Bəzi QHT-lər yanlış məlumat verirlər

Mehriban Zeynalova: "Tənqid edək, amma ədalətli olaq, millətimizi, dövlətimizi sevək"

Bir müddət öncə ABŞ Dövlət Departamenti ənənəvi hesabatını yaydı. Hesabatda Azərbaycana da yer ayrılıb. Bir çox məqamlarda ölkəmizi tənqid edən sənədin subyektivliyə yer verdiyi məqamlar da var. Məsələn, ölkəmizdə ailə və uşaq münasibətləri ilə bağlı tənqidi faktlar reallıqdan çox uzaqdır. Sənəddə göstərilir ki, guya Azərbaycanda valideynlər övladlarını məcburən fahişəliyə yönləndirir, yaxud diləndirir.

Doğrudur, bizdə belə faktların varlığı mümkündür. Lakin bir-iki dənə belə faktı bütün xalqın adına yazmaq və onu ölkə üçün xarakterik olan neqativ hal kimi qeyd etmək doğru deyil.

"Təmiz Dünya" Qadın Hüquqlarını Müdafiə İctimai Birliyinin rəhbəri Mehriban Zeynalova bizimlə söhbətində diqqəti öncə insan alveri ilə bağlı məqama və bu halın beynəlxalq hesabatlarda necə qeydə alınmasına çəkdi: "Yaxşı bilirsiniz ki, Azərbaycanda insan alveri ilə bağlı vəziyyət necə olub, hansı mərhələləri keçib və qanun qəbul olunduqdan sonra hansı dəyişikliklər var. Təəssüflər olsun ki, bir çox hallarda bəzi jurnalistlər bu keçmişi araşdırmadan hansısa yazılar yazmağa başlayırlar. Əgər biz insan alveri ilə bağlı müqayisə aparsaq görərik ki, 2000-ci il ilə bu gün arasında böyük fərq var. Əgər 2000-ci ildə Azərbaycan insan alverinə görə digər ölkələrdə məşhur idisə, hazırda sevindirici haldır ki, bu məşhurluq tədricən itir. Azərbaycanda insan alveri çox sürətlə azalmağa meyl edir. Artıq ölkədə bu sahədə müəyyən məlumatlandırma işləri aparılır, insan alveri qurbanları üçün müxtəlif xidmət paketləri təklif edilir. Bununla bağlı ağır cəzalar da mövcuddur. Beynəlxalq müşahidəçilər ölkəmizə səfər edərkən, görülən işlərlə bağlı danışdıqda, müqayisə etmək imkanımız olur. Bizim gördüyümüz işlər, insan alveri ilə mübarizə, eyni zamanda insan alveri qurbanlarına yardım və xidmət paketləri beynəlxalq təcrübədən heç də geridə qalmır. Əksinə, bir sıra məsələlərdə, incəliklərdə, Azərbaycanda daha mükəmməl bir təcrübə mövcuddur ki, bu da insan alveri qurbanlarının reabilitasiyasında çox gərəkli olur. Hazırda bununla bağlı dövlət qurumları, bu sahədə çalışan kadrların təlimatlandırılması, beynəlxalq təcrübənin öyrədilməsi və eyni zamanda hakimlərin, hüquq işçilərinin, həmçinin QHT-lərin məsələyə fərqli yanaşması, fərqli xidmət göstərməsi mövcuddur".

M.Zeynalova dedi ki, bu gün əksəriyyət insan alveri ilə fahişəliyə cəlbetmənin fərqini bilir. Bu da aparılan maarifləndirmə və təbliğat işlərinin sayəsində baş verir: "Ancaq təəssüf ki, bəzi jurnalistlər insan alveri qurbanı ilə fahişəliklə məşğul olanın fərqini bilmir. Odur ki, bəzən qeyri-ciddi, qeyri-obyektiv yazılar ortaya çıxır. Bu qeyri-ciddi yazılar isə gələcəkdə hər hansı beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən ciddi bir fakt olaraq qəbul olunur və ölkə üçün mənfi imicə səbəb olur".

