Fu­ad Mu­ra­dov dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­na səs­lən­di: "Və­tən uzaq­da de­yil, biz si­zin ya­nı­nız­da­yıq"

 

Azər­bay­can müs­tə­qil­lik əl­də et­dik­dən son­ra döv­lə­tin qar­şı­sın­da du­ran əsas və­zi­fə­lər­dən bi­ri də xa­ri­ci öl­kə­lər­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın təş­ki­lat­lan­ma­sı, on­la­rın öl­kə­mi­zin ümu­mi ma­raq­la­rı­nın mü­da­fiə­si işi­nə cəlb edil­mə­si ol­du.

 

1993-cü il­də sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­vin ha­ki­miy­yə­tə gə­li­şi di­gər sa­hə­lər­də ol­du­ğu ki­mi, di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu işin­də də əsas­lı dö­nüş ya­rat­dı. Hey­dər Əli­yev bü­tün xa­ri­ci sə­fər­lə­rin­də Azər­bay­can di­as­po­ru­nun nü­ma­yən­də­lə­ri ilə gö­rü­şür, on­la­rın prob­lem və qay­ğı­la­rı ilə ma­raq­la­nır, həm­və­tən­lə­ri­mi­zi ye­ni­cə müs­tə­qil­lik qa­zan­mış res­pub­li­ka­mı­zın ta­ri­xi mə­na­fe­lə­ri­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı pro­se­sin­də fə­al iş­ti­rak et­mə­yə ça­ğı­rır­dı.

 

Za­man keç­dik­cə di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət si­ya­sə­ti­nin prio­ri­tet is­ti­qa­mət­lə­rin­dən bi­ri­nə çev­ril­di. Əsa­sı sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən qo­yul­muş bu si­ya­sə­tin məq­sə­di dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın ta­ri­xi Və­tən­lə əla­qə­lə­ri­ni in­ki­şaf et­dir­mək, soy­daş­la­rı­mı­zın mil­li özü­nə­məx­sus­lu­ğu­nu qo­ru­yub sax­la­maq, di­as­po­run po­ten­sia­lın­dan mil­li ma­raq­la­rı­mı­zın da­ha eti­bar­lı şə­kil­də qo­run­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də fay­da­lan­maq, di­as­por­la­ra­ra­sı əla­qə­lə­ri ge­niş­lən­dir­mək, on­la­rın mə­də­ni-si­ya­si hü­quq­la­rı­nı mü­da­fiə et­mək­dən iba­rət­dir.

 

Dün­ya­nın müx­tə­lif öl­kə­lə­rin­də ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mı­zın və həm­və­tən­lə­ri­mi­zin müs­tə­qil Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilə əla­qə­lə­ri­nin da­ha da möh­kəm­lən­di­ril­mə­si, on­lar ara­sın­da bir­li­yin və həm­rəy­li­yin tə­min olun­ma­sı, ha­be­lə Azər­bay­can ic­ma­la­rı, cə­miy­yət və bir­lik­lə­rin fəa­liy­yə­ti­nin güc­lən­di­ril­mə­si və əla­qə­lən­di­ril­mə­si ilə bağ­lı mə­sə­lə­lə­rin bir­gə mü­za­ki­rə­si zə­ru­rə­ti­ni nə­zə­rə ala­raq Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın I Qu­rul­ta­yı­nın ke­çi­ril­mə­si haq­qın­da 2001-ci ilin may ayı­nın 23-də sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­vin mə­lum Sə­rən­ca­mı bu möh­tə­şəm ideo­lo­gi­ya­nın ger­çək­ləş­mə­si­nə is­ti­qa­mət­lən­di.

 

Hə­min il no­yab­rın 9-u və 10-da Ba­kı­da ke­çi­ri­lən Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın I Qu­rul­ta­yı Azər­bay­can ta­ri­xi­nə bö­yük bir pro­se­sin baş­lan­ğı­cı ki­mi da­xil ol­du. I qu­rul­tay­da 36 öl­kə­dən 200-dən çox müx­tə­lif təş­ki­la­tı təm­sil edən 406 nü­ma­yən­də və 63 qo­naq iş­ti­rak et­di. Bu qu­rul­tay­da Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı 130-dan çox döv­lət və ic­ti­mai qu­rum­lar­dan, elm, təh­sil, mə­də­niy­yət və di­gər ya­ra­dı­cı təş­ki­lat­lar­dan, 25 si­ya­si par­ti­ya­dan 702 nü­ma­yən­də və 844 qo­naq ilə təm­sil olun­du.

Dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın I qu­rul­ta­yı xa­ric­də­ki soy­daş­la­rı­mı­zın ümu­mi məq­səd, va­hid ide­ya ət­ra­fın­da bir­ləş­mə­si yo­lun­da bö­yük ad­dım, gə­lə­cə­yə is­ti­qa­mət­lən­miş önəm­li təd­bir­lər­dən idi. Qu­rul­tay mil­li ideo­lo­gi­ya­mız olan Azər­bay­can­çı­lıq ide­ya­sı ət­ra­fın­da soy­daş­la­rı­mı­zın bir­lik və həm­rəy­li­yi­ni nü­ma­yiş et­dir­di. Qu­rul­tay­da xa­ric­də­ki həm­və­tən­lə­ri­miz­lə sis­tem­li iş apa­rıl­ma­sı­nı təş­kil et­mək, soy­daş­la­rı­mız ara­sın­da mil­li bir­li­yin möh­kəm­lən­di­ril­mə­si­ni tə­min et­mək məq­sə­di­lə xü­su­si döv­lət qu­ru­mu­nun ya­ra­dıl­ma­sı ide­ya­sı irə­li sü­rül­dü. Sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­və məx­sus olan bu ide­ya Azər­bay­can di­as­po­ru­nun for­ma­laş­dı­rıl­ma­sı pro­se­si­ni sü­rət­lən­dir­mə­yə xid­mət edir­di.

2002-ci ilin 5 iyu­lun­da Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Hey­dər Əli­yev "Xa­ric­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı haq­qın­da" Fər­man im­za­la­dı. Fər­man Azər­bay­can di­as­po­ru­nun fəa­liy­yə­ti­nin mü­tə­şək­kil qay­da­da əla­qə­lən­di­ril­mə­si, dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın si­ya­si və ideo­lo­ji bir­li­yi­nin tə­mi­na­tı ba­xı­mın­dan müs­təs­na əhə­miy­yyət kəsb edən mü­hüm ta­ri­xi sə­nəd ol­du. Xa­ri­ci Öl­kə­lər­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı bu sa­hə­də olan prob­lem­lə­rin ara­dan qal­dı­rıl­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də əhə­miy­yət­li ad­dım­lar at­ma­ğa və Azər­bay­can di­as­po­ru­nun fəa­liy­yə­ti­ni mil­li ma­raq­la­rı­mı­zın ger­çək­ləş­di­ril­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də mər­kəz­ləş­dir­mə­yə im­kan ver­miş­dir.

 

Ötən döv­rün ən mü­hüm ha­di­sə­lə­rin­dən bi­ri Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin 2008-ci il 19 no­yabr ta­rix­li Sə­rən­ca­mı ilə Xa­ri­ci Öl­kə­lər­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin əsa­sın­da Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı ol­du.

 

Müa­sir dövr­də di­as­por an­la­yı­şı bey­nəl­xalq mü­na­si­bət­lə­rin va­cib ele­men­ti­nə çev­ri­lir. Qlo­bal­la­şan dün­ya­nın re­al­lıq­la­rı di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu sa­hə­sin­də Azər­bay­ca­nın qar­şı­sın­da ye­ni və­zi­fə­lər qo­yur. Xalq­lar ara­sın­da ge­dən sü­rət­li in­teq­ra­si­ya pro­ses­lə­ri, di­as­por və lob­bi təş­ki­lat­la­rı­nın bey­nəl­xalq si­ya­sət­də ar­tan ro­lu bu sa­hə­də da­ha ge­niş­miq­yas­lı fəa­liy­yət gös­tə­ril­mə­si­ni ta­ri­xi zə­ru­rə­tə çe­vi­rib. Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı məhz bu zə­ru­rət­dən irə­li gə­lib.

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Di­as­po­ra ilə İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si - azər­bay­can di­as­po­ru ilə iş sa­hə­sin­də döv­lət si­ya­sə­ti­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­ni, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı ilə əla­qə­lə­rin ge­niş­lən­di­ril­mə­si­ni və in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­ni, döv­lət or­qan­la­rı­nın və qey­ri-hö­ku­mət təş­ki­lat­la­rı­nın bu sa­hə ilə bağ­lı fəa­liy­yə­ti­nin əla­qə­lən­di­ril­mə­si­ni tə­min edən mər­kə­zi ic­ra ha­ki­miy­yə­ti or­qa­nı­dır. Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı di­gər xalq­la­rın di­as­por qu­rum­la­rı və müx­tə­lif öl­kə­lə­rin bi­la­va­si­tə bu sa­hə­yə mə­sul olan döv­lət or­qan­la­rı ilə bir­ba­şa əmək­daş­lı­ğın qu­rul­ma­sı im­kan­la­rı­nı ge­niş­lən­di­rir (wi­ki­pe­dia.org).

 

