İnsan hüquqları qanunlarımızın əsasını təşkil edir

Ülvü Quliyev: "Azərbaycanda bu sahədə heç bir problem yoxdur"

İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi demokratik cəmiyyətin, hüquqi dövlətin əsasını təşkil edir. Hər bir müasir, demokratik inkişaf yolunu tutan dövlət insan hüquq və azadlıqları ilə bağlı ölkədəki durumu getdikcə yaxşılaşdırmağa, problemləri aradan qaldırmağa çalışır.

Azərbaycan da belə dövlətlərin sırasındadır. Dövlətimiz bu sahədə çox mühüm addımlar atıb və atmaqdadır. Bu sahə ilə bağlı bizi maraqlandıran suallarımızı isə Milli Məclisin dövlət quruculuğu və hüquq siyasəti komitəsinin üzvü Ülvü Quliyev cavablandırır:

- Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, təmini sahəsində heç bir problem yoxdur. Qanunvericilik bazamız müasir standartlara uyğunlaşdırılıb. Bu sahə dövlətin əsas prioritetlərindən sayılır. Azərbaycan gənc müstəqil dövlət olmasına baxmayaraq, demokratik inkişaf yolunda böyük məsafə qət edib. Bu yolun ağrısız və uğurla keçilməsində əsas rol ümummilli lider Heydər Əliyevə məxsusdur. Azərbaycanın indiki müasir, demokratik və hüquqi bir dövlətə çevrilməsi məhz onun uzaqgörən siyasəti nəticəsində mümkün olub. Bu istiqamətdə islahatlar prezident İlham Əliyev tərəfindən də uğurla davam etdirilir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası dövlətimizin insan hüquq və azadlıqlarının təmini, müdafiəsinə nə qədər böyük əhəmiyyət verdiyini göstərir.

Bu əsas qanun dövlətimizin qanunvericilik bazasının təməli sayılır. Orada 48 maddə insan hüquq və azadlıqlarından bəhs edir. Əsas qanunumuzun üçdə bir hissəsinin insan hüquq və azadlıqlarından ibarət olması qanunvericilik bazasında da bu sahəyə xüsusi diqqət ayrılmasını tələb edir. 2009-cu il martın 18-də keçirilən ümumxalq səsverməsi nəticəsində Konstitusiyamızda bu sahə ilə bağlı müddəalar daha da təkmilləşdirildi, müasirləşdirildi. Bu gün Azərbaycanda Ombudsman institutu fəaliyyət göstərir. MDB məkanında bu institutu ilk yaradan dövlətlərdən biri məhz Azərbaycandır. Hər il parlamentdə insan haqları üzrə müvəkkilin illik hesabatı dinlənilir. Həmçinin dövlətimizdə insan hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi ilə bağlı Milli Fəaliyyət Planı qəbul edilib. Bu Plan indi də çox uğurla reallaşmaqdadır.

- Təmsil olunduğunuz komitənin bu sahədə fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Dövlət quruculuğu və hüquq siyasəti komitəsində, əsasən, ixtisasca hüquqşünas olan millət vəkilləri cəmlənib. Bu amil onların fəaliyyətinə özünəməxsus stimul verir. Burada təmsil olunan hər bir millət vəkili hazırlanan qanun layihələrinin müddəalarının dövlətimizin ən ali məqsədi sayılan insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, onların təmininə maksimum şərait yaratmasına çalışırlar. Milli Məclisin yaz sessiyasının iş planı təsdiqlənərkən orada bizim komitə tərəfindən də hazırlanacaq qanun layihələrinin adları əksini tapdı. Belə qanun layihələrindən biri də "Həbs yerlərində saxlanılan şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi haqqında" qanun layihəsidir. Bu sənədi hazırlamaqda əsas məqsəd azadlıqdan məhrum edilmiş vətəndaşlarımızın hüquqlarını qorumaqdır. Bu sahədəki boşluqlar artıq tam olaraq aradan qaldırılacaq. Belə bir qanunun hazırlanması həm də Azərbaycanın insan hüquq və azadlıqları sahəsində qoşulduğu beynəlxalq konvensiyaların tələblərindən irəli gəlir. Biz təmsil olunduğumuz komitə də azadlıqları məhdudlaşdırılmış vətəndaşlarımızın da qanunvericiliyə müvafiq şəkildə sahib olduqları hüquqlarının müdafiəsi və təmin edilməsinə çalışır. Qanun layihəsinin yaz sessiyasında müzakirəyə çıxarılması gözlənilir. İşimiz tək bununla yekunlaşmır. Komitəmiz daimi olaraq qanunvericilik aktlarının insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi və təmin edilməsi ilə uzlaşması üçün araşdırmalar aparır, təkliflər hazırlayır.