Hüquq müdafiəçisi onu da dedi ki, yaxın günlərdə insan alveri, ailədaxili zorakılıqla bağlı seminarlar təşkil etməyi planlaşdırırlar: "Bilirsiniz ki, insan alveri yalnız qadın alveri deyil. İnsan alveri həm də, orqanların satışdır, əmək istismarıdır, uşaq alveridir. Bu mövqedən götürəndə insan alveri çoxşaxəlidir. Lakin nədənsə Azərbaycanda daha çox qadın alveri problemi diqqət mərkəzindədir. Digər faktlar üzrə müraciətlərin olmadığına görə, bu barədə o qədər də müzakirələr getmir. Məsələn, Özbəkistanda həm kişilərin, həm də qadınların əməyinin istismarı, onların başqa ölkələrə daşınması çox geniş yayılıb. Halbuki, Azərbaycanda əməyin istismarı, ölkədən çıxarılması ilə bağlı çox az faktlar var. Amma bəzən kişilərin Rusiya və digər ölkələrə daşınması halları ortaya çıxır. Bu, müəyyən mənada milli-mentalitetdən də irəli gəlir. Və kişilər bir çox hallarda özlərini daha çox günahkar hesab edirlər və bunun cinayət tərkibini anlamaq istəmirlər. Bir də bizdə mövcud olan xüsusiyyətlər ki, "ayıbdır", "kənardan pis baxarlar", polisə müraciət etmək hər hansı bir formada satqınlıq və yaxud digər başqa şeylər kimi qiymətləndirilir. Bir sözlə, mental xarakter imkan vermir ki, insanlar baş verən cinayətlə bağlı polis idarələrinə müraciət etsinlər".

M.Zeynalova bəzi QHT rəhbərlərinə də müraciət etdi: "Bəzi QHT-lər beynəlxalq təşkilatlara xoş gəlmək üçün çox vaxt bu faktları şişirdirlər. Əslində, heç insan alverindən xəbəri yoxdur, amma deyir ki, Azərbaycanda bu qədər insan alveri faktı var, insan alveri get-gedə artır. Baxın, bu cür yazılara tez-tez rast gəlmək olur. Jurnalist isə öz yazısını həmin QHT-dən nə qədər insanın yardım alması və hansı yardımları alması ilə zənginləşdirə bilmir, yaxud istəmir. Əslində isə geniş və əhatəli jurnalist araşdırması olmalıdır bu mövzuda. Bir misal gətirim. Bu yaxınlarda bir yazı oxudum. Orada yazılıb ki, Azərbaycanın bir istirahət mərkəzinə 300 nəfər Ukrayna vətəndaşı olan qızlar gətirilib və sonradan məlum olub ki, onların hamısı AİDS xəstəsi imiş. Və onlar da 600 nəfər oğlanı yoluxdurublar. Görün, bu nə şok xəbərdir. Bunu yazan jurnalist həmin məkanda olmayıb. Amma o bilməli idi ki, həmin istirahət məkanı 300 nəfəri götürəcək çərçivədə deyil. Bundan başqa, həmin ərazidə 600 nəfər ailə quracaq oğlanın həyatı artıq sual altında qaldı. Yəni deməyim odur ki, bir qeyri-peşəkar yazı bir ərazi üçün çox böyük təhlükə yarada bilər. İnsan alverindən yazan jurnalist ən azı beynəlxalq təcrübəyə yiyələnməlidir. O, insan alverindən yazanda ən azı 3-4 nəfərin hadisəsini ümumiləşdirib məkan, yer adını elə bir formada dəyişməlidir ki, heç kəs öz həyatını burada görməsin. Bizim borcumuz əhalinin maarifləndirilməsidir. Eyni zamanda, QHT-lərin məsuliyyətsizliyindən irəli gəlir ki, belə yazılar mətbuatda dərc olunur. Bir daha deyirəm ki, bizdə ən böyük problem bəzi QHT-lərin yanlış məlumatları və jurnalistin faktın ardınca getməməsidir".

M.Zeynalova son olaraq ABŞ Dövlət Departamentinin son hesabatına da münasibət bildirdi: "Hələ sənəd Azərbaycan dilinə tərcümə edilməyib, ona görə hər hansı bir rəy söyləmək çətindir. Amma ilkin olaraq xoşuma gəlməyən bir sıra məqamlar var. Bəzi QHT-lərin verdiyi qərəzli məlumatlara görə, orada Azərbaycan ailəsi çox pis formada təsvir edilib. Belə çıxır ki, Azərbaycan anaları öz qızlarını satır, Azərbaycan qadınları öz uşaqlarını dilənçiliyə çıxarır. Mən düşünürəm ki, bu cür formada yanaşmaq əxlaqa sığmayan bir hərəkətdir. On ailənin elədiyini bütün ölkəyə şamil etmək yanlışdır. Bu gün beynəlxalq təşkilatlardan maliyyə alan birisinin bu cür çıxışlar etməsi ən azı ədalətsizlikdir. Sən niyə öz millətini, bu dərəcədə aşağılayırsan?! Bütün ölkələrdə problemlər var. Amma bunu götürüb şişirtmək ayıbdır. Mən demirəm ki, tənqid etməyək, edək, ancaq həm də ədalətli olaq. Öncə hamımızda bir vətən, millət, dövlətçilik sevgisi olmalıdır".

Ceyhun

Həftə içi.- 2011.- 27 aprel.- S. 5.