"Qatil"ə baxsaydı, qatil olacaqdı...

Münəvvər Əliyeva: "Yalanın üstü açılanda ailəmizdə böyük bir həngamə qopdu"

Əməkdar artist Münəvvər Əliyeva 20 ilə yaxındır ki, Akademik Milli Dram Teatrında çalışır. Bu illər ərzində aktrisa Azdramanın səhnəsində biri-birindən maraqlı, yaddaqalan obrazlar yaradıb.

Onlardan "Köhnə ev", "Afət", "Ölüləri qəbiristanlıqda basdırın", "Kaş, araba aşmayaydı!", "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran", "Teleskop", "Kabuslar" tamaşalarındakı rollarını xatırlamaq kifayət edər. Amma onun ötən mövsüm oynadığı "Qatil" tamaşası həqiqətən də bir teatr hadisəsi idi.

- Münəvvər xanım, tamaşaçılar siz oynadığınız rollardan yaxşı tanıyırlar. Lakin gəlin söhbətimizə qısa tanışlıqdan başlayaq.

- 1971-ci ildə mayın 25-də Qubadlıda doğulmuşam. 1988-ci ildə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Dram və kino aktyoru" fakültəsinə xalq artisti Elmira Şabanovanın sinfinə qəbul olunmuşam. Kursdan kursa keçdikcə sənət müəllimlərimiz hər il dəyişdi. Sonrakı il Vidadi Həsənov oldu, 3-cü kursda aktyor sənətinin nəzəriyyəsi müəllimimiz israfil İsrafilov oldu, 4-cü kursda isə Ağakişi müəllim kurs rəhbərimiz oldu. Bu çətinliklərə rəğmən 1992-ci ildə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini bitirə bildim. Mən hələ tələbə ikən "Yuğ" Teatrına gedirdim. Onda hələ "Yuğ" Azdramada bir studiya kimi fəaliyyət göstərirdi, hələ teatr statusu almamışdı. Ordan Akademik Milli Dram Teatrına dəvət aldım. O dövrdə Cənnət Səlimova Azdramada "Otello" tamaşasını qoymaq istəyirdi və "Dezdemona"nı mənə vermişdi. Eyni zamanda, "Yuğ"da da bir rol almışdım. İki teatrın arasında qalmışdım, hər iki teatr məni o biri teatra qısqanırdı, ona görə də 1994-cü ildə "Yuğ"dan çıxıb birdəfəlik Azdramaya keçdim.

- Sizin rollara diqqət etdikdə də, vaxtilə "Yuğ" məktəbi keçməyiniz aşkar hiss olunur...

- Bu, mütləq belə də olmalıdır. Çünki məktəb insanın gələcək taleyində böyük rol oynayır. Mən "Yuğ"dan çox şey öyrənmişəm. Universitetdə oxyanda o biri qruplara həsəd aparırdım ki, birinci kursdan sonadək rəhmətlik Nəsir Sadıxzadə onlara rəhbərlik etdi. İndii də məndən soruşanda "kimin tələbəsi olmusan?", bilmirəm kimin adını çəkim ki, o biri inciməsin. Həqiqətən adama ilk öncə müəlliminə görə hörmət edirlər. Mən birinci kursda oxuyanda Sankt-Peterburqda keçirilən "Yaxintev" bədii qiraət müsabiqəsində iştirak etdim. Orda məndən böyük kursun qiraət müəllimi, öz azərbaycanlım müsabiqənin münsiflər heyətinə konyak verirdi ki, məni kəsib, onun tələbəsinə yer versinlər. Lakin münsiflər heyətinin üzvləri konyakı alsalar da, məni kəsməyəcəklərini dedilər və birinci yeri mənə verdilər. Yəni müəllimsizlik belə idi, rəhmətlik Mikayıl Mirzə də ora tələbəsini aparsa da, o öz tələbələrini buraxıb mənim uğurum üçün əlindən gələni əsirgəmədi. Çünki mən özümlə dəf aparmışdım, dəfimi cırmışdılar, özü də özümüzünkülər... Mənim müsabiqədəki proqramım həqiqətən o dövrdə böyük səs-küyə səbəb oldu, Akademik Milli Dram Teatrına da buna görə götürdülər.

