Orta və ali məktəblərdə
insan hüquqlarının
tədrisi
Milli Fəaliyyət Planına uyğun olaraq insan
hüquqları üzrə tədris vəsaitləri
hazırlanır
Ölkədə
İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Milli
Fəaliyyət Planında orta və ali məktəblərdə
insan hüquqlarının tədrisinə diqqətin
artırılması, bu məqsədlə tədris
proqramlarının təkmilləşdirilməsi, BMT-nin
Baş Məclisi tərəfindən bəyan edilmiş
"İnsan hüquqları sahəsində maarifləndirmə"
və "İnsan hüquqları sahəsində təhsil"
üzrə tədris vəsaitlərinin hazırlanması kimi
məsələlər əksini tapıb. Milli Fəaliyyət
Planında nəzərdə tutulan məsələləri necə
yerinə yetirdikləri ilə maraqlanmaq üçün bəzi
aidiyyəti qurumlarla əlaqə saxladıq.
Qeyd edək ki, bir
çoxları əhalinin hüquqi baxımdan bilik göstəricisini
orta məktəblərdə insan hüquqlarının təbliği
ilə izah edirlər. Odur ki, ilk olaraq Təhsil Nazirliyinin məsələyə
münasibətini öyrəndik. Nazirlikdə hesab edirlər
ki, hazırda orta məktəblərdə hüquqi maarifləndirmə
ilə bağlı problem yoxdur: "Əslində bu sahənin
qabardılmasına xüsusi ehtiyac yoxdur. Çünki "Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyası", habelə
"İnsan və cəmiyyət" fənlərində
yeniyetmələrə müəyyən hüquqi bilgilər
verilir. Təbii ki, dərslərinə diqqətlə
yanaşan şagird həmin bilikləri həvəslə mənimsəyir
və sonradan həyatında tətbiq edir. Hər iki fəndən
toplanan materiallar yuxarı sinif şagirdləri
üçün olduqca zəruridir və bu dərsliklər
xüsusi mütəxəssislər tərəfindən tərtib
edilib. "İnsan və cəmiyyət" fənninin
ayrı-ayrı bölmələrində vətəndaşın
həm ailəyə, həm cəmiyyətə, həm də
yaxın ətrafına yanaşma forması təhlil olunur. Təbii
ki, həmin təhlillərlə tanış olan yeniyetmənin
də məsələyə öz baxışı var. Müəllimin
başlıca vəzifəsi isə doğru və
yanlışlığından asılı olmayaraq həmin
yanaşmanı düzgün istiqamətə yönləndirməkdir".
Üç orta məktəbdə insan hüquqları
mərkəzi açılıb
Təhsil Nazirliyindən
orta məktəblərdə həyata keçirilən
hüquqi maarifləndirmə işlərindən razı
olduqlarını söylədilər: "Digər tərəfdən
ümumtəhsil müəssisələrində tədrisin
keyfiyyəti ilə bağlı mütəmadi şəkildə
monitorinqlər aparırıq. Əgər hansısa fənnə
qeyri-ciddi yanaşılsa, xəbər bizə də
çatar. Təbii ki, belə məktəblərə
qarşı tədbir görməyə həmişə
hazırıq".
İnsan Hüquqları
üzrə Müvəkkil Aparatından isə bildirdilər
ki, ölkədə ombudsmanın təşəbbüsü
ilə bir neçə gün öncə üç məktəbdə
insan hüquqları mərkəzləri açılıb:
"Bu ilin əvvəlində Azərbaycanın insan
hüquqları üzrə müvəkkili Elmira
Süleymanovanın təklifi və Təhsil Nazirliyinin
razılığı ilə ötən ilin əvvəlindən
başlayaraq pilot məktəb kimi seçilmiş
Bakının Nəsimi rayonundakı 5 saylı, Yasamal
rayonundakı 31 saylı və Nərimanov rayonundakı 207
saylı orta ümumtəhsil məktəblərində
uşaq hüquqları sahəsində həmyaşıddan-həmyaşıda
pilləli tədris layihəsi uğurla həyata
keçirilib. Elmira Süleymanova həmin məktəblərdə
onun təşəbbüsü ilə yaradılmış
insan hüquqları mərkəzlərinin
açılışında iştirak edib. Ombudsman bu mərkəzlərin
gələcək fəaliyyəti ilə bağlı öz
tövsiyələrini verib. Fərqlənən şagirdlərə
sertifikatlar, "Ombudsmanın elçisi" vəsiqələri
və döş nişanları təqdim olunub".
İnsan hüquqlarının tədrisi BDU-da prioritetdir
BMT Baş
Məclisinin "İnsan
hüquqları sahəsində
maarifləndirmə", "İnsan hüquqları sahəsində təhsil",
YUNESKO-nun "Davamlı inkişaf
naminə təhsil"
proqramlarına, habelə
Milli Fəaliyyət Planına uyğun olaraq insan hüquqları
üzrə tədris vəsaitlərinin - ədəbiyyatların
hazırlanması və
nəşri Bakı Dövlət Universitetində
(BDU) də yüksək
səviyyədə yerinə
yetirilir. Universitetdən aldığımız məlumata görə, təkcə 2006-2009-cu illərdə
insan hüquqları sahəsində 10-dan çox
dərslik universitetin maliyyə vəsaiti hesabına nəşr edilərək tələbələrin
istifadəsinə verilib.
