«Düzünü Allah bilər...»

Azərbaycanda siyasi şərhçi, politoloq dedikdə ilk ağla gələn isimlərdən biri məhz Vəfa Quluzadədir. O, hər bir jurnalistin yaddaşında çox maraqlı müsahib kimi dərin iz buraxmağı bacarır. Bu səbəbdən “Hər cavab – bir cümlə” rubrikasının növbəti qonağı diplomatiya, beynəlxalq siyasət sahəsində zəngin təcrübəyə malik xarici siyasət üzrə sabiq dövlət müşaviri, məşhur politoloq Vəfa Quluzadədir.

- Vəfa müəllim, babalarınız sovet dövründə repressiyaya, ata-ananız, nəsliniz məhrumiyyətlərə məruz qalıb, siz isə çox maraqlı bir gündə - 21 dekabr 1940-cı ildə, yəni Stalinlə eyni gün və ayda, özü də bu məşhur diktatorun ən asıb-kəsən vaxtında doğulmusuz, xarakterinizdə diktatorluğa, diktaturaya meyillilik hiss etmirsiz ki?

- Xeyr, mənim dünyagörüşüm və tərbiyəm tamamilə demokratikdir...

- Ərəb dilini gözəl bilirsiz, iki il Bakıda radioda ərəbcə verilişlər aparmısız, Misir, Əlcəzair kimi müsəlman-ərəb ölkələrində xeyli müddət diplomat kimi yaşayıb-işləmisiz... Müsəlman ibadətinə maraq olubmu sizdə, yaxud hazırda varmı?

- Xeyr, mən ibadətə meyilli deyiləm, ancaq Yaradana inanıram, çünki heç bir şey Yaradansız yarana bilməzdi...

- 1967-ci ildə Ərəb-İsrail müharibəsi zamanı hadisələrin ən qaynar nöqtəsində - Misirdə diplomatik fəaliyyət göstərmisiz... Sizcə, İsrail-ərəb, İsrail-Fələstin münaqişəsində dini zəmin əsas rol oynayır, yoxsa digər səbəblər var?

- Hesab edirəm ki, din dünyanın aparıcı qüvvəsidir, planetdə baş verən bütün hadisələrə xristian-müsəlman qarşıdurması prizmasından baxmaq lazımdır və bu baxımdan birinci mərhələdə İslam dini hökmran idi, ərəb xilafəti yaranmışdı, ərəb ölkələrində elm, mədəniyyət - hər şey yüksək inkişaf etmişdi, indi isə xristian aləmi qalib, müsəlman aləmi məğlub olsa da, bunu müvəqqəti hesab edirəm, hər şeyi uzaq gələcək göstərəcək...

- Müstəqil Azərbaycanın üç prezidenti dövründə çalışmısız. Onlardan hansını daha ədalətli və humanist hesab edirsiz?..

- Hesab edirəm ki, ölkə prezidenti vəzifəsi elə bir vəzifədir ki, burada ədalətdən və humanizmdən söz açmağa dəyməz...

- Yadımdadır ki, 1994-1999-cu illərdə qarabağlı köçkünlər, daha çox yaşlılar həvəslə, ümidlə teleekranların qarşısına yığışıb dövlət müşaviri Vəfa Quluzadənin çıxışlarını gözləyirdilər. Xüsusən məşhur Budapeşt, Lissabon sammitlərindən sonra... Sizin məşhur bir ifadəniz var idi: “Qarabağa daha bir addım yaxınlaşdıq!..”. Belə çıxışlar ürəyinizdən gəlirdi, yoxsa bunu siyasət tələb edirdi?

- Birincisi, xalqımız o zaman faciəvi vəziyyətdə idi, ona görə də bu xalqın ruhunu qaldırmaq lazım idi, mən də o ruhu qaldırırdım və həqiqətən o illər bizim simvolik də olsa, qələbələrimiz oldu, Lissabon sammiti Qarabağ məsələsini Azərbaycanın xeyrinə həll etməsə də, Qarabağı Azərbaycan ərazisi kimi tanıdı, bu özü mənəvi bir qələbə idi, bu baxımdan mənim o dövrdə xalqa optimist ruh verməyim tamamilə əsaslı idi...

- Amma son açıqlamalarınızda deyirsiz ki, Qarabağ danışıqları, sadəcə, bir imitasiyadı, yəni başqatmadı, 20 illik danışıqlarda heç bir nəticə əldə olunmayıb... Bunu necə başa düşək?

