Poeziyamıza tamada ovqatı gəlib

İbrahim İlyaslı: "Məndən ötrü ən zəhmli şey ağ kağızla qara qələmdir"

Ədəbiyyat səhifəsinin növbəti qonağı Əli Kərim adına Sumqayıt Şəhər Poeziya Klubunun direktoru şair İbrahim İlyaslıdır.

Qələndər Xaçınçaylı: - İbrahim, mənə elə gəlir ki, dünyada sonsuz heç nə yoxdur. Yəni bizə sonu görünməyən kainatın özünün də sonu var. Bəlkə ədəbiyyatımız sona çatıb, öz sözündən doyub. Onu demək istəyirəm ki, bu gün poeziyamızda bizim ürəyimizdən keçən o kövrək hisslər, o söz yoxdur.

İbrahim İlyaslı: - Biz qərar verə bilmərik ki, kainatın, ədəbiyyatın sonu var. Bütün dövrlərin qalxmaları, enmələri olur. Yer kürəsində ciddi dəyişikliklər baş verdiyi kimi, söz sənətində də belə olur. Dostlarla birgə söhbət edəndə dedim ki, şairləri indi niyə asıb-kəsmirlər, Sibirə sürgün etmirlər? Mənə elə gəlir ki, zamanımızın şairlərinin o cəzalara layiq olan qüdrətli sözü yoxdur. Sabah padşahlar bilsələr ki, hansısa şairin sözünün təsiri ilə millət ayağa qalxa bilər, xalq ayağa qalxa bilər, o şairin taleyi məlum olardı. "Mən bir söz bilirəm". Bu ikinci kitabımdır. Onun bir bəndində deyilir:

Mən bir söz bilirəm, onu söyləsəm,

Sədası qanıma bələyər məni.

Şahlar yeddi yerə şaqqalayarlar,

Rəiyyət daş-qalaq eyləyər məni.

Səmimi bir şey deyim, hamımız qələm əhliyik. Məndən ötrü ən zəhmli şey ağ kağızla qara qələmdir. Çünki həmin kağıza həmin qələmlə bəşəriyyətin, zamanın ən gözəl şeiri yazıla bilər. Və yaxud da gərəksiz bir cızma-qara yazıla bilər. Xoş o kağızın halına ki, ona Nəsimi yazıb. Xoş o qələmin halına ki, onun dəstindən Şah İsmayıl tutub.

İslam Sadıq: - İbrahim, Şah İsmayılla Nəsiminin adlarını elə yerdə çəkdin ki, lap içim silkələndi. Nəsimi bədii sözün, poetik düşüncənin elə dərin alt qatlarına baş vurub ki, biz onu bu gün də başa düşmürük. Şah İsmayıl Xətayi həm sərkərdə, həm də şair kimi Azərbaycan tarixinə qızıl səhifələr yazıb. Bu gün əllərində mis qələm tutanlar qızıl qələm ustalarının yubileylərini unutdurmaq, əvəzində boşboğazları ətraflarına yığıb şöhrətləndirmək eşqi ilə yaşayırlar. Şah İsmayılın anadan olmasının 500 illiyi və 2.5 milyon kvadrat kilometr ərazisi olan bir dövlət qurmağının 500 illiyi bayram edilmədi, yada düşmədi, üstündən sükutla keçildi. İbrahimin bir sözünə də açıqlama vermək istəyirəm. Bu gün Azərbaycanda qüdrətli söz, yəni xalqı öz dalınca apara biləcək söz deyən şairlərlə xalqın arasında televiziya və radiolarımız qara pərdə çəkiblər. Mən poeziyanı az- çox izlədiyimə görə cəsarətlə deyirəm ki, bu gün Azərbaycanda yetərincə qüdrətli söz var, ancaq o xalqa çatmır.

Q.X. - İslam, doğru deyirsiniz. Mən də sizin fikrinizə şərikəm. Söz var hətta məclislərdə, toylarda da səsləndirilir. Amma nədənsə, o sözün hikmətinə varmırlar. Görünür, hələ elə zamanın özü kimi söz də naldan düşüb.