Ko­mi­tə di­as­por­la iş sa­hə­sin­də va­hid döv­lət si­ya­sə­ti­nin for­ma­laş­dı­rıl­ma­sın­da iş­ti­rak edir və bu si­ya­sə­tin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­ni tə­min edir, di­as­por­la iş sa­hə­si­nin in­ki­şa­fı­nı tə­min edir, bey­nəl­xalq hü­qu­qun qə­bul edil­miş prin­sip və nor­ma­la­rı­na, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın tə­rəf­dar çıx­dı­ğı bey­nəl­xalq mü­qa­vi­lə­lə­rə və Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın qa­nun­ve­ri­ci­li­yi­nə uy­ğun ola­raq, elə­cə də mü­va­fiq xa­ri­ci döv­lət­lə­rin qa­nun­ve­ri­ci­li­yi nə­zə­rə alın­maq­la, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın əsas hü­quq və azad­lıq­la­rı­nın hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə və on­la­rın öz mil­li var­lı­ğı­nı ya­şat­ma­sı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­si­nə, ana di­li­ni öy­rən­mə­si­nə və tət­bi­qi­nin ge­niş­lən­di­ril­mə­si­nə, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı ilə əla­qə­lər qur­ma­sı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­si­nə kö­mək­lik gös­tə­rir. Di­as­por Ko­mi­tə­si, ey­ni za­man­da, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı­nın, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı­nın Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət or­qan­la­rı və qey­ri-hö­ku­mət təş­ki­lat­la­rı ilə əla­qə­lər qur­ma­la­rı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­lə­ri­nə, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın da­xi­li və xa­ri­ci si­ya­sə­ti, öl­kə­nin iq­ti­sa­di, so­si­al və mə­də­ni hə­ya­tı haq­qın­da düz­gün in­for­ma­si­ya al­ma­la­rı­na şə­ra­it ya­ra­dır, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rı, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı­nı, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı­nı Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət müs­tə­qil­li­yi­nin və su­ve­ren­li­yi­nin qo­run­ma­sı­na və möh­kəm­lən­di­ril­mə­si­nə, iq­ti­sa­di, so­si­al və mə­də­ni in­ki­şa­fı­na, cə­miy­yə­tin və döv­lə­tin si­ya­si hə­ya­tı­na, ha­be­lə Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilə di­gər döv­lət­lər ara­sın­da qar­şı­lıq­lı su­rət­də fay­da­lı mü­na­si­bət­lə­rin qu­rul­ma­sı və in­ki­şaf et­di­ril­mə­si işi­nə cəlb edir. Ko­mi­tə bey­nəl­xalq hü­quq nor­ma­la­rı­na və mü­va­fiq döv­lət­lə­rin qa­nun­ve­ri­ci­li­yi­nə uy­ğun ola­raq xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın mil­li-mə­də­ni mux­ta­riy­yət­lər və ic­ti­mai bir­lik­lər ya­rat­maq hü­qu­qu­nun hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə yar­dım gös­tə­rir, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın və­ziy­yə­ti haq­qın­da in­for­ma­si­ya­nın top­lan­ma­sı­nı, təh­li­li­ni, qiy­mət­lən­di­ril­mə­si­ni və bu məq­səd­lə xü­su­si mə­lu­mat ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı­nı tə­min edir, qa­nun­ve­ri­ci­lik­lə mü­əy­yən edil­miş di­gər is­ti­qa­mət­lər­də fəa­liy­yət gös­tə­rir.

 

Ko­mi­tə həm­çi­nin xa­ric­də ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­la­rın öl­kə­mi­zin mə­də­niy­yə­ti, ta­ri­xi və s. ba­rə­də mə­lu­mat yay­ma­sı­na dəs­tək ve­rir. Mə­sə­lən, 2011-ci ilin yan­va­rın­da Mər­kə­zi Av­ro­pa Uni­ver­si­te­tin­də ke­çi­ri­lən Bey­nəl­xalq Mə­də­niy­yət Fes­ti­va­lın­da Azər­bay­ca­nın da tə­lə­bə­lər tə­rə­fin­dən təm­sil olun­ma­sı­na ko­mi­tə dəs­tək ve­rib.

Yu­xa­rı­da da qeyd et­di­yi­miz ki­mi, Azər­bay­ca­nın Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si 2002-ci il iyu­lun 5-də ya­ra­dı­lıb. De­mək, dü­nən bu ko­mi­tə­nin 16 ya­şı ta­mam ol­du. Bu mü­na­si­bət­lə dü­nən Ko­mi­tə bir sı­ra təd­bir­lər ke­çi­rib. Əv­vəl­cə ko­mi­tə­nin kol­lek­ti­vi Fəx­ri Xi­ya­ban­da Hey­dər Əli­ye­vin və Zə­ri­fə Əli­ye­va­nın mə­zar­la­rı­nı zi­ya­rət edib. Son­ra ko­mi­tə­də xa­ric­də­ki Azər­bay­can di­as­por rəh­bər­lə­ri­nin və ic­ti­ma­iy­yət nü­ma­yən­də­lə­ri­nin iş­ti­ra­kı ilə təd­bir baş­la­yıb.

 

Di­as­por sa­hə­sin­də döv­lət si­ya­sə­ti, gö­rü­lən iş­lər, di­as­por hə­rə­ka­tı­na ye­ni ya­naş­ma­lar və plan­lar ba­rə­də mə­lu­mat ve­rib: ko­mi­tə­nin səd­ri Fu­ad Mu­ra­dov bil­di­rib ki, 16 il əv­vəl dün­ya­da­kı azər­bay­can­lı­la­rın hə­mi­şə sə­si­nə səs ve­rən ulu ön­dər Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən bu ko­mi­tə­nin ya­ra­dıl­ma­sı dün­ya­da ya­şa­yan 50 mil­yon­dan çox azər­bay­can­lı­nın se­vin­ci­nə sə­bəb olub.

