Pirat proqramlarla mübarizə

Hər il şirkətlər pirat proqram təminatının “təmizlənmə”sinə təxminən, 500 milyon dollar sərf edirlər

Redaksiyamıza müraciət edən Ruslan Cəfərov adlı oxucumuz bu ilin fevral ayında paytaxtda fəaliyyət göstərən mağazaların birindən noutbook alıb. Amma o, aldığı noutbooku heç iki gün işlədə bilməyib. Noutbookda müxtəlif problemlər ortaya çıxdığından onu mağazaya geri qaytarıb. Mağazada isə bildiriblər ki, malda heç bir problem yoxdur, sadəcə noutbooka yüklənən proqram lisenziyasız olduğundan texniki problem yaranıb.

Qeyd edək ki, bu gün bütün dünyada lisenziyasız proqram problemi mövcuddür. Hətta bunu nəzərə alan dünyanın aparıcı İT şirkətlərindən sayılan «Microsoft” korporasiyası uzun illərdir piratçılıqla mübarizə aparır. Ekspertlərin qiymətləndirməsinə əsasən isə sözügedən problem 2014-cü ildə də şirkətlərə ciddi ziyan vuracaq. Belə ki, bu il şirkətlər qeyri-qanuni proqram təminatında aşkar edilmiş boşluqların aradan qaldırılmasına 127 milyard dollar xərcləyəcəklər. Bu göstərici ötən il 114 milyard dollar olub. Korporativ informasiya sızması ilə mübarizədə daha 364 milyard dollar xərclənəcək.

Beləliklə, pirat proqram təminatının “təmizlənməsi” müəssisələrə 500 milyon dollara başa gələcək ki, bu məbləğin də 315 milyard dolları kiberfırıldaqçılıqla mübarizə üçün xərclər təşkil edəcək. Bundan başqa mütəxəssislərin hesablamasına əsasən, şirkətlər 2014-cü ildə pirat proqram təminatı virusa yoluxduqdan sonra sistemin bərpasına təxminən 1,2 milyard saat vaxt sərf edəcəklər.

Bəs, Azərbaycanda pirat proqramlarla necə mübarizə aparılır?

Bəri başdan qeyd edək ki, "Microsoft" proqram təminatı üzrə müəllif hüquqlarının pozulması hadisələrinin araşdırılması çərçivəsində Azərbaycan da müvafiq tədbirlər görür. Belə ki, Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi bununla bağlı Bakının kompüter dükanlarında növbəti reyd təşkil olunub. "Microsoft-Azərbaycan" şirkətindən verilən məlumata görə, polis tərəfindən ilk yoxlama cari ilin yanvar ayında sübutların toplanması və sonradan müəllif hüquqlarının pozulması və pirat proqram təminatının yayılması üzrə cinayət işinin açılması üçün keçirilib: «DİN tərəfindən keçirilən ikinci gözlənilməyən yoxlama aprel ayının əvvəlində baş tutub. Yoxlama zamanı araşdırmada sübut kimi istifadə olunacaq kompüterlər və onlarla əlaqəli materiallar müsadirə edilib. Müəlliflik hüququ və əlaqəli huquqlar haqqında Azərbaycan Respublikasının qanununa əsasən, pirat proqram təminatının satışı və ya hər hansı formada