- Azdramada hər gənc aktyorun qəbulu yaşlı sənətkarlar tərəfindən bir az qısqanclıqla qarşılanır. Sizdə necə oldu?

- Açığını deyim ki, mənə qarşı çox mülayim davrandılar. Mən Bəsti Cəfərova, Ramiz Novruzov və başqaları ilə demək olar ki, teatra gəldiyim ilk günlərdən dostluq edirəm və bu dostluq bu gün də əvvəlki qaydada davam edir. Məni öz sıralarına tez qəbul etdilər. Baxmayaraq ki, Mehriban Xanlarova, Məleykə Əsədova, Sənubər İsgəndərli məndən sonra teatra gəlib, indi də mənə uşaq kimi yanaşırlar. Mən teatra gəldiyim ilk günlərdən demək olar ki, əsas rolları oynamışam.

- İlk rolunuzu xatırlayırsınızmı?

- İlk işim Davud Aslanın "Dindirir əsr bizi dinməyiriz..." tamaşasında "Fərəh" rolu oldu. Mirzə Ələkbər Sabir haqqında tamaşa idi. Sonra isə "Hökmdar və qızı"nda Səltənətbəyimi oynadım. Bunlardan başqa "Şah Edip"də Antiqona, "Köhnə ev"də Cana rollarını oynamışam...

- Əslində, sentimental rollarınız daha çox yadda qalıb, belə deyək də, səhnədə ağlamaq sizə çox yaraşır...

- Bəli, dramatik rolları çox rahat oynayıram. Komik rolları heç oynaya bilmirəm, bunu özüm də etiraf edirəm...

- Hansısa rejissoru sizə rol verdiyinə görə peşman etmisinizmi?

- Belə bir hadisə olub. Azdramanın rejissorlarından mənə daha çox Bəhram Osmanov rol verirdi. Bir dəfə də "Natəvan" tamaşasında "qulluqçu" rolunu mənə verdi. Bilirsiniz ki, bu, komik obrazdır. Bu rolu da Bəhram müəllim özü məcbur verdi ki, dövlət sifarişi olan tamaşadır, oyna, səni də görsunlər, tanısınlar, sabah fəxri ad veriləndə lazımın olacaq. Mən elə ilk gündən dedim ki, Bəhram müəllim, bu rolu oynamaq içimdən gəlmir. Bilirəm ki, səhnədə süni alınacaq. Səsimi dəyişə bilmirdim. Hər dəfə səhnəyə çıxandan sonra Bəhram müəllim məni danlayırdı ki, elə danışırsan, elə bi qulluqçu yox, xanımsan... Nə isə, heç bu obraza girə bilmədim. Axırda elə oldu ki, xəstələndim, bir müddət məşqlərdən qaldım. Ona görə də Bəhram müəllim peşmançılıq çəkdi və rolu məndən aldı...

- Və sizdən incidi...

- Əksinə, mən ondan incidim. Bir tərəfdən sevindim ki, bu rolu məndən aldı. Digər tərəfdənsə mənə xəbər etmədən rolu başqa aktrisaya vermişdi. Mən də heç nədən xəbərsiz məşqə gəlmişdim və gördüm ki, rolumu başqası oynayır... Heç olmasa, mənə bu barədə deyilməli idi.

- Yolunu gözlədiyiniz rol varmı? Deyək ki, bu gün xarici görünüşünüz bütün rolları oynamağa imkan verir, amma 10 ildən sonra həmin rolu oynaya bilməyəcəksiniz...

- Nədənsə, mən həmişə "Antiqona"nı oynamaq istəmişəm. Ümumiyyətlə, mənim belə bir xasiyyətim var ki, oynanılmamış obraz yaratmaq istəyirəm ki, bu yalnız mənə məxsus olsun... Bəzən aktrisalar çalışır ki, Kleopatra, Cülyetta, Dezdemona kimi klassik rollar, məşhur rollar oynasın. Mən belə deyiləm.

- Dediniz ki, Akademik Milli Dram Teatrına 1994-cü ildə gəlmisiniz. Və "Qatil" kimi çox mükəmməl hazırlanan bir tamaşada oynamaq üçün təxminən 20 il gözlədiniz. 20 il çox olmadımı?

