Unutmadıq!

Qanlı, hüznlü, amma şanlı bir gün...

Bu gün 20 Yanvar faciəsindən 25 il ötür. 25 ildir ki, Azərbaycan xalqı bu günü həm hüznlə, həm də azadlıq salnaməsinin qəhrəmanlıq günü kimi qeyd edir.

Azərbaycanın azadlığı və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə tarixinə qəhrəmanlıq səhifəsi kimi daxil olmuş 1990-cı il yanvarın 20-də ölkəmizə qarşı ərazi iddiaları irəli sürən Ermənistanın təcavüzkar hərəkətlərindən və keçmiş SSRİ rəhbərliyinin onlara havadarlığından hiddətlənən, Bakının küçələrinə və meydanlarına çıxaraq buna öz qəti etirazını bildirən geniş xalq kütlələrinə qarşı Sovet ordusunun döyüş hissələrinin yeridilməsi Azərbaycanda misli görünməmiş faciəyə gətirib çıxardı. Həmin faciəli günlərdə öz ölkəsinin, xalqının azadlığını, şərəf və ləyaqətini hər şeydən uca tutan mərd Vətən övladları canlarından keçərək şəhidlik zirvəsinə ucaldılar.

Böyük itkilərlə, günahsız insanların qətli ilə nəticələnən 20 Yanvar faciəsi Qorbaçov başda olmaqla, cinayətkar imperiya rəhbərliyinin Azərbaycana qarşı xəyanətkar siyasətinə dözməyən, öz azadlığına, müstəqilliyinə can atan xalqımızın mübarizliyini, əyilməzliyini, məğrurluğunu bir daha nümayiş etdirdi.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə, əvvəlcədən fövqəladə vəziyyət elan edilmədən, Sovet ordusu Azərbaycana qarşı hərbi əməlliyatlara başladı. Faciə zamanı 137 insan öldürüldü, 744 adam ağır xəsarət aldı, 841 nəfər isə qanunsuz olaraq həbs edildi. Sovet ordusunun əməliyyatları nəticəsində 200 mənzil, ev, şəxsi və dövlət əmlakı dağıldı.

Məhz bunun nəticəsində uzun illərdən bəri arzusunda olduğumuz müstəqilliyə qovuşduq və ölkəmiz suverenlik əldə etdi. Bu qanlı hadisələrdən illər keçsə də, xalqımız o müdhiş gecəni daim xatırlayır, bu faciəni törədənlərə öz dərin nifrətini bildirir. Xalqımızın qan yaddaşında əbədi yaşayacaq 20 Yanvar faciəsi respublikamızda hər il Ümumxalq Hüzn Günü kimi geniş qeyd edilir.

Hər il matəm günündə Şəhidlər Xiyabanı ziyarət edilir. Bu il yanvarın 10-dan başlayaraq Xiyabanda müəyyən işlər görülüb. Güllər əkilib, abadlıq işləri aparılıb. Şəhidlər Xiyabanının girişində ağ və qırmızı qərənfillərlə iri buta kompozisiyası, bir qədər aralıda Azərbaycanın xəritəsi və 20 Yanvar kompozisiyaları hazırlanıb. Xiyaban boyunca gül çələngləri və süni şamlar düzülüb.

Ziyarətgahı müşahidə etmək üçün veb-kameralar quraşdırılıb. Bundan başqa, təmizlik və abadlıq işləri də yüksək səviyyədə həyata keçirilir.

Dünəndən - yanvarın 19-dan insanlar axın-axın xiyabanı ziyarətə gəlirlər. Orta məktəb şagirdi Nigar Əliyeva deyir ki, artıq 4 ildir, müəllimləri onları Şəhidlər Xiyabanına ziyarətə gətirir. "Biz şəhidlərimizi tanımalıyıq ki, onların qanını yerdə qoymayaq. Müəllimlərimiz bizə İlham və Fərizə, Larisa Məmmədova haqqında çox danışıblar. Hər dəfə gələndə daha çox məlumat qalır yadımda".

Xatırladaq ki, Şəhidlər xiyabanında 158 nəfər 20 Yanvar şəhidi dəfn olunub. Onlardan 4-ü naməlum şəhidlərdir. Bakı Şəhər Mənzil-Kommunal Təsərrüfatı Departamentinin Əhaliyə Vətəndaşlıq Xidməti Trestinin baş mühəndisi Sabir Həsənovun sözlərinə görə, Şəhidlər Xiyabanında həmçinin, 256 nəfər Qarabağ müharibəsi şəhidi və Daxili Qoşunların 38 nəfər əməkdaşı dəfn olunub. 1992-ci yanvarın 25-26-da baş verən Daşaltı əməliyyatındakı 70 şəhidin xatirəsinə isə abidə qoyulub.