İb.İ - Söz müqəddəs bir varlıqdır. Onun haqqında asan fikir yürütmək istəmirəm. İstəmirəm cılız mövzulara toxunam. Bu bizi daha da ucuzluğa aparar.

İ.S. - Qələndər, "sözün nalının düşməyi" xoşuma gəldi, yaxşı ifadədir. Ancaq mən bunu başqa cür ifadə edərdim. Poeziyamıza bir tamada ovqatı, tamada düşüncəsi gəldi. Tamada ruhu ilə yaşayan qələm adamlarının öz nalları düşdüyünə görə sözləri də axsayır. Amma bizim qüdrətli söz deyən şairlərimiz var. Mən sözü əvvəlki kimi öz taxtında görürəm.

Əslinə qasla, sözü ucaldan da bizik, onu öz taxtından salan da. Qurd mərdlik rəmzidir. İti qurda bənzətmək olar və bu yaxşıdır. Ancaq tülkünü qurda bənzədəndə söz də hörmətdən düşür, sözü deyən də.

İb.İ. - Sovet dönəmindən bizdə belə bir fikir formalaşdırılıb ki, şair fağır, imkansız, yazıq olar. Amma mən əksinə düşünürəm. Şair ötkəm olmalıdır, şair dünya mülkündən könüllü imtina eləyib, onun fani olduğunu bilir. Əgər pul, var-dövlət toplamaq fikri olsa, hamıdan çox yığar. Ona onun istedadı yetər.

Q.X. - Rəhmətlik şair Eldar Nəsibli - Sibirel həmişə həyata nikbin baxardı. Hərdən məmur özbaşınalığını, maddi çətinliyimizi görəndə əsəbiləşməzdi. Əksinə, gülə-gülə bizə ürək-dirək verərək deyərdi ki, dünyada hamıdan varlı şairlərdir. Çünki dünyada o məmurların nə özləri, nə adları, nə də var-dövlətləri qalası deyil, amma şairlərin sözü qalır.

İb.İ. - Onsuz da bütün şairlər axırda "Mən cahan mülkündə mütləq doğru halət görmədim" qənaətinə gələcəklər. Amma bu qənaətə indidən gəlsələr daha yaxşı olardı.

İ.S. - Ağzının dadını bilənlər dənizin suyunun duzlu olduğunu bilmək üçün ondan bircə damla dillərinə vururlar. Ağzının dadını bilməyənlər bütün dənizi içib qurudandan sonra başa düşürlər ki, onun suyu duzlu imiş. "Mən cahan mülkündə mütləq doğru halət görmədim" qənaətinə axırda gələn şairlər dənizi içib qurtarandan sonra onun suyunun duzlu olduğunu bilənlərə bənzəyirlər.

Q.X. - Poeziya da dənizə bənzəyir. Şairin şair olub-olmadığı onun bircə misrasından görünür.

İ.S. - İbrahim, vaxtilə Sumqayıtdan Yaltaya, Soçiyə gedənlər özləri ilə qazlı Sumqayıt havası aparardılar ki, oraların təmiz havasında boğulmasınlar. Bəs bu gün Sumqayıtın havası necədir?

İb.İ. - İki il öncə Sumqayıt şəhərinin 60 illiyi qeyd edildi. İslamın dediyi işarəni mən başa düşdüm. Sumqayıta iki prizmadan yanaşmaq daha yaxşı olardı. Artıq Sumqayıtın zəhərli zavodları bağlandı. İnsanlar təmiz hava ilə nəfəs almağa başladılar. Amma bununla bərabər iş yerlərini itirdilər və böyük işsizlər ordusu yarandı. Amma son illərdə bu problemin həlli istiqamətində insafən desək xeyli işlər görülüb. Ümumiyyətlə, sumqayıtlılar çalışqandırlar. O ki qaldı Sumqayıtın ədəbi havasına bu şəhər Azərbaycanda öz ədəbi ənənələri ilə həmişə seçilib. Belə ki Xasay Cahangirovun rəhbərlik etdiyi Sumqayıt ədəbi birliyi, Vaqif İbrahimin, daha sonra Əşrəf Veysəllinin rəhbərlik etdikləri və 1990-cı ildən bu günə kimi mənim rəhbərlik etdiyim Əli Kərim adına Sumqayıt Poeziya Klubu bu şəhərdə ədəbi mühitin yaradılmasında və inkişafında danılmaz xidmətlər göstəriblər. 1997-ci ildən isə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt bölməsi də fəaliyyət göstərir. Ona Sabir Sarvan rəhbərlik edir.