- Yeri gəlmişkən, son günlər yenidən amnistiya məsələsi gündəmə gətirilir.

- Azərbaycan dövlətinin siyasətinin əsas prioritetlərindən biri humanizm prinsiplərinin tətbiqidir. Ölkəmizdə bu ənənənin əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Bu ənənə hörmətli prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən də davam etdirilir. Dövlətimizin humanist siyasəti nəticəsində qısa müddət ərzində 9 amnistiya aktı qəbul olunub və 48 əfv fərmanı imzalanıb. Minlərlə insan ailəsinə, cəmiyyətə qovuşub. Əfv edilərək azadlığa çıxan məhkumlara cəmiyyət üçün faydalı vətəndaş olması üçün qanun pozuntularından, cinayət törətməkdən çəkinməyi, ailələrinə, sağlam həyat tərzinə qayıtmağı, faydalı əməklə məşğul olmağı, azyaşlı məhkumlara vətənpərvər ruhda böyüməyi, təhsil almağı və lazımi peşələrə yiyələnməyi tövsiyə etmişik. Yenidən azadlıqlarını əldə etmiş vətəndaşlarımızın sosial mühitə adaptasiyası da vacib məsələlərdən sayılır. Bu addımların atılması bir daha dövlətimizin insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinə, onların təmin edilməsinə nə dərəcədə mühüm diqqət ayırmasının göstəricisidir. Ümumiyyətlə isə bizim komitə hər zaman amnistiya və əfv fərmanlarının imzalanmasını dəstəkləyib.

- Bu gün dövlətin əsas təməl sütunlarından sayılan və insan haqlarının müdafiəsinə birbaşa cavabdeh olan məhkəmələrimizin fəaliyyəti barədə nə deyə bilərsiz?

- Azərbaycanda müstəqil məhkəmə sisteminin formalaşdırılması istiqamətində çox müsbət addımlar atılıb. Məhz dövlət başçısının xüsusi sərəncamları ilə bölgələrdə yaşayan vətəndaşlarımızın hüquqlarının daha təkmil şəkildə qorunması, ədalətin bərpası naminə regional məhkəmələr yaradılıb. Bu gün ölkəmizdə hakim korpusunun mütəşəkkil qaydada formalaşdırılması prosesi aparılır. Hakim olmaq istəyənlər xüsusi imtahan verirlər. Azərbaycan Avropa Məhkəməsinin üzvüdür. Ölkə qanunvericiliyinin Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması prosesi aparılıb. Bu sahədə bir sıra vacib qanunlar qəbul edilib. Vətəndaşlarımız artıq öz hüquqlarını Avropa Məhkəməsində də müdafiə etmək hüququ əldə ediblər. Lakin Avropa Məhkəməsinin Azərbaycana qarşı qəbul etdiyi 45 qərardan 19-u İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 6-cı maddəsi ilə qorunan məhkəmə qərarlarının icra olunması hüququnun pozuntusu ilə bağlıdır. Bu onu göstərir ki, bu sahədə problem var və bunun həlli üçün ümumi xarakterli tədbirlər görülməlidir. Bura qanunvericilik, məhkəmə praktikası, icra ilə bağlı kompleks tədbirlər daxildir. Məhkəmələr qərar qəbul edərkən Avropa Məhkəməsinin qərarlarına istinad etməlidirlər. Bu qərarlar öyrənilməli və tətbiq edilməlidir. Təbii ki, hakimlərimiz Avropa Məhkəməsinin çıxardığı qərarları mütəmadi şəkildə öyrənməlidirlər. Ancaq ümumilikdə məhkəmə sistemində aparılan son islahatlar özünün müsbət təsirini verib. Bu işlər davamlı şəkildə aparılmalıdır.

Nahid Canbaışlı

Həftə içi.- 2011.- 12-14 fevral.- S. 6.