- Həqiqətən 20 il çox oldu və buna dözmək asan deyildi... Hər adam 20 il gözləyə bilmir. Xüsusən də, mən teatrın çətin günlərində başqa yerə getmədim, verilən rolları qəpik-quruş müqabilində oynadım, bu doğma ocağı atmadım. Məsələ bundadır, mənim böyük bacım da aktrisa olub, özü də deyim ki, məndən də istedadlı idi. Ailəmizdə ona heç bir qadağa yox idi, amma mənə hər şey qadağan olunmuşdu. Mən Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə qəbul olunmaq üçün imtahana balkondan tullanıb qaçıb getmişəm. Pantomima Teatrının direktoru Elman Rəfiyev sinif yoldaşım idi, o yazıq balkonun aşağısında dayanıb mənə kömək edirdi. Qardaşım mən evdən çıxıb imtahana getməyim deyə, otağımın qapısını bağlayırdı, özü də yıxılıb qapının ağzında yatırdı ki, birdən qapını aça bilərəm, səs olanda oyana bilsin. Mən qəbul imtahanlarında qorxa-qorxa iştirak etmişəm, çünki qardaşım da dalımca gəlmişdi, sadəcə ona binaya girməyə icazə vermədilər. İmtahandan keçsəm də, qorxudan ağlayırdım ki, qardaşım məni öldürəcək. Amma bacım aktrisa olmadı, mən oldum...

- Bəs nə yaxşı oxumağa icazə verdilər?

- Bir-iki il gizlətdim, elə bilirdilər ki, "mədəni-maarif" fakültəsində oxuyuram. Bu yalanın üstü açılanda ailəmizdə böyük bir həngamə qopdu.

- Bəs ailə üzvləriniz indi gəlib tamaşalarınıza baxırlarmı?

- Qardaşım ilk dəfə "Hələ sevirəm deməmişdilər" tamaşasına gəldi və o qəhrəman qızı oynadığımı görüb sevindi...

- "Qatil" tamaşasına baxıbmı?

- Yox, "Qatil"ə baxsa, özü qatil olacaq. Ona görə də, özüm ondan "Qatil" tamaşasına baxmamağı xahiş etmişəm. O da sağ olsun, gəlmir... Əslində, qardaşımın əvvəlki xasiyyəti də qalmayıb. Uzun illər Rusiyada yaşadığına görə, artıq dünyabaxışı tamam dəyişib.

- "Qatil" tamaşasındakı oynunuzu yaman çox tənqid etdilər...

- Mən Allahıma şükür edirəm ki, qarşıma Mehriban Ələkbərzadə kimi rejissor çıxdı. O, sinəsini mənə qarşı olan hücumlara sipər etdi. Mənə bircə onu dedi ki, heç nəyə cavab vermə, vəssalam, hər kəsin cavabını özü verirdi. Çox görmüşəm, rejissor tamaşanı hazırlayır və sonradan aradan çıxır. Bütün çatışmazlıqlara cavab vermək də qalır aktyorla aktrisanın boynuna. Mən əslində bu tamaşada heç bir qəbahət iş görməmişdim, sadəcə öz peşəmi yerinə yetirmişəm. Məsələ bundadır ki, Mehriban xanım bu tamaşanı Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində də səhnəyə qoydu. Qayıdıb gələndən sonra deyirdi ki, ordakı tamaşaçı sevgi səhnələrinə əl çalırdı, burdakılar isə təcavüz, işgəncə səhnələrinə. Yəni aktyorla aktrisa səhnədə qucaqlaşa, öpüşə bilməz, amma aktrisa səhnədə döyülürsə, əzilirsə onda əl çalırlar.

- Bildiyimə görə, Mehriban xanımı çox əsəbiləşdirmisiniz. Hətta rolu sizdən almaq da istəyib...

- Bəli, bir dəfə çox əsəbiləşdi və dedi ki, rolu məndən alacaq. Ümumiyyətlə, mən Mehriban xanımla işləməyi çoxdan arzulayırdım. Hər dəfə onunla salamlaşanda içimdə deyirdim ki, bu qadın nə üçün mənə rol vermir? Həqiqətən, onunla işləməyi çoxdan gözləyirdim. İndi bəzən aktrisalar arasında söz düşəndə deyirəm ki, gözləyin, o məni 20 ildən sonra gördü... Sözün düzü əvvəlcə bu rolu oynamağa çox tərəddüd etdim. Çünki bu rolu vaxtilə xalq artistimiz Şükufə xanım çox gözəl oynadığına görə ehtiyat edirdim. Düşündüm, mən Şükufə xanımdan sonra nə etməliyəm ki, bu rolu özümünküləşdirə bilim.

