın Leylisi daima məni valeh edib.

- Rübabə Muradovanın Təbriz nisgili daim onun Leylisində öz əksini tapırdı, odur ki, səhnədə Leylini çox həzin, duyğulu yaradırdı. Zeynəb Xanlarova isə "Dünyanın xoşbəxti mənəm" dediyi üçün onda da şux ritm özünü büruzə verirdi...

- Doğrudan da, ifaçıların əksəriyyəti çox vaxt həyatda yaşadıqları hissləri ifalarında göstərirlər. Əslində o dərinliyi, o sevgini hər ifaçı tamaşaçıya çatdıra bilmir. Yaşamalısan, görməlisən ki, sonra dərk edə biləsən...

- Nəzakət Teymurovanın da Leylisi həzindir, duyğuludur, kədərlidir. Torpaq nisgili sizin də ifanıza öz təsirini göstərir...

- Təsir etməməsi mümkün deyil. Təbii ki, mənim də yaşadıqlarım ifama təsir edir. Ümumiyyətlə, ifaçı ifa etdiyi əsəri tam mənimsəyərək, yaşayaraq oxumalıdır, biganə, laqeyd ifaçıları qəbul edə bilmirəm. Ancaq yaxşı ifadan zövq alıram. Elə ola bilər ki, həmkarlarımdan birinin ifası məni çox valeh edər, onun ifasında hər hansı bir muğamı daha yüksək qiymətləndirərəm və yaxud əksinə də ola bilər.

- 10 ildir pedaqoji fəlaiyyətlə də məşğul olursunuz. Səhnə fəaliyyəti, qastrol səfərləri və tələbələrə muğamı anlatmaq... bütün bunların öhdəsindən necə gəlirsiniz?

- Hər birində söhbət muğamdan gedir. İfa edərək də anlatmaq olur, anladaraq da ifa etmək olur, önəmli olan dərs dediyim tələbələr arasında ümidverici tələbənin olmasıdır, canıyla-qanıyla muğama bağlı olan tələbəyə muğamı anlatmaq, muğamın dərinliklərini öyrətmək o qədər də çətin olmur. Elə tələbələr var ki, bu sənətə sadəcə maddiyyata görə gəlir, belə tələbəyə nə öyrətsən, xeyri yoxdur. Rəhmətlik Nəriman müəllim tələbələrinə çəkilişlərə getməyə icazə vermirdi, deyirdi ki, indi sizin öyrənən vaxtınızdır. Tələbəlik həyatı öyrənmək, bilgi sahibi olmaq dövrüdür, seçdiyin ixtisasa tam bələd olduqdan sonra ruzi də gələcək, bərəkət də. Əziyyətə qatlaşmalısan ki, sonra bəhrəsini görəsən. Bir haşiyə çıxmaq istərdim. Tələbə yoldaşlarımın əksəriyyətilə saatlarla oturub muğamda bir boğaz öyrənirdik, dəfələrlə təkrar edirdik, ancaq elə tələbə yoldaşlarımız da var idi ki, güclü səsləri olmasına baxmayaraq maddiyyat dalınca qaçırdılar. Nəticədə biz - əziyyətə qatlaşanlar, gecəmizi-gündüzümüzə qatıb öyrənənlər özümüzə bu sahə üzrə yer tuta bildik, ancaq digərləri yəqin ki, yenə də pul dalınca qaçırlar. Heyf o səslərdən. Muğam çətin janrdır, əmək tələb edir, öyrəndikcə öyrənəcəksən, yoxsa heç bir şeyə nail olmaq olmaz. Bizim də çətinliklərimiz olub, tələbə olduğumuz dövr ölkəmizin ən çətin dövrü idi. Yenicə müstəqillik qazandığımız illərlə hazırkı illər arasında çox böyük fərq var. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq biz maddiyyat dalınca qaçmadan muğamın dərinliklərini öyrəndik. Mətləbdən uzaqlaşmadan qeyd edim ki, tələbələrim içində az da olsa, ümidvericiləri çoxdur. Yəni hər 10 tələbədən 1-2 tələbə ümidverici olsa, o zaman inanaram ki, muğamı gələcək nəsil də ən az bizim qədər yaşada biləcək.

Xədicə QİYAS

Ekspress.-2014.- 13-15 sentyabr.- S.19.