"Nabucco"ya qoşulmaq Azərbaycanın daxili işidir"

"CFAKT" konsaltinq şirkətinin analitiki Holqer Tassın "Həftə içi"nə eksklüziv müsahibəsi

Son aylarda dəyəri milyardlarla dollarlarla ölçülən "Nabucco" layihəsi ətrafında ciddi müzakirələr aparılır. Avropa Komissiyasınn nümayəndələri mütəmadi olaraq Azərbaycan və Türkmənistana səfər edərək bu layihə ilə bağlı siyasi təminatlar almağa çalışırlar. "Nabucco" qaz kəməri üçün ilkin mərhələdə əsas mənbənin isə Azərbaycan olacağı qəti olaraq bildirilir. Lakin Bakı hələ də "Şahdəniz" layihəsinin ikinci mərhələsi çərçivəsində istehsal olunacaq mavi yanacağın məhz hansı marşrutla Avropaya nəql ediləcəyinə dair qərarını hələ də verməyib. Bu qərar ilin sonuna qədər açıqlanmalıdır. Bütün bu məsələlərlə bağlı suallarımızı "Həftə içi"nə eksklüziv müsahibəsində "CFAKT" konsaltinq şirkətinin analitiki Holqer Tass cavablandırır:

- "Nabucco" layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində aparılan son danışıqları necə dəyərləndirirsiniz?

- "Nabucco" bu gün Avropa üçün çox vacib layihə sayılır. Bu səbəbdən Avropa Birliyi onu özünün prioritet fəaliyyət istiqamətlərindən biri elan edib. Bu danışıqlar "Nabucco" layihəsinin tikintisini sürətləndirmək üçün çox əhəmiyyətlidir. Ümumiyyətlə, reallaşdırılan hər bir layihə, hər bir kəmər Avropaya daha yaxşı inteqrasiyaya yol açır. Bu gün Avropanın iqtisadi cəhətdən inteqrasiyası hamı üçün sərfəlidir. Bu hətta "Nabucco" qaz kəmərini özünün maraqlarına uyğun saymayan Rusiyaya da xeyirlidir.

- Azərbaycanın bu layihədə iştirakı nə dərəcədə əhəmiyyətlidir?

- Ümumiyyətlə, hər bir qaz kəməri inşa olunmamışdan əvvəl onu mavi yanacaqla təmin edəcək mənbələr dəqiqləşdirilir. Bu prinsip "Nabucco" layihəsinə də şamil edilir.

Bu gün Avropadakı bəzi siyasi dairələr elan edir ki, Rusiyanın mavi yanacaq asılılığını azaltmaq gərəkdir. Burada ən real variant kimi Azərbaycan nəzərdən keçirilir. Azərbaycan özünün neft və qaz sahəsinin işlənilməsi ilə bağlı zəngin təcrübəsinə görə, bölgənin iqtisadi cəhətdən inkişafının təmin olunmasında vacib amil sayılır.

- "Nabucco"nun Türkmənistanın iştirakı olmadan reallaşmasının mümkünsüzlüyü iddia edilir...

- Təbii ki, istənilən layihənin daha etibarlı və səmərəli olması, vacibliyi onun mənbələrinin çoxluğu ilə izah olunur. Türkmənistan bu gün zəngin qaz yataqlarına malik dövlətlər sırasında ilk yerlərdən birini tutur. "Nabucco" konsorsiumunun iştirakçıları, həmçinin Avropa Komissiyasının nümayəndələri bunu çox gözəl anlayırlar. Digər tərəfdən, səsləndirilən təkliflərdən də görünür ki, Türkmənistan da "Nabucco" qaz kəmərinə qoşulmalıdır və bu vacib amildir.

- Türkmənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlər bu layihənin gələcəyinə hansı təsiri göstərəcək?

- Bu gün Türkmənistanla Azərbaycan arasında Xəzərin bölüşdürülməsinə dair fikir ayrılıqları mövcuddur. Lakin bu onların iqtisadi sahədə əməkdaşlıqlarını genişləndirməyə heç bir maneə yaratmır. Qarşılıqlı asılılığın güclənməsi, ticarətin genişlənməsi və dövlətlər arasında etimad mühitinin güclənməsi ümidləri də artırır.

- "Nabucco"ya təsir göstərən hansısa siyasi amillər varmı?