***

20 Yanvar faciənin 25-ci ildönümü ilə bağlı artıq bir neçə gündür ki, tədbirlər keçirilir. Belə tədbərlərdən biri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondunun "Fikir şənbəsi" klubunda baş tutub. Bilik Fondunun icraçı direktoru Oktay Səmədov 25 il öncə Bakıda dinc insanlara qarşı törədilən qətliamdan danışıb. İcraçı direktor bildirib ki, dövlətinin azadlığı uğrunda sovet qoşunlarına qarşı əliyalın mübarizəyə qalxan insanlar Vətən yolunda tərəddüd etmədən canlarından keçiblər.

O.Səmədov xüsusən xarici tələbələrin diqqətinə çatdırıb ki, 1990-cı ilin ağır günlərində ümummilli lider Heydər Əliyev Moskvada Azərbaycan səfirliyinə gələrək xalqımızın yaşadığı fəlakəti bütün dünayaya bəyan edib.

Tədbirdə 20 yanvar dəhşətlərini göstərən film nümayiş olunub. Hadisələrin iştirakçıları, zərərçəkənlər, şahidlər, təşkilat rəhbərləri çıxış edərək bildiriblər ki, onlar həmin faciəni bir an da olsun unutmurlar. Bununla yanaşı, 1990-cı ilin 20 yanvar gününü tariximizin şərəfli səhifələrindən biri kimi dəyərləndirirlər.

Xarici tələbələr öz ölkələrinin müstəqillik tarixlərindən danışaraq qeyd ediblər ki, azad dövlətdə yaşamaq istəyən xalqlar arzularına qurbanlar bahasına çatıblar.

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Akademiyasında da 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsinə həsr olunmuş anma mərasimi keçirilib. Akademiyanın rəisi, general-mayor Pənah Süleymanov bildirib ki, müstəqilliyimiz uğrunda mübarizədə həlak olan şəhidlərin xatirəsi hər zaman ürəklərdə yaşayacaq. Şəhidlərin qəhrəmanlığı gənclər üçün bir vətənpərvərlik örnəyidir.

Fövqəladə hallar nazirinin müavini, general-leytenant Etibar Mirzəyev xalqımızın müstəqillik və ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsi tarixində şanlı səhifələrdən biri olan 20 Yanvar hadisələrindən ətraflı bəhs edib, həmin ağır günlərdə ulu öndər Heydər Əliyevin respublikamızın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gedirək, öz xalqı ilə həmrəyliyini nümayiş etdirdiyini, məhz onun yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrinə hüquqi-siyasi qiymət verildiyini xatırladıb.

Sonda yanvar hadisələrindən bəhs edən sənədli film nümayiş etdirilib.

İranlı Mühacirlər Cəmiyyətində keçirilən mərasimdə cəmiyyətin sədri Rəhim Hüseynzadə şəhadət ifadəsinin mahiyyətinə diqqəti çəkərək Azərbaycan xalqının həmin gecə tarixin yaddaşına şanlı səhifələr yazdığını deyib: "20 Yanvar bu ölkədə yaşayan, onun diqqət və qayğısı ilə əhatə olunan hər bir şəxs üçün imtahan idi. Mübariz Azərbaycan xalqı bu sınaqdan alnıaçıq, üzüağ çıxdı. Bakının küçə və meydanlarına axışan möhtəşəm izdiham Ermənistanın işğalçılıq hərəkətlərinə son qoymağı tələb edərkən xəyalına belə gətirmirdi ki, əslində bu təcavüzə göz yuman da, elə ssenarisini hazırlayan da Qorbaçov rejimidir. Bu rejim xalqlar arasında onillər boyu mövcud olmuş əmin-amanlığı bərpa etmək əvəzinə Qazaxıstan, Gürcüstan və Özbəkistandakı kimi Azərbaycanda da qanlı əməllərini realllaşdırmaq niyyətindədir".

Onun sözlərinə görə, qanlı yanvar Azərbaycanı müstəqilliyə aparan yolun başlanğıcı idi.

