"Azərbaycanın bütün ərazisini gəzmişəm"

Debnat Şou: "Bir hindistanlı kimi, ölkəmin Azərbaycanın tərəqqisinə verdiyi töhfələrdən məmnunam"

Hindistanın Azərbaycanda fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Debnat Şou ilə "Həftə içi"ndə ekskluziv söhbət

Hindistanın ölkəmizdəki səfiri cənab Debnat Şou ilə söhbətimiz elə səmimi şəraitdə keçdi ki, sadəcə, özümüzü heç vaxt olmadığımız Hindistanda hiss etdik. Mehriban, şən və səmimi olan diplomatla hər bir sahədə - iqtisadiyyatdan tutmuş mədəniyyətə, hətta şəxsi yaşamına qədər hər şeydən danışdıq. Sevimli dostumuz Səbinə Mütəllimovanın vasitəçiliyi ilə keçən söhbətmizin mətnini oxucuların diqqətinə çatdırırıq.

- İki ildən də artıqdır ki, Azərbaycanda səfir vəzifəsində çalışıram. Bu müddətdə ölkənizin sürətli inkişafının şahidi olmuşam. Xüsusilə də yeni infrastruktur sahələrin yaradılması istiqamətində böyük işlər görülməkdədir. Amma bəzi şeylər var ki, heç dəyişməyib. Məsələn, Bakı küçələrdə maşınları çox sürətlə sürürlər. Azərbaycanın bölgələri də inkişaf edir. Hətta elə rayonlar var ki, mən ora iki il fasilədən sonra getmişəm və böyük dəyişikliyi görüb təəccüblənmişəm. Bundan əlavə, burada olduğum müddətdə müşahidə etdiyim dəyişikliklərdən biri də budur ki, dialoq və xarici ölkələrlə əlaqələrdə də əhəmiyyətli yeniliklər baş verib. Yəni iki il əvvəllə müqayisədə Azərbaycanın xarici ölkələrdə səfirlik və konsulluqlarının sayı artıb, eyni zamanda, Bakıda akkreditə olunan xarici diplomatik korpusların sayı da çoxalıb. Eləcə də xaricdən Azərbaycana səfər edən yüksək səviyyəli nümayəndə heyətlərinin sayında da böyük artım nəzərə çarpır.

- Söz açdığınız bu dəyişikliklərdə Hindistan dövlətinin və ya özəl setorunun rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Bir hindistanlı kimi, ölkəmin Azərbaycanın tərəqqisinə verdiyi töhfələrdən məmnunam. Buna baxmayaraq, düşünürəm ki, bu rol o qədər də geniş olmayıb. Səbəb də budur ki, Hindistanla Azərbaycan coğrafi baxımdan qonşu deyillər. Amma Azərbaycanda yaşayan hindistanlıların sayının az olmasına baxmayaraq, onlar bu ölkənin iqtisadi inkişafında iştirak etməyə çalışırlar. Yeri gəlmişkən, hindistanlı deyəndə, Azərbaycanın neft sənayesində çalışan Hindistan şirkətləri və ayrı-ayrı mütəxəssislərini, eləcə də beynəlxalq təşkilatların Bakı ofisində çalışan və bu ölkədə özünə iş tapmış sadə vətəndaşlarımızı nəzərdə tuturam. Bundan başqa, Azərbaycanda yaşayan hindistanlı həkim Racani Bakıda böyük bir klinika açıb və sonsuzluqla mübarizə aparır. Mən bütün bu vətəndaşlarımızın işini yüksək qiymətləndirirəm. Hətta bir qrup hindistanlı da var ki, gəlib burada fabriklərdə çalışan yerli iş adamlarına texniki dəstək verirlər. Məsələn, mən Sumqayıtda olarkən məlumat aldım ki, Hindistan şirkətləri şəhərdə dəyirmanların tikintisində və texniki təchizatında mühüm rol oynayıblar. Eyni vəziyyət İmişlidəki şəkər zavodunda da yaşanıb. Mər keçən il orada olanda dedilər ki, zavoda çalışan hindistanlı əməkdaş tullantıları enerjiyə çevirməkdə onlara kömək göstərir. Aradan xeyli vaxt keçib, yəqin ki, artıq bu proses başa çatıb. Yəqin bilirsiniz ki, Hindistan həm də dünayada informasiya texnologiyaları sahəsində böyük uğurlar qazanmış ölkədir. Məhz bu sahədə əsl peşəkarlar var ki, vaxtaşırı Azərbaycana səfər edir, müəyyən köməklər göstərirlər, əsasən bank və sığorta məsələsinə dair müxtəlif layihələrdə iştirak edirlər. Həm də Hindistan hər il ITEC adlanan qısamüddətli təlim proqramlarında iştirak eitmək üçün azərbaycanlı namizədlərə 10 yer ayırır. Biz bu kurslara hökumət strukturlarında çalışan şəxsləri də dəvət edirik. Hindistan tərəfindən maliyyələşən bu prqramlar əsasən informasiya texnologiyaları, alternativ enqerji, parlament strukturları və sair sahələri əhatə edir. Onu da deyim ki, Hindistan xaricdən olan dinləyicilər üçün təqaüdlər ayırır. Həmin şəxslər məhz bu təqaüdlə Hindistanda bir neçə əsas kursda iştirak edə bilərlər. Bunlardan biri də hind dilini öyrədən kurslardır. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan vətəndaşları artıq bu kursda iştirak ediblər. Ümumiyyətlə, bütün bunlar Hindistanın Azərbaycanın hərtərəfli inkişafına dəstək verməsinə xidmət edir.