Q.X. - İbrahim, İslamın soruşduğu havanı deyirəm, onun fikirlərini tam açıqlamadınız. Orada hava ümumiyyətlə, necədir?

İb.İ. - Əgər söhbət ədəbi havadan gedirsə, onu gözəlləşdirən də, pisləşdirən də bizik. Belə hesab edirəm ki, Sumqayıtda yaşayan yazarlardan bir neçəsinin imzasını çəkməklə oradakı durum haqqında tam təsəvvür yarada bilərəm. Xasay Cahangirov, Məmməd Namaz, Tofiq məmməd, Əşrəf Veysəlli, Rafiq Yusifoğlu, Şaiq Vəli, Zirəddin Qafarlı, Nadir Ayazoğlu, Məmməd İlqar, Gülbalı Mehdiyev, Sabir Yusifoğlu, Əyyub Qiyas, Gülnarə Camaləddin və başqaları. Təbii ki, bunlarla yanaşı ədəbiyyata qətiyyən aidiyyəti olmayan, hətta AYB-nin üzvü olan yazarlar da az deyildir. O ki qaldı orada yaşayan istedadlı yazarların respublika miqyasında təbliğ olunmasına ciddi problem var.

Q.X. - Axı nədir o problemlər? Bəlkə bu sahədə sizə mane olan hər hansı bir qüvvə var?

İb.İ. - həmin istedadlı yazarların kitablarının nəşri, yayımının təbliğ olunması, televiziya və radiolarda çox məhduddur. Bu istedadlıların əvəzinə müxtəlif yollarla istedadsızlar gərəksiz cızma-qaraları üçün piyar qurublar. Vallah oxucu da, tamaşaçı da çaşır. Birdən özüm də çaşıram. Bizə elə gəlir ki, bu əməllərinə görə onlar xalq, millət qarşısında vicdan əzabı çəkəcəklər.

Q.X. - İbrahim, doğru deyirsiniz. Söhbət televiziyadan düşdü. Hələ özəl televiziyanı demirik. Onlar ayrı-ayrı şəxslərə məxsusdurlar. Amma buna baxmayaraq, onlar da ilk öncə dövlətə və millətə xidmət etməlidirlər, əksinə yox. Dövlət və "İctimai" televiziyanın isə yeganə borcu dövlətə və xalqa xidmət göstərməlidir. Çox təəssüf olsun ki, istər dövlət və istərsə də "İctimai" televiziyada bəzən biz bunu görə bilmirik. Orada hansı bir ədəbi verilişə çıxmaq üçün gərək sədrin razılığı olsun. Axı siz də yaxşı bilirsiniz ki, sədrin qəbuluna düşmək asan məsələ deyil.

İ.S. - Mən elə bilirəm ki, burada heç bir təsadüf yoxdur. Sadəcə, drijorun çubuğunu görmək lazımdır. Bu gün Azərbaycan mənəviyyatına elə bir adam dirijorluq edir ki, onun yeganə məqsədi xalqımızın mənəvi dəyərlərini gözdən salmaq və tarixi yaddaşını pozmaqdır. Azərbaycan televiziyaları həmin dirijorun çubuğunun altında işləyir.

İb.İ. - O çubuq hava rəngində olduğuna görə onu görmək çətindir.

Q.X. - Axı şairin borcu hamının görmədiyini görmək və hamıya göstərməkdir.

İslam Sadıq,

Qələndər Xaçınçaylı

Həftə içi.- 2011.- 14-16 may.- S. 14.