 

İki ay ya­rım əv­vəl döv­lət baş­çı­sı­nın mü­va­fiq sə­rən­ca­mı ilə ko­mi­tə­nin rəh­bə­ri­nin də­yiş­di­yi­ni xa­tır­la­dan Mu­ra­dov, ötən qı­sa za­man kə­si­yin­də qu­ru­mun fəa­liy­yə­tin­də xey­li is­la­hat­lar apa­rıl­dı­ğı­nı vur­ğu­la­yıb. De­di­yi­nə gö­rə, di­as­por işi ilə bağ­lı ye­ni yol xə­ri­tə­si­nin ha­zır­la­nıb: "Əsas məq­sə­di­miz odur ki, dün­ya­da­kı bü­tün azər­bay­can­lı­la­rı bir­ləş­di­rək. İn­di kim­sə fi­kir­lə­şə bi­lər ki, gənc ko­mi­tə səd­ri­dir, da­nı­şır, hər tə­zə gə­lən be­lə da­nı­şır və sa­ir..." de­yən ko­mi­tə səd­ri bu­nun be­lə ol­ma­dı­ğı­nı bil­di­rib. Mu­ra­dov bu­nu rəh­bər­lik et­di­yi ko­mi­tə­nin fəa­liy­yə­ti ilə sü­but edə­cə­yi­ni vur­ğu­la­yıb. "Bi­zim qa­pı­mız bü­tün azər­bay­can­lı­la­ra açıq­dır. Di­as­por rəh­bər­lə­ri­miz çox uğur­lu fəa­liy­yət gös­tə­rir­lər və cə­nab pre­zi­den­ti­miz də bu­nu da­im qiy­mət­lən­di­rir", - de­yə F.Mu­ra­dov bil­di­rib.

 

Ko­mi­tə səd­ri ha­ra­da ya­şa­ma­ğın­dan ası­lı ol­ma­ya­raq, bü­tün azər­bay­can­lı­la­rı bir­li­yə ça­ğı­rıb: "Və­tən uzaq­da de­yil, biz si­zin ya­nı­nız­da­yıq. Ha­ra­da ol­ma­ğı­nız­dan ası­lı ola­ya­raq bil­mə­li­si­niz ki, azər­bay­can­lı­sı­nız".

 

Da­ha son­ra F.Mu­ra­dov er­mə­ni di­as­po­ru­na xə­bər­dar­lıq edib: "Er­mə­ni di­as­po­ru ha­zır ol­sun. Ar­tıq bi­zim tə­rə­fi­miz­dən bü­tün is­ti­qa­mət­lər­də Azər­bay­can di­as­po­ru­nun bir­ləş­mə­si ge­dir" de­yən ko­mi­tə səd­ri vur­ğu­la­yıb ki, er­mə­ni­lər bu il­lər ər­zin­də öz çir­kin iş­lə­ri­nin qar­şı­lı­ğı­nı ala­caq­lar.

"Biz on­la­rın bü­tün təx­ri­bat­la­rı­nı bi­li­rik. On­lar ça­lı­şır­lar ki, dün­ya­nın bir çox öl­kə­lə­rin­də təx­ri­bat­lar hə­ya­ta ke­çir­sin­lər" de­yən Mu­ra­dov bir da­ha Azər­bay­can di­as­por təş­ki­lat­la­rı­na mü­ra­ci­ət edə­rək, ümum­mil­li məq­səd­lə­rə çat­maq üçün bir­gə ad­dım at­ma­ğa ça­ğı­rıb.

 

"Bi­zim tor­paq­la­rı­mız iş­ğal al­tın­da­dır, er­mə­ni lob­bi­si və onu dəs­tək­lə­yən qrup­lar ar­tıq bil­mə­li­dir­lər ki, ya­xın za­man­lar­da on­la­ra çox cid­di zər­bə­lər en­di­ri­lə­cək. Bu, Azər­bay­ca­nın ən va­cib mə­sə­lə­lə­rin­dən olan əra­zi bü­töv­lü­yü mə­sə­lə­si­dir. Bü­tün azər­bay­can­lı­lar Azər­bay­can na­mi­nə, Azər­bay­can döv­lət­çi­li­yi­nin qo­ru­nub sax­la­nıl­ma­sı is­ti­qa­mət­lə­rin­də di­as­po­run at­dı­ğı ad­dım­lar­da onun ya­nın­da­dır.

Mən er­mə­ni di­as­po­ru­na xə­bər­dar­lıq edi­rəm ki, on­lar öz çir­kin əməl­lə­rin­dən əl çək­sin­lər. Ar­tıq bi­zim di­as­por təş­ki­lat­la­rı­mız bir­lə­şir və bu ya­xın za­man­lar­da bi­zim ic­ti­ma­iy­yət, Azər­bay­can­dan kə­nar­da ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mız bu­nu gö­rə­cək­lər", - de­yə Fu­ad Mu­ra­dov vur­ğu­la­yıb.

 

Mu­rad MƏM­MƏD­LİFu­ad Mu­ra­dov dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­na səs­lən­di: "Və­tən uzaq­da de­yil, biz si­zin ya­nı­nız­da­yıq"

 

Azər­bay­can müs­tə­qil­lik əl­də et­dik­dən son­ra döv­lə­tin qar­şı­sın­da du­ran əsas və­zi­fə­lər­dən bi­ri də xa­ri­ci öl­kə­lər­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın təş­ki­lat­lan­ma­sı, on­la­rın öl­kə­mi­zin ümu­mi ma­raq­la­rı­nın mü­da­fiə­si işi­nə cəlb edil­mə­si ol­du.