Sonda İranlı Mühacirlər Cəmiyyətinin 20 yanvar faciəsinin 25-ci ildönümü ilə bağlı bəyannaməsi qəbul olunub. Sənəddə bu qətliam bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirilir, onu törədənlərin layiqli cəzalarına çatacaqlarına əminlik bildirilir, 20 yanvar Azərbaycanı yenidən istiqlaliyyətə qovuşduran yolun ilk şəhidlik zirvəsi adlandırılır, İranlı Mühacirlərin bu müstəqilliyin qorunmasında bütün imtahanlara hazır olduqları deyilir.

***

20 Yanvar şəhidləri ölkəmizdən uzaqlarda da yad edilib.

Almaniya Federativ Respublikasının Türingiya əyalətində faciə qurbanlarının xatirəsinə həsr olunmuş anım tədbiri Türingiya Azərbaycanlı Tələbələr Assosiasiyası (Thuringen Azerbaijani Students Association) tərəfindən təşkil edilib. Almaniyada təhsil alan azərbaycanlı tələbələr 20 Yanvar faciəsi və bu hadisələrin Azərbaycan tarixində yeri ilə bağlı geniş müzakirələr aparıblar. Bu mövzuda müxtəlif fikirlər səsləndirən gənclər eyni zamanda, həmin hadisələrlə bağlı məlumatlarını bölüşüblər.

Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat xidmətinin məlumatına görə, Almaniyada təhsil alan azərbaycanlı tələbələr öz şücaəti ilə tariximizdə yeni bir qəhrəmanlıq səhifəsi yazan 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini anmaq üçün hər il bir araya gəlməyi qərara alıblar.

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Səhiyyə, ailə, əmək və sosial işlər komissiyasının sədri, Azərbaycanla dostluq qrupunun rəhbəri Necdət Ünüvar 20 Yanvar hadisəsinin 25-ci ildönümü ilə əlaqədar açıqlama ilə çıxış edib. Açıqlamada deyilir: "20 yanvar 1990-cı il günü türk dünyasınnı yaşadığı ən acı günlərdən biridir. Azərbaycanlı qardaşlarımızın dediyi kimi, qara yanvar bizim üçün də qara gündür. Yanvarın 13-də baş verən qətlləri dayandırmaq iddiası ilə yanvarın 20-də Bakıya daxil olan sovet ordusu xalqın yuxuda olduğu soyuq bir gecəni seçərək xalqın ən zəif anından faydalanıb və 131 nəfəri amansızlıqla qətlə yetirib. Məqsəd etirazlara başlayan azərbaycanlıları dayandırmaq, onları cəzalandırmaq, yüksələn millətçiliyin qarşısını almaq və SSRİ-nin müstəqillik üçün ayağa qalxa biləcək digər xalqalrına göz dağı vermək idi. Ancaq bu taktika nəticə vermədi və sovet idarəçiliyi altındakı Azərbaycanda və digər türk xalqları arasında millətçilik gücləndi, müstəqillik tələbi yeni vüsət aldı və Sovet İttifaqının çöküşü sürətləndi. Qara Yanvar olayı azərbaycanlı qardaşlarımız üçün günəşin doğmasından öncəki ən qaranlıq an olub. Bu olayların ardından çox vaxt keçmədən Azərbaycan dövləti layiq olduğu müstəqilliyi yenidən əldə edib. Biz Azərbaycanla bir millət, iki dövlət olaraq bu acıları birlikdə yaşamış və birlikdə üzülmüşük. 20 Yanvar hüzn günündə bütün Azərbaycan və türk millətinin başı sağ olsun deyir, bu qətliamda həlak olan bütün qardaşlarımıza bir daha Allahdan rəhmət diləyirəm".

Azərbaycan xalqının hüzn və şərəf günü olan 20 Yanvar hadisələrinin ildönümü Türkiyənin İzmir şəhərində də unudulmayıb. Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı jurnalist Nigar Börek "Ekspress"ə bildirib ki, İzmirdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Qardaşlıq və Əməkdaşlıq Cəmiyyətinin təşkil etdiyi tədbirdə cəmiyyətin sədr müavini Cavid Əliyev xalqımızın yaddaşına qanlı faciə kimi daxil olsa da, bütövlükdə milli tariximizin ən şanlı və qəhrəmanlıq səhifələrindən birini təşkil edən 20 Yanvarla bağlı məlumat verib.

Dr. Asif Qurban bildirib ki, yanvarın 20-də Azərbaycan xalqı böyük itkilər versə də, Azərbaycanın müstəqilliyinin önünü açdı.