- "Qatil" tamaşasındakı sillələr, qəzetlə vurmalar, götürüb atmalar həqiqi mizanlar idi?

- Hamısı həqiqi idi. Hikmət hər dəfə məni qəzetlə başıma vuranda fikirləşirdim ki, yəqin onun arasına bərk bir şey qoyub, axı kağız parçası adamın başını belə ağrıda bilməz. Sonra mənə dedilər ki, Hikmət qəzetləri elə sıxıb bərkidirmiş ki, qəzet bükülüsü taxta kimi bərk olurmuş. Məşq prosesində hər dəfə qəzetlə məni vurandan sonra diksinirdim və roldan çıxırdım. Çünki bu yaşıma gəlmişəm, həqiqətən, döyülməmişəm. Amma indi öyrəşmişəm, Hikmət tamaşada məni qəzetlə vurmayanda elə bilirəm ki, nəsə çatışmır. Axırda Mehriban xanıma dedim ki, qəzet yığışdırılsın, onun başıma vurulması məni roldan çıxarır. Mehriban xanım da qəzetlə vurmağı yığışdırdı. Bir də gördüm, Hikmət gəlib deyir ki, Münəvvər xanım, nə olar qoyun qəzetlə vurum da, daha orijinal alınır... Mən də razılaşdım. Hikmət həqiqətən tamaşada rola qapılıb bəzən səhnədə affekt vəziyyətinə düşür. İnanın ki, məni necə tulladısa, sağ çiynimdən travma almışam.

- Hikmətin saçınızdan tutub sürüməyi də həqiqi səhnədir?

- Bəli, əslində o saçımdan tutanda mən də texniki olaraq onun biləyindən tutmalıyam. Amma çox vaxt biləyindən tuta bilmirəm, həqiqətən, saçımdan tutub səhnənin bu başından o biri başına qədər sürüyür. Tamaşa gedə-gedə durub deməyəcəyəm ki. hörmətli tamaşaçılar, bağışlayın, tərəf müqabilimin biləyindən tuta bilmədim, icazə verin, bu mizanı bir də təkrar göstərək... Yenə heç olmasa saçımın hamısını tutanda dözmək olur, bəzən az hissəsindən tutur, tüklərim yerindən qopub əlində qalır. Çox əzablıdır. İlk tamaşada saçımdan tutub sürüyəndə çox incitdi və mən Hikməti əməlli-başlı vurmağa başladım. Əslində vurmalı deyildim. Hikmət də çaşıb qaldı və sakitcə soruşdu ki, Münəvvər xanım, neynirsiniz?..

- Teatrda o hansı aktyordur ki, onunla tərəf müqabili olmaq sizə çox rahatdır?

- Adlarını deməyəcəyəm, elə aktyorlar var ki, onlarla tərəf müqabili olmaq bir cəhənnəm əzabıdır. Mən misal üçün, Nurəddin Mehdixanlı, Ramiz Novruzovla tərəf müqabili olanda səhnədə özümü çox rahat aparıram. Hikmət Rəhimov isə gənc olsa da, mən onun oyunundan özüm səhnədə ola-ola ləzzət aldım. Bu uşaq başdan-ayağa istedaddır.

- Aktrisa olmağın peşmançılığını çəkmisinizmi?

- Bəli, aktrisalıq mənə həyatda çoxlu çətinliklər yaratdı. Ailə quranda aktrisa olduğuma görə məcbur oldum ki, kimsə məni seçsin, özüm seçim edə bilmədim. Çünki hələ tələbə ikən mənə elçi düşənlər çox idi, amma hamısının bir şərti vardı ki, aktrisalığı buraxmalısan. Mən aktrisa olduğum üçün hər bir qadının içində olan seçmək arzusunu boğmalı oldum.

İltifat HACIXANOĞLU

Ekspress.-2014.- 28 yanvar.- S.15.