 

1993-cü il­də sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­vin ha­ki­miy­yə­tə gə­li­şi di­gər sa­hə­lər­də ol­du­ğu ki­mi, di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu işin­də də əsas­lı dö­nüş ya­rat­dı. Hey­dər Əli­yev bü­tün xa­ri­ci sə­fər­lə­rin­də Azər­bay­can di­as­po­ru­nun nü­ma­yən­də­lə­ri ilə gö­rü­şür, on­la­rın prob­lem və qay­ğı­la­rı ilə ma­raq­la­nır, həm­və­tən­lə­ri­mi­zi ye­ni­cə müs­tə­qil­lik qa­zan­mış res­pub­li­ka­mı­zın ta­ri­xi mə­na­fe­lə­ri­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı pro­se­sin­də fə­al iş­ti­rak et­mə­yə ça­ğı­rır­dı.

 

Za­man keç­dik­cə di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət si­ya­sə­ti­nin prio­ri­tet is­ti­qa­mət­lə­rin­dən bi­ri­nə çev­ril­di. Əsa­sı sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən qo­yul­muş bu si­ya­sə­tin məq­sə­di dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın ta­ri­xi Və­tən­lə əla­qə­lə­ri­ni in­ki­şaf et­dir­mək, soy­daş­la­rı­mı­zın mil­li özü­nə­məx­sus­lu­ğu­nu qo­ru­yub sax­la­maq, di­as­po­run po­ten­sia­lın­dan mil­li ma­raq­la­rı­mı­zın da­ha eti­bar­lı şə­kil­də qo­run­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də fay­da­lan­maq, di­as­por­la­ra­ra­sı əla­qə­lə­ri ge­niş­lən­dir­mək, on­la­rın mə­də­ni-si­ya­si hü­quq­la­rı­nı mü­da­fiə et­mək­dən iba­rət­dir.

 

Dün­ya­nın müx­tə­lif öl­kə­lə­rin­də ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mı­zın və həm­və­tən­lə­ri­mi­zin müs­tə­qil Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilə əla­qə­lə­ri­nin da­ha da möh­kəm­lən­di­ril­mə­si, on­lar ara­sın­da bir­li­yin və həm­rəy­li­yin tə­min olun­ma­sı, ha­be­lə Azər­bay­can ic­ma­la­rı, cə­miy­yət və bir­lik­lə­rin fəa­liy­yə­ti­nin güc­lən­di­ril­mə­si və əla­qə­lən­di­ril­mə­si ilə bağ­lı mə­sə­lə­lə­rin bir­gə mü­za­ki­rə­si zə­ru­rə­ti­ni nə­zə­rə ala­raq Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın I Qu­rul­ta­yı­nın ke­çi­ril­mə­si haq­qın­da 2001-ci ilin may ayı­nın 23-də sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­vin mə­lum Sə­rən­ca­mı bu möh­tə­şəm ideo­lo­gi­ya­nın ger­çək­ləş­mə­si­nə is­ti­qa­mət­lən­di.

 

Hə­min il no­yab­rın 9-u və 10-da Ba­kı­da ke­çi­ri­lən Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın I Qu­rul­ta­yı Azər­bay­can ta­ri­xi­nə bö­yük bir pro­se­sin baş­lan­ğı­cı ki­mi da­xil ol­du. I qu­rul­tay­da 36 öl­kə­dən 200-dən çox müx­tə­lif təş­ki­la­tı təm­sil edən 406 nü­ma­yən­də və 63 qo­naq iş­ti­rak et­di. Bu qu­rul­tay­da Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı 130-dan çox döv­lət və ic­ti­mai qu­rum­lar­dan, elm, təh­sil, mə­də­niy­yət və di­gər ya­ra­dı­cı təş­ki­lat­lar­dan, 25 si­ya­si par­ti­ya­dan 702 nü­ma­yən­də və 844 qo­naq ilə təm­sil olun­du.

Dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın I qu­rul­ta­yı xa­ric­də­ki soy­daş­la­rı­mı­zın ümu­mi məq­səd, va­hid ide­ya ət­ra­fın­da bir­ləş­mə­si yo­lun­da bö­yük ad­dım, gə­lə­cə­yə is­ti­qa­mət­lən­miş önəm­li təd­bir­lər­dən idi. Qu­rul­tay mil­li ideo­lo­gi­ya­mız olan Azər­bay­can­çı­lıq ide­ya­sı ət­ra­fın­da soy­daş­la­rı­mı­zın bir­lik və həm­rəy­li­yi­ni nü­ma­yiş et­dir­di. Qu­rul­tay­da xa­ric­də­ki həm­və­tən­lə­ri­miz­lə sis­tem­li iş apa­rıl­ma­sı­nı təş­kil et­mək, soy­daş­la­rı­mız ara­sın­da mil­li bir­li­yin möh­kəm­lən­di­ril­mə­si­ni tə­min et­mək məq­sə­di­lə xü­su­si döv­lət qu­ru­mu­nun ya­ra­dıl­ma­sı ide­ya­sı irə­li sü­rül­dü. Sa­biq pre­zi­dent Hey­dər Əli­ye­və məx­sus olan bu ide­ya Azər­bay­can di­as­po­ru­nun for­ma­laş­dı­rıl­ma­sı pro­se­si­ni sü­rət­lən­dir­mə­yə xid­mət edir­di.