Mətəm gününün havası

Bu gün Bakıda və Abşeron yarımadasında hava dəyişkən buludlu olacaq, arabir tutulacaq, əsasən, yağmursuz keçəcək. Bəzi yerlərdə zəif duman olacaq. Cənub-qərb küləyi əsəcək.

Havanın temperaturu gündüz 7-11 dərəcə isti təşkil edəcək. Axşam dəyişkən buludlu, yağmursuz olacağı, bəzi yerlərdə zəif duman müşahidə ediləcəyi gözlənilir. Şimal-qərb küləyi əsəcək. Temperatur 4 dərəcəyədək isti olacaq.

Bu gün bəzi rayonlarda hava, əsasən, yağmursuz olacaq. Gecə və səhər bəzi yerlərdə duman olacaq. Qərb küləyi əsəcək, gündüz dağlıq ərazilərdə arabir güclənəcək. Aran rayonlarında havanın temperaturu gecə 3 dərəcə şaxtadan 2 dərəcəyə kimi isti, gündüz 6-11 dərəcə isti, dağlarda gecə 3-8 dərəcə şaxta, gündüz 1-6 dərəcə isti olacaq.

Qeyd edək ki, yaxın iki gün ərzində ölkə ərazisində hava şəraitində mühüm dəyişiklik gözlənilmir.

Hansı yollar bağlı olacaq?

Bu gün Bakı polisi də gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq. Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsindən (BŞBPİ) verilən məlumata görə, 20 Yanvar faciəsinin 25-ci ildönümü ilə əlaqədar xüsusi tədbirlər planı hazırlanıb. Plana əsasən, yanvarın 20-si səhər saat 07:00-dan axşam saat 18:00-dək Şəhidlər Xiyabanı istiqamətində Parlament prospekti boyu və Mehdi Hüseyn küçəsində Teleteatrdan başlayaraq yollar bağlanacaq. Bu yollarda nəqliyyatın hərəkəti tam məhdudlaşdırılacaq. Vətəndaşların Şəhidlər Xiyabanını ziyarəti saat 11:00-dan başlayacaq və 19:00-dək davam edəcək. Saat 12:00-da paytaxtda bir dəqiqəlik sükut elan ediləcək.

Bakı Şəhər Dövlət Yol Polis İdarəsindən isə bildirilib ki, Şəhidlər Xiyabanına gələn ziyarətçilərin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə yanvarın 20-si saat 07:00-dan mərasim başa çatanadək Mikayıl Müşfiq küçəsi və Hüseyn Cavid prospektinin kəsişməsindən, Mikayıl Müşfiq dairəsi ilə Mətbuat prospektinin kəsişməsindən, Mehdi Hüseyn küçəsində Teleteatr binasının qarşısından, Milli Məclisin inzibati binasının arxa hissəsində İzzət Nəbiyev və Abbasqulu Abbaszadə küçələrinin kəsişməsindən Parlament prospekti - Şəhidlər Xiyabanı istiqamətinə bütün nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti məhdudlaşdırılacaq.

BŞDYPİ sürücüləri həmin gün şəxsi nəqliyyat vasitələrindən mümkün qədər az istifadə etməyə və alternativ yollara üstünlük verməyə çağırıb.

20 Yanvar faciəsinin 25-ci ildönümünün keçirilməsi ilə bağlı "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC-də Tədbirlər Planı hazırlayıb. Plana əsasən, Abşeron şəhərətrafı zonada bu gün saat 6:00-dan 23:00-dək hərəkət edən elektrik qatarlarında gediş-gəliş pulsuz olacaq. Saat 12:00-da qatarların hərəkəti dayandırılacaq, lokomotivlər həyəcan fiti verəcək.

Bakı Metropolitenindən mətbuat xidmətinin rəhbəri Nəsimi Paşayev isə bildirib ki, hər il olduğu kimi, bu il də metronun "20 Yanvar" stansiyası başda olmaqla bütün stansiyalar qızıl qərənfillərlə bəzədiləcək, gün ərzində yalnız matəm musiqisi səsləndiriləcək. Saat 12.00-də isə Bakı Metropolitenində qatarların hərəkəti bir dəqiqə dayandırılacaq. Metronun "20 Yanvar", "Elmlər Akademiyası" və "İçərişəhər" stansiyalarında yaranan sıxlıq tənzimlənəcək.

İradə CƏLİL

Ekspress.-2015.- 20-21 yanvar.- S. 5;8.