- Bunu belə başa düşürəm ki, hazırda dünyanın bütün problemləri ABŞ-Çin-Rusiya müstəvisində həll olunur; Rusiya çökməyə doğru gedən bir imperiyadır, ona görə hesab edirəm ki, Rusiya tamamilə çökəndə bizim torpaqlar da azad ediləcəkdir, ancaq həlledici sözü Amerika deyəcəkdir...

- 1999-cu ildə demək olar ki, eyni vaxtda siz, o vaxtkı prezident köməkçisi Eldar Namazov və xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov vəzifənizdən istefa verdiniz, sanki razılaşmışdınız bir-birinizlə...

- İlk istefa verən mən oldum, bu da sanki bomba partlayışı effekti verdi və təxminən bir həftə sonra mənim bu addımımı Eldar Namazov və Tofiq Zülfüqarov təkrarladı, amma aramızda heç bir razılıq olmamışdı...

- Siz istefa verəndən sonra ABŞ şirkətlərindən biri sizə yüksək maaşlı iş verib. Amerikanın sizə belə rəğbəti, simpatiyası nədən qaynaqlanır?

- Təkcə ABŞ-ın deyil, bir sıra Avropa şirkətləri sanki növbəyə durmuşdular ki, mənə iş versinlər, çünki reytinqim çox yüksək idi.

- Hamı deyir ki, Qorbaçov Amerikanın, Qərbin adamı idi və ona görə də SSRİ-ni dağıtmağa çalışırdı. Və bu baxımdan 1990-cı ilin yanvarında Bakıya qoşun yeritməsi də sovetləri qorumaq yox, dağıtmaq istəyindən irəli gəlirdi. Yəni bu yolla sovet rəhbərliyini, Kommunist Partiyasını xalqın gözündən salmaq məqsədi güdürdü. Bu məntiqlə belə çıxmırmı ki, sovet-rus ordusunun iştirakı ilə olsa da, ökə başçısı ABŞ-n adamı olduğundan 20 Yanvar faciəsini dolayısıyla elə ABŞ törədib?

- Bu, tamamilə səhv fikirdi, ABŞ-a böhtandı, birincisi, Sovet İttifaqını Qorbaçov dağıtmayıb, onu Stalindən sonra Xruşov, ardınca da Brejnev dağıtmağa başlayıb, ondan sonra da hakimiyyətə gələn Qorbaçovun səriştəsizliyi, bacarıqsızlığından, müəyyən qüvvələrin əlində oyuncaq olmasından, özünün, arvadı Raisanın tamahkarlığından məharətlə yararlandılar və o, Qazaxıstanda, Litvada, Gürcüstanda, ardınca da Azərbaycanda qırğın törətdi ki, Stalin dövrünə qayıda, qan tökə, ancaq artıq gec idi, SSRİ soyuq müharibəni uduzmuşdu, iqtisadiyyatı tamamilə çökmüşdü...

- Amma yəqin ki, yadınızda olar, 20 Yanvar faciəsindən bir neçə gün sonra o zamankı ABŞ prezidenti ata Buş bəyan etdi ki, bu, SSRİ-nin daxili işidir, biz qarışa bilmərik...

- Buş başqa cür davrana bilməzdi, o, ehtiyatla hərəkət edirdi, çünki ABŞ SSRİ-ni tədricən məhv etməyə çalışırdı; o zaman hələ sovet sistemi yenicə çökürdü, hələ nüvə silahı qalırdı, hakimiyyətə can atan rus-sovet generalları qalırdı...

- Sovet imperiyasının dağılmasında ən güclü katalizatorlardan biri də Qarabağ “problemi” oldu. Ağ Evin də məqsədi SSRİ-ni çökdürmək idi... Bu mənada Qarabağ “problemi”nin yaranmasında ABŞ-ın rolu nə qədər olub?..

- Qarabağ məsələsində ABŞ-ın rolu sıfıra bərabərdir; Qarabağ məsələsi ermənilərdən Qafqazda özünə dayaq formalaşdırmağa çalışan Rusiya imperiyasının üç əsrlik siyasətinin davamıdır...

- Bəs Fransanın, digər aparıcı Avropa dövlətlərinin ermənilərə dəstəyi olubmu? Çünki hərbi əməliyyatlar zamanı əsir tutulmuş muzdlu terrorçular arasında Fransa, Vatikan və s. vətəndaşlarının olması barədə məlumatlar var...

- Ermənilərin bütün dünyaya yayılmış diasporların təsiri və dəstəyi ilə müxtəlif ölkələrin, o cümlədən, ABŞ-ın, Fransanın və s. ölkələrin vətəndaşları Qarabağ döyüşlərində iştirak edirdi...

- Mərhum Elçibəyin məşhur tezisi vardı: “Qarabağa gedən yol Təbrizdən keçir”... Bu ideyaya münasibətiniz necədir?