2002-ci ilin 5 iyu­lun­da Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Hey­dər Əli­yev "Xa­ric­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı haq­qın­da" Fər­man im­za­la­dı. Fər­man Azər­bay­can di­as­po­ru­nun fəa­liy­yə­ti­nin mü­tə­şək­kil qay­da­da əla­qə­lən­di­ril­mə­si, dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın si­ya­si və ideo­lo­ji bir­li­yi­nin tə­mi­na­tı ba­xı­mın­dan müs­təs­na əhə­miy­yyət kəsb edən mü­hüm ta­ri­xi sə­nəd ol­du. Xa­ri­ci Öl­kə­lər­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı bu sa­hə­də olan prob­lem­lə­rin ara­dan qal­dı­rıl­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də əhə­miy­yət­li ad­dım­lar at­ma­ğa və Azər­bay­can di­as­po­ru­nun fəa­liy­yə­ti­ni mil­li ma­raq­la­rı­mı­zın ger­çək­ləş­di­ril­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də mər­kəz­ləş­dir­mə­yə im­kan ver­miş­dir.

 

Ötən döv­rün ən mü­hüm ha­di­sə­lə­rin­dən bi­ri Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin 2008-ci il 19 no­yabr ta­rix­li Sə­rən­ca­mı ilə Xa­ri­ci Öl­kə­lər­də Ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­lar­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin əsa­sın­da Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı ol­du.

 

Müa­sir dövr­də di­as­por an­la­yı­şı bey­nəl­xalq mü­na­si­bət­lə­rin va­cib ele­men­ti­nə çev­ri­lir. Qlo­bal­la­şan dün­ya­nın re­al­lıq­la­rı di­as­por qu­ru­cu­lu­ğu sa­hə­sin­də Azər­bay­ca­nın qar­şı­sın­da ye­ni və­zi­fə­lər qo­yur. Xalq­lar ara­sın­da ge­dən sü­rət­li in­teq­ra­si­ya pro­ses­lə­ri, di­as­por və lob­bi təş­ki­lat­la­rı­nın bey­nəl­xalq si­ya­sət­də ar­tan ro­lu bu sa­hə­də da­ha ge­niş­miq­yas­lı fəa­liy­yət gös­tə­ril­mə­si­ni ta­ri­xi zə­ru­rə­tə çe­vi­rib. Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı məhz bu zə­ru­rət­dən irə­li gə­lib.

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Di­as­po­ra ilə İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si - azər­bay­can di­as­po­ru ilə iş sa­hə­sin­də döv­lət si­ya­sə­ti­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­ni, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­lar, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı ilə əla­qə­lə­rin ge­niş­lən­di­ril­mə­si­ni və in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­ni, döv­lət or­qan­la­rı­nın və qey­ri-hö­ku­mət təş­ki­lat­la­rı­nın bu sa­hə ilə bağ­lı fəa­liy­yə­ti­nin əla­qə­lən­di­ril­mə­si­ni tə­min edən mər­kə­zi ic­ra ha­ki­miy­yə­ti or­qa­nı­dır. Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si­nin ya­ra­dıl­ma­sı di­gər xalq­la­rın di­as­por qu­rum­la­rı və müx­tə­lif öl­kə­lə­rin bi­la­va­si­tə bu sa­hə­yə mə­sul olan döv­lət or­qan­la­rı ilə bir­ba­şa əmək­daş­lı­ğın qu­rul­ma­sı im­kan­la­rı­nı ge­niş­lən­di­rir (wi­ki­pe­dia.org).

 