Milli Fəaliyyət Planının tərkib hissəsi kimi orta və ali məktəblərdə
insan hüquqlarının
tədrisinə diqqətin
artırılması, bu
məqsədlə tədris
proqramlarının təkmilləşdirilməsi
də BDU-nun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən
biridir. Bununla bağlı, bütün
fakültələrdə keçirilən
"Hüququn əsasları"
fənnində insan hüquqları probleminə
xüsusilə geniş
saatlar ayrılır.
Beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq hüquq, o cümlədən
hüquq fakültələrində
insan hüquqları ilə əlaqədar tədris proqramında 10-a
yaxın müstəqil
fənn tədris proqramına daxil edilməklə, yüksək
səviyyəli mütəxəssislər
tərəfindən tədris
edilir.
İnsan hüquqları
sahəsində dövlət
proqramlarında nəzərdə
tutulan ali
təhsil və elm ocaqlarında insan hüquqları və azadlıqları problemlərinə
dair elmi-tədqiqat işlərinin aparılması
da BDU-nun fəaliyyətində
mühüm yer tutur. 1999-2009-cu illərdə
Bakı Dövlət Universitetində 5 doktorluq və 40-a yaxın namizədlik dissertasiyası
bilavasitə insan hüquqları probleminin ayrı-ayrı aspektlərinə
həsr edilib. Eyni zamanda, insan
hüquqları istiqamətində
elmi-tədqiqat işləri
hər il
bu sahədə ixtisaslaşmış kafedraların
əsas elmi fəaliyyətinin mühüm
istiqamətləridir. Bu zaman
əsas elmi istiqamətlər kimi qadın və uşaqların hüquqlarının
müdafiəsi, insan hüquqlarının müxtəlif
kateqoriyaları üzrə
(mülki, siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar) tədqiqatlar, beynəlxalq təşkilatlarla
sıx əməkdaşlıq,
Avropa Məhkəməsi
praktikasının geniş
tətbiqi istiqamətində
araşdırmalar, miqrasiya
problemləri, Avropa presedent hüququnun öyrənilməsi və
s. xüsusi yer tutur. Əldə edilən nəticə
və təkliflər
mühüm dövlət
orqanlarına yönəldilir
ki, bu da
universitetin insan hüquqlarının təmini
işinə mühüm
töhfələrindəndir.
Universitetin insan hüquqlarına
aid kitabxanası
İxtisaslaşmış kitabxanaların
yaradılması Milli
Fəaliyyət Planı
ilə ali
məktəblər qarşısında
müəyyənləşdirilmiş mühüm vəzifələrdən
biridir. Dünyanın müxtəlif regionlarının
jurnal və ədəbiyyatlarını birləşdirən
BDU-nun geniş kitabxana
sistemi ilə yanaşı, ayrı-ayrı
fakültələrdə ixtisaslaşmış
kitabxanaların yaradılması
diqqət mərkəzindədir.
10 ildən çoxdur
ki, tələbələr
Beynəlxalq münasibətlər
və beynəlxalq hüquq fakültəsinin
ayrıca ixtisaslaşmış
kitabxanasında müxtəlif
dillərdə (ingilis,
fransız, alman, rus, türk və s.) geniş ədəbiyyatlardan bəhrələnə
bilirlər. Əsasən insan hüquqları sahəsində vəsaitlərdən
ibarət olan kitabxananın fondu ildən-ilə zənginləşdirilir.
BDU rəhbərliyinin təklifi
ilə 2009-cu tədris
ilindən "İnsan
hüquqları" adlı
ixtisaslaşmış magistratura
pilləsinin açılması
da universitetin Azərbaycan dövlətinin
apardığı uğurlu
insan hüquqları siyasətinə ciddi dəstək verdiyini əyani surətdə göstərir. Tədrisin ingilis dilində
aparılması nəzərdə
tutulan "İnsan hüquqları" adlı
ixtisaslaşmış magistratura
pilləsində əsasən
dövlətin dəstəyi
ilə xaricdə təhsil almış, insan hüquqları sahəsində ixtisaslaşmış
azərbaycanlı mütəxəssislər
dərs deyəcəklər.
Bu magistratura pilləsi
eyni zamanda, xarici vətəndaşların
da diqqətini cəlb edib. Odur ki, gələcəkdə
BDU-nun rəhbərliyi digər
xarici təhsil ocaqları ilə əməkdaşlıq siyasətini
inkişaf etdirərək
əcnəbi tələbələrin
universitetə axınını
sürətləndirməyi qarşısına məqsəd
qoyub.
Azərbaycanın Avropa ailəsinin tamhüquqlu üzvü kimi Bolonya prosesinə
qoşulması da insan hüquqlarının
tərkib hissəsi olan təhsil hüququnun həyata keçirilməsi baxımından
əhəmiyyətlidir. Son illərdə
Bolonya prosesi tələbələrin yerinə yetirilməsi
istiqamətində BDU rəhbərliyi tərəfindən
mühüm addımlar atılıb. Tədris
proqramlarının yeni sistemdə
formalaşdırılması, müəllim-tələbə
münasibətlərinin düzgün, şəffaf istiqamətdə
qurulması sahəsində atılan addımlar nəinki insan
hüquqlarının təminatına, eyni zamanda, dövlətin
bu yöndə götürdüyü öhdəliklərin
tam yerinə yetirilməsinə ciddi töhfədir.
Naibə
Həftə içi.- 2011.- 16 fevral.- S. 6.