- Yeri gəlmişkən, sizdə Hindistanın Azərbaycanda nə qədər sərmayəsi olmasına dair məlumat varmı?

- Dövlət səviyyəsində elə böyük yatırımlar qoyulmayıb. Düzdür, Mingəçevir Su Elektrik Stansiyasında bir Hindistan şirkəti işləyib, amma orada başqa ölkələrin firmaları da iştirak edib deyə, bunu yalnız Hindistanın adına yazmaq istəməzdim. Buna baxmayraq, burada özəl sektora aid çox sayda iş adamları var. Onlar Azərbaycanda restoranlar açıblar, toxuculuq malları, hazır paltar satışı və sairlə məşğul olurlar. Amma onların ümumilikdə nə qədər investisiya yatırdıqlarına dair dəqiq bilgi verə bilmərəm. Bu barədə daha dəqiq məlumatlar Azərbaycan hökumətində olar. Bir məlumat da verim ki, bir hindistanlı iş adamı Azərbaycanda metal emalı zavodu açmaq barədə təklif verib. Elə böyük layihə deyil, cəmi 5 milyon dollar dəyəri var. Bizdə olan məlumata görə, bu yönümdə danışıqlar gedir, amma hələlik, hər hansı nəticə yoxdur. Onu da deyitm ki, son vaxtlar Azərbaycanda investisiya qoyula biləcək sahələr xeyli artıb. Ona görə də çalışırıq ki, ölkəmizdə iş adamlarını bununla bağlı məlumatlandıraq, gəlib bu şansdan yararlansınlar.

- Bəlkə bir biznesforum təşkil edəsiniz?

- Əla təklifdir və bu barədə fikirləşirik də. Məsələn, bu il aprel ayında Hindistandan gələn nümayəndə heyətinin qısamüddətli səfəri çərçivəsində, "AzPromo"un dəstəyi ilə iki biznesforum keçirə bildik. Keçən ay da Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyası ilə birlikdə, azərbaycanlı iş adamlarının iştirakı ilə belə bir tədbir düzənləmişdik. Özü də təkcə bu yolla deyil, hansısa iş adamı bizə fərdi olaraq yazır, maraqlanır, biz isə onun suallarına cavab veririk.

- Azərbaycan biznesinin nümayəndələri necə, Hindistana sərmayə yatırıblar?

- Konkret rəqəm açıqlaya bilməsəm də, deyim ki, əvvəllər Hindistandan gətirilən malları indii azərbaycanlı iş adamları özləri birbaşa almağa çalışırlar və təbi ki, bu məqsədlə Hindistana gedirlər. Məndə olan məlumata görə, Azərbaycan biznesmenləri Hindistandan geyim, toxuculuq məhmulları, zinət əşyaları, hətta qranit alırlar. Hətta bildirim ki, bu ilin sonu, gələn ilin əvvəllərində Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyası və "AzPromo" hansısa missiyanın tərkibində azərbaycanlı iş adamlarından ibarət nümayəndə heyətini Hindistana aparacaq.