- Biz hələ Qarabağın yolunun haradan olduğunu bilmədiyimizdən bu, gözəl bir lozunq, şüar kimi səslənir, amma həqiqətdirmi, bunu çətindir demək, çünki hazırda dünyanın məsələlərini Amerika həll edir.

- 1992-ci ildə dövlət müşaviri kimi İsrailin o zamankı xarici işlər naziri Şmon Pereslə görüşmüş, ona yəhudi dövlətinin Azərbaycana dəstək verməsinin və burada dayaqlarını möhkəmləndirməsinin vaxtı çatıb demisiniz... Belə bir söhbət olubmu?

- Mən Şmon Peresə demişəm ki, Azərbaycan Sovet imperiyasından qopmuş bir dövlətdir, indi orada demokratik dövlət qurulmasa, fundamentalist bir dövlət də yarana bilər, yaxşı olar ki, siz Azərbaycanda təhsilə, mədəniyyətə, ictimai-siyasi problemlərin həllinə kömək edəsiniz və mənim Pereslə görüşümdən sonra İsrail Xarici İşlər Nazirliyində Qafqaz şöbəsi açıldı...

- Tez-tez vurğulayırsız ki, İran və Rusiya imperiyaları çökəcək... Amma tarixdən bəllidir ki, Rusiya imperiyası çökəndə cildini dəyişib başqa formada bərpa olunub. Necə ki, 1917-ci ildə Çar Rusiyası çökdü, onun xarabalıqlarından bolşevik-rus Sovet imperiyası törəndi...

- Çar Rusiyası dağıldıqdan sonra Sovet imperiyası yaransa da, rusluq, slavyanlıq, xristianlıq, pravoslavlıq ideologiyaları məhv edildi, indi də ABŞ Rusiyanı tamamilə çökdürmək istəyir, ancaq onun xırda dövlətlərə parçalanması Ağ Evə sərf etmir, çünki bu, həmin ərazidəki çoxmilyonlu müsəlman xalqlarının hesabına İslam faktoru çox güclənə bilər...

- Ötən il noyabrın əvvəllərindəki bir açıqlamanızda demisiniz ki, Milyarderlər İttifaqı Azərbaycanda dövlət çevrilişi edə bilər”... Yenə həmin fikrinizin üzərində dayanırsınızmı?

- Mən elə deməmişəm, mən demişəm və bu gün də deyirəm ki, Rusiya totalitar dövlət olduğundan orada idarə olunmayan bir təşkilat yoxdur, bu baxımdan Milyarderlər İttifaqı da Putinin əmrləri ilə oturub, durur...

- Bu yaxınlarda söylədiniz ki, Eldar Namazovun prezidentliyə namizəd verməsi addımını dəstəkləyirsiz...

- Xeyr, mən sadəcə, Eldar Namazova bir şəxsiyyət kimi müsbət münasibət bəslədiyimi bildirmişəm...

- Bəs Eldar Namazovun prezident ola bilməsi realdırmı?

- Seçkidən danışanlar elə danışırlar ki, guya artıq İlham Əliyev hakimiyyətdən gedir, bəlkə İlham Əliyev üçüncü dəfə də seçiləcək...

- Vəfa müəllim, yarım əsrdən çoxdur ki, diplomat, dövlət müşaviri, politoloq kimi daxili və beynəlxalq siyasətlə məşğulsunuz, bir sıra xarici ölkələrdə olmusuz, görkəmli siyasi xadimlərlə görüşlərdə iştirak etmisiz. Son iki onillikdə dünyanı idarə edən gizli super güclər: masonlar, illüminantlar, Komitet-300, Roma Klubu və s. haqqında məlumatlar yayılır. Belə qurumlar həqiqətən mövcuddurmu?

- Bilirsiz, bunlar hamısı bəzi politoloqların uydurmasıdır, dünyanı idarə edən qüvvələr göz qabağındadır: Ağ Ev, Konqres, Pentaqon, NATO...

- Qiyamət gününə inanırsınızmı?

- Bəli, mən Yaradana inandığım üçün Qiyamətə də inanıram, çünki kainatda Allahdan başqa hər şeyin sonu olduğu kimi bizim planetin də bir sonu var...

- Bəs Qiyamət günü siyasətçilərin, siyasətlə məşğul olanların yeri harda olacaq?

- Qarışqa insanın məntiqini dərk edə bilmədiyi kimi, insan da Allahın məntiqini dərk edə bilməz, odur ki, ərəblər demiş: əl-həqiqətə həyyi əllah – düzünü Allah bilər...

Sultan Laçın

Həftə içi.- 2013.- 23 aprel.- S.3.