Ko­mi­tə di­as­por­la iş sa­hə­sin­də va­hid döv­lət si­ya­sə­ti­nin for­ma­laş­dı­rıl­ma­sın­da iş­ti­rak edir və bu si­ya­sə­tin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­ni tə­min edir, di­as­por­la iş sa­hə­si­nin in­ki­şa­fı­nı tə­min edir, bey­nəl­xalq hü­qu­qun qə­bul edil­miş prin­sip və nor­ma­la­rı­na, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın tə­rəf­dar çıx­dı­ğı bey­nəl­xalq mü­qa­vi­lə­lə­rə və Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın qa­nun­ve­ri­ci­li­yi­nə uy­ğun ola­raq, elə­cə də mü­va­fiq xa­ri­ci döv­lət­lə­rin qa­nun­ve­ri­ci­li­yi nə­zə­rə alın­maq­la, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın əsas hü­quq və azad­lıq­la­rı­nın hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə və on­la­rın öz mil­li var­lı­ğı­nı ya­şat­ma­sı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­si­nə, ana di­li­ni öy­rən­mə­si­nə və tət­bi­qi­nin ge­niş­lən­di­ril­mə­si­nə, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı ilə əla­qə­lər qur­ma­sı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­si­nə kö­mək­lik gös­tə­rir. Di­as­por Ko­mi­tə­si, ey­ni za­man­da, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı­nın, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı­nın Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət or­qan­la­rı və qey­ri-hö­ku­mət təş­ki­lat­la­rı ilə əla­qə­lər qur­ma­la­rı­na və in­ki­şaf et­dir­mə­lə­ri­nə, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın da­xi­li və xa­ri­ci si­ya­sə­ti, öl­kə­nin iq­ti­sa­di, so­si­al və mə­də­ni hə­ya­tı haq­qın­da düz­gün in­for­ma­si­ya al­ma­la­rı­na şə­ra­it ya­ra­dır, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rı, elə­cə də on­la­rın tə­sis et­di­yi di­as­por təş­ki­lat­la­rı­nı, ha­be­lə Azər­bay­ca­na dost mü­na­si­bət bəs­lə­yən di­gər xalq­la­rın di­as­por­la­rı­nı Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın döv­lət müs­tə­qil­li­yi­nin və su­ve­ren­li­yi­nin qo­run­ma­sı­na və möh­kəm­lən­di­ril­mə­si­nə, iq­ti­sa­di, so­si­al və mə­də­ni in­ki­şa­fı­na, cə­miy­yə­tin və döv­lə­tin si­ya­si hə­ya­tı­na, ha­be­lə Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilə di­gər döv­lət­lər ara­sın­da qar­şı­lıq­lı su­rət­də fay­da­lı mü­na­si­bət­lə­rin qu­rul­ma­sı və in­ki­şaf et­di­ril­mə­si işi­nə cəlb edir. Ko­mi­tə bey­nəl­xalq hü­quq nor­ma­la­rı­na və mü­va­fiq döv­lət­lə­rin qa­nun­ve­ri­ci­li­yi­nə uy­ğun ola­raq xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın mil­li-mə­də­ni mux­ta­riy­yət­lər və ic­ti­mai bir­lik­lər ya­rat­maq hü­qu­qu­nun hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə yar­dım gös­tə­rir, xa­ric­də ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın və­ziy­yə­ti haq­qın­da in­for­ma­si­ya­nın top­lan­ma­sı­nı, təh­li­li­ni, qiy­mət­lən­di­ril­mə­si­ni və bu məq­səd­lə xü­su­si mə­lu­mat ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı­nı tə­min edir, qa­nun­ve­ri­ci­lik­lə mü­əy­yən edil­miş di­gər is­ti­qa­mət­lər­də fəa­liy­yət gös­tə­rir.

 

Ko­mi­tə həm­çi­nin xa­ric­də ya­şa­yan Azər­bay­can­lı­la­rın öl­kə­mi­zin mə­də­niy­yə­ti, ta­ri­xi və s. ba­rə­də mə­lu­mat yay­ma­sı­na dəs­tək ve­rir. Mə­sə­lən, 2011-ci ilin yan­va­rın­da Mər­kə­zi Av­ro­pa Uni­ver­si­te­tin­də ke­çi­ri­lən Bey­nəl­xalq Mə­də­niy­yət Fes­ti­va­lın­da Azər­bay­ca­nın da tə­lə­bə­lər tə­rə­fin­dən təm­sil olun­ma­sı­na ko­mi­tə dəs­tək ve­rib.

Yu­xa­rı­da da qeyd et­di­yi­miz ki­mi, Azər­bay­ca­nın Di­as­por­la İş üz­rə Döv­lət Ko­mi­tə­si 2002-ci il iyu­lun 5-də ya­ra­dı­lıb. De­mək, dü­nən bu ko­mi­tə­nin 16 ya­şı ta­mam ol­du. Bu mü­na­si­bət­lə dü­nən Ko­mi­tə bir sı­ra təd­bir­lər ke­çi­rib. Əv­vəl­cə ko­mi­tə­nin kol­lek­ti­vi Fəx­ri Xi­ya­ban­da Hey­dər Əli­ye­vin və Zə­ri­fə Əli­ye­va­nın mə­zar­la­rı­nı zi­ya­rət edib. Son­ra ko­mi­tə­də xa­ric­də­ki Azər­bay­can di­as­por rəh­bər­lə­ri­nin və ic­ti­ma­iy­yət nü­ma­yən­də­lə­ri­nin iş­ti­ra­kı ilə təd­bir baş­la­yıb.

 

Di­as­por sa­hə­sin­də döv­lət si­ya­sə­ti, gö­rü­lən iş­lər, di­as­por hə­rə­ka­tı­na ye­ni ya­naş­ma­lar və plan­lar ba­rə­də mə­lu­mat ve­rib: ko­mi­tə­nin səd­ri Fu­ad Mu­ra­dov bil­di­rib ki, 16 il əv­vəl dün­ya­da­kı azər­bay­can­lı­la­rın hə­mi­şə sə­si­nə səs ve­rən ulu ön­dər Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən bu ko­mi­tə­nin ya­ra­dıl­ma­sı dün­ya­da ya­şa­yan 50 mil­yon­dan çox azər­bay­can­lı­nın se­vin­ci­nə sə­bəb olub.