- Azərbaycana maraq göstərən bütün ölkələr və iş adamları əsasən neft sektoruna vəsait yatırır. Amma bildiyim qədər Hindistan qeyri-neyt sahəsində, xüsusən də dərman istehsalında qazandığı təcrübəslərini Azərbaycanla bölməyə hazırdır?

- Enerji ehtiyatları az olan digər ölkələr kimi, Hindistan da öz ehtiyaclarını idxal hesabına ödəyir. O cümlədən Azərbaycandan böyük həcmdə xam neft alırıq. Neft-qaz sahəsinə investisiya qoymaq vacibdir, amma Hindistan digər sənaye sahələrində də böyük uğurlar qazanıb. Məsələn, dərman istehsalı, kənd təsərrüfatında, heyvandarlıqda və sair. Məlumat üçün bildirim ki, yaxın zamanlarda Hindistandan Azərbaycana südlük camış sortlarının toxumları gətiriləcək, özü də havayı. Yadıma düşmüşkən, ötən il Pəncabdan Bakıya gələn nümayəndə heyətinin bir üzvü Azərbaycana yüksək məhsuldarlı kartof toxumunun gətirilməsinə dair danışıqlar aparıb.

- Dövlət səviyyəsində iri layihələr həyata keçirmək fikriniz var?

- Bunun üçün öncə Azərbaycanın ehtiyaclarını öyrənmək vacib şərtdir.

- Bu sualı ona görə verdim ki, Hindistan Azərbaycanla müqayisədə çox nəhəng dövlətdir. Üstəlik, Azərbaycan və Hind xalqlarını tarixən biri-birinə bağlayan əlaqələr olub. Qısası, Azərbaycanda hind xalqına böyük sevgi və hörmət mövcuddur. Bu mənada ölkəmizin inkişafı üçün sizdən gözləntilərimiz çoxdur?

- Doğrudur, Hindistanın bir sıra sahələrdə çox böyük təcrübələri var. Xüsusilə informasiya texnologiyaları sahəsində. Əgər Azərbaycan tərəfi istəyərsə, ixtisas artırmaq və mütəxəssislərin təcrübə toplaması üçün burada müxtəlif təlim mərkəzləri aça bilərik. Özü də mən özəl, fərdi qaydada qurulacaq təlim mərkəzləri deymirəm, bu cür mərkəzlər universitetlərdə də açıla bilər. Bildirik ki, Azərbaycanda təhsilin, o cümlədən universitetlərin səviyyəsini dünya standartlarına uyğunlaşdırmağa çalışırlar. Bu sahədə Hindistanın ali məktəbləri çox irəli gedib, yaxşı olardı ki, onların təcrübəsindən yararlanılsın.

- Yeri gəlmişkən, Dillər Universitetində hind dili kafedrası fəaliyyət göstərir. Azərbaycanlılar arasında hind dilini öyrənməyə maraq nə yerdədir?

- Mən bu barədə demək istəyirdim, çox böyük maraq var. Artıq 9 nəfər birillik kursu başa vurub. Ola bilər ki, onlar kursları gələcəkdə də davam etdirsinlər. Biz həmin adamları hind dilini öyrənmək baxımından uğur qazandıqlarını görürürk. Artıq həmin 9 nəfərdən birini avqustun 20-də Hindistana yola düşəcək. Burada hind dilinə maraq böyükdür. Artıq bir nəfər Hindistanda kürs keçərək Azərbaycana qayıdıb. Kimlər hind dilini öyrənmək istəyərsə, biz onlara dəstək verməyə hazırıq.

- Azərbaycanda hind kinosu həftəsi və ya hind mədəniyyəti hətəliyi keçirmək barədə planlarınız var?

- Bu gün rəqəmsal texnologiya o qədər inkişaf edib ki, buk imi tədbirləri keçirmək bir qədər çətinlik yaradır. Çünki internetdən istənilən filmi tapıb izləmək mümkündür. Hansı ki, əvvəllər bunun üçün o filmi tapıb, gətirmək, tərcümə etmək və ya titr yazıları ilə nümayiş etdirmək, müəlliflərdən icazə almaq həm çoxlu vəsait tələb edirdi, həm də uzun vaxt aparırdı. Bütün bunlara baxmayaraq, yenə də çalışacağıq ki, ölkələimiz arasında mədəniyyət və incəsən sahələrində də əlaqəlri gücləndirək.