- Bəzi şirkətlər və dövlətlər hələ də bazarın qloballaşmasını qəbul etmək istəmirlər. Bu bəzən bir kəmərin digəri üçün təhlükə yaratması ilə bağlı düzgün olmayan fikirlərin formalaşmasına səbəb olur. Bu cür fikirlər heç də düzgün deyil. Avropada neft və qaza tələbat durmadan artır. Bu artım gələcəkdə daha da sürətlənəcək. Hətta deyərdim ki, gələcəkdə 510 belə kəmərlərin inşasına ciddi ehtiyac duyulacaq. Qərbi Avropa hazırda özünün iqtisadi bərpa dövrünü yaşamaqdadır. Bununla yanaşı, "Nabucco" layihəsini aktuallaşdıran digər amillər də mövcuddur. Buraya ərəb dənizlərində hökmranlıq edən dəniz quldurları, Şərqdəki siyasi iğtişaşlar və s. aiddir. Bu amillərin hamısı həmin bölgələr üçün alternativlər axtarışını sürətləndirib. Ümumiyyətlə, mən hesab edirəm ki, biz hələ də 1914-cü ildəki ticarət dövriyyəsinə çatmamışıq. Həmin vaxt Rusiya, Avstriya, Britaniya və Almaniya həmin dövrün texnologiyaları çərçivəsində indiki sələfləri ilə müqayisədə daha geniş iqtisadi əlaqələrə malik idilər. Bu o deməkdir ki, hazırda böyük potensial var və onu itirmək olmaz.

- Avropada enerji mənbələrinin diversifikasiyası məsələsində Azərbaycanın rolu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Bu gün Azərbaycan Avropada etibarlı enerji tərəfdaşı kimi tanınır. Ümumiyyətlə isə bu tip məsələlər Azərbaycanın daxili siyasətinə aid olan işlərdir. Azərbaycan hökuməti və biznes dairələri istədikləri qərarları qəbul edə bilərlər. Diversifikasiya azad bazar üçün çox yaxşı bir şeydir. Sizin geniş seçim ikanınız var.

- Bu gün Avropada ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri də "Nabucco" ilə "Cənubi axın" kəməri arasında rəqabətin mövcudluğu fikridir. Bu barədə düşüncələriniz nədən ibarətdir?

- Bu problem həqiqətən də var. "Nabucco" layihəsinin mahiyyətində Avropanın Rusiyanın enerji asılılığından bir qədər yüngülləşməsi dayanır. Avropa Birliyi sözügedən səbəbdən bu layihənin reallaşdırılmasında çox israrlıdır. Rusiya isə alternativ kimi "Cənubi axın" layihəsini irəli sürür. İkincinin birinci ilə müqayisədə daha rentabelli və iqtisadi cəhətdən səmərəli olmasında israr edir. İndi hər iki layihənin təşəbbüskarları arasında ciddi təbliğat rəqabəti mövcuddur. Mənim fikrimcə, daha effektli siyasət ağıllı bir formada hər iki layihənin koordinasiyasına nail olmaqdır.

- Yeri gəlmişkən, "Nabucco" ilə "İTGİ" layihələrinin birləşdirilməsi barədə də fikirlər səsləndirilir. Bu mümkündür?

- Əgər siyasi iradə varsa, hər şey mümkündür. Layihələr nə qədər effektli reallaşdırılarsa, onun gəlirləri də bir o qədər çox olacaq. Bu hamı üçün xeyirlidir.

- Necə hesab edirsiniz, "Nabucco" ərazisindən keçdiyi ölkələrdə sabitləşdirici rol oynaya bilərmi?

- Münasibətlər ədalət prinsipi üzərində qurulsa, bütün tərəflər razılaşmanın tələblərinə tam şəkildə ciddi olaraq yanaşarsa, mənfi nəticələrin üzə çıxma ehtimalı sıfıra bərabərdir. Lakin hər bir dövlət əhalisinin həyat şəraitini yaxşılaşdıracaq enerji bazarlarına qoyulmuş sərmayələrə, infrastruktur layihələrinə görə məsuliyyət daşıyır. Bu iştirakçı dövlətlərə də aiddir. Əgər enerjidaşıyıcıları yalnız bir qismin varlanmasına gətirib çıxaracaqsa əhalinin yerdə qalanı arasında narazılığın artması ehtimalı yüksəkdir. İndi biz bunu bir sıra ərəb dövlətlərində yaşananların timsalında görürük.

Azad

Həftə içi.- 2011.- 16 avqust.- S. 1; 6.