 

İki ay ya­rım əv­vəl döv­lət baş­çı­sı­nın mü­va­fiq sə­rən­ca­mı ilə ko­mi­tə­nin rəh­bə­ri­nin də­yiş­di­yi­ni xa­tır­la­dan Mu­ra­dov, ötən qı­sa za­man kə­si­yin­də qu­ru­mun fəa­liy­yə­tin­də xey­li is­la­hat­lar apa­rıl­dı­ğı­nı vur­ğu­la­yıb. De­di­yi­nə gö­rə, di­as­por işi ilə bağ­lı ye­ni yol xə­ri­tə­si­nin ha­zır­la­nıb: "Əsas məq­sə­di­miz odur ki, dün­ya­da­kı bü­tün azər­bay­can­lı­la­rı bir­ləş­di­rək. İn­di kim­sə fi­kir­lə­şə bi­lər ki, gənc ko­mi­tə səd­ri­dir, da­nı­şır, hər tə­zə gə­lən be­lə da­nı­şır və sa­ir..." de­yən ko­mi­tə səd­ri bu­nun be­lə ol­ma­dı­ğı­nı bil­di­rib. Mu­ra­dov bu­nu rəh­bər­lik et­di­yi ko­mi­tə­nin fəa­liy­yə­ti ilə sü­but edə­cə­yi­ni vur­ğu­la­yıb. "Bi­zim qa­pı­mız bü­tün azər­bay­can­lı­la­ra açıq­dır. Di­as­por rəh­bər­lə­ri­miz çox uğur­lu fəa­liy­yət gös­tə­rir­lər və cə­nab pre­zi­den­ti­miz də bu­nu da­im qiy­mət­lən­di­rir", - de­yə F.Mu­ra­dov bil­di­rib.

 

Ko­mi­tə səd­ri ha­ra­da ya­şa­ma­ğın­dan ası­lı ol­ma­ya­raq, bü­tün azər­bay­can­lı­la­rı bir­li­yə ça­ğı­rıb: "Və­tən uzaq­da de­yil, biz si­zin ya­nı­nız­da­yıq. Ha­ra­da ol­ma­ğı­nız­dan ası­lı ola­ya­raq bil­mə­li­si­niz ki, azər­bay­can­lı­sı­nız".

 

Da­ha son­ra F.Mu­ra­dov er­mə­ni di­as­po­ru­na xə­bər­dar­lıq edib: "Er­mə­ni di­as­po­ru ha­zır ol­sun. Ar­tıq bi­zim tə­rə­fi­miz­dən bü­tün is­ti­qa­mət­lər­də Azər­bay­can di­as­po­ru­nun bir­ləş­mə­si ge­dir" de­yən ko­mi­tə səd­ri vur­ğu­la­yıb ki, er­mə­ni­lər bu il­lər ər­zin­də öz çir­kin iş­lə­ri­nin qar­şı­lı­ğı­nı ala­caq­lar.

"Biz on­la­rın bü­tün təx­ri­bat­la­rı­nı bi­li­rik. On­lar ça­lı­şır­lar ki, dün­ya­nın bir çox öl­kə­lə­rin­də təx­ri­bat­lar hə­ya­ta ke­çir­sin­lər" de­yən Mu­ra­dov bir da­ha Azər­bay­can di­as­por təş­ki­lat­la­rı­na mü­ra­ci­ət edə­rək, ümum­mil­li məq­səd­lə­rə çat­maq üçün bir­gə ad­dım at­ma­ğa ça­ğı­rıb.

 

"Bi­zim tor­paq­la­rı­mız iş­ğal al­tın­da­dır, er­mə­ni lob­bi­si və onu dəs­tək­lə­yən qrup­lar ar­tıq bil­mə­li­dir­lər ki, ya­xın za­man­lar­da on­la­ra çox cid­di zər­bə­lər en­di­ri­lə­cək. Bu, Azər­bay­ca­nın ən va­cib mə­sə­lə­lə­rin­dən olan əra­zi bü­töv­lü­yü mə­sə­lə­si­dir. Bü­tün azər­bay­can­lı­lar Azər­bay­can na­mi­nə, Azər­bay­can döv­lət­çi­li­yi­nin qo­ru­nub sax­la­nıl­ma­sı is­ti­qa­mət­lə­rin­də di­as­po­run at­dı­ğı ad­dım­lar­da onun ya­nın­da­dır.

Mən er­mə­ni di­as­po­ru­na xə­bər­dar­lıq edi­rəm ki, on­lar öz çir­kin əməl­lə­rin­dən əl çək­sin­lər. Ar­tıq bi­zim di­as­por təş­ki­lat­la­rı­mız bir­lə­şir və bu ya­xın za­man­lar­da bi­zim ic­ti­ma­iy­yət, Azər­bay­can­dan kə­nar­da ya­şa­yan soy­daş­la­rı­mız bu­nu gö­rə­cək­lər", - de­yə Fu­ad Mu­ra­dov vur­ğu­la­yıb.

 

Mu­rad MƏM­MƏD­Lİ

 

Ekspress.- 2018.- 6 iyul.- S.10.