- Çətin olsa da, tədbirlər keçirib tanınmış hind aktyorlarını, müğənnilərini Bakıya dəvət etmək olar. Çünki filmlərdən seyr edilən bu yaradıcı insanları canlı görmək, məncə, hər bir azərbaycanlının arzusudur?

- Başa düşürəm və bilirəm ki, bura dəfələrlə hind incəsənət adamları dəvət olunublar. Məsələn, iyun ayında Bakıda keçirilən "İpək Yolu" beynəlxalq mahnı festivalına Sarod ustaları da dəvət olunmuşdular. Təəssüf ki, tədbir keçirilən məkan çox darısqal idi, qardaşlar cəmi iki çıxış etdilər. Amma əvvəldən onların Bakıya gələcəklərini bilsəydik, səfirlik olaraq böyük bir konsert proqramı təşkil edərdik.

- Bir səfir olaraq bəlkə təşəbbüs göstərib, hind kinosunun məşhurlarını Azərbaycana dəvət edəsiniz. Məsələn, Hema Malinini?

- (gülür) Çox təəssüf edirəm ki, Hema Malini artıq kinodan uzaqlaşıb, o, indii Hindistan parlamentində millət vəkilidir. Mən özüm də onu Azərbaycana dəvət etməkdən çox məmnun olardım, amma təəssüf ki, onlar məşğuldurlar.

- Digər ulduzlar olsun - Zinat Aman, Mitxun Çakraborti?

- Mən də onları ancaq televiziya ekpranlarından görmüşəm. Ona görə də mənim üçün də maraqlı olardı onların səfəri.

- Priyanka necədir, nə işlə məşğuldur - Raciv Qandinin qızını deyirəm. Tanıyanlar onun nənəsi İndira Qandiyə çox oxşadığını deyirlər...

- Evdar xanımdır, siyasətdən uzaqlaşıb. Amma qardaşı Rahul Qandi aktiv siyasətin içindədir. Milli Konqress Partiyasının baş katibidir. Hətta o qədər məşhur siyasətçidir ki, hamı onun baş nazir seçiləcəyinə inanır.

- İki il yarımdır Azərbaycandasınız, böyük ölkənin vətəndaşı bu kiçik dövlətdə özünü necə hiss edir?

- Özümü evimdə bilirəm. Amma ölkənin böyük və ya kiçik olmasının fərqi yoxdur, hamımız bəşəriyyətin övladlarıyıq.

- Hansı bölgələrimizdə olmusunuz?

- Demək olar ki, Azərbaycanı qarış-qarış gəzmişəm. Qubada, Şəkidə, Tovuzda, Naxçıvanda, Gəncədə, Masallı və Lənkərənda olmuşam. Amma Qusar və Zaqatalaya hələ getməmişəm. Məncə Şəki yaşıl meşələrə bürünmüş dağları ilə zövqümü daha çox oxşayıb. Amma turistləri Naxçıvan daha çox cəlb edə bilər. Bilirsiniz, hər bölgənin özünəməxsusm gözəllikləri mövcuddur və turistlər üçün də onların hər birinin öz yeri var.

- Amma siz də səfalı yerləri gəzdiniz, bəs aran bölgəsinə səfər etmək istəməzdiniz. Məsələn, Ucara, Zərdaba, Kürdəmirə?

- (gülür) Deməli, artıq mənim ora getmək vaxtım çatıb.

- Mətbəximizlə aranız necədir? Hansı yeməkləri sevirsiniz, hansılar sizin üçün unudulmaz təsir bağışlayır?

- Mətbəxlərimiz çox oxşardır. Məsələn, kabab və plov Azərbaycanda da bişirilir, Hindistanda da. Amma bircə fərq var ki, bizdə ədviyyatdan daha çox istifadə olunur. Mənim üçün unudulmayacaq yemək isə lüləkababdır, onu çox sevirəm.

- Ailəniz də yanınızdadır?

- Yox, təkəm. Həyat yoldaşım Delhidə çalışır, ona görə Bakıya, yanıma köçməyib. Buna baxmayaraq, indiyədək 2-3 dəfə gəlib-gedib. Oğlum isə böyük oğlandır, Kanadada yaşayır, hələlik Azərbaycana gəlmək fürsəti olmayıb.

Həftə içi.- 2011.- 20-22 avqust.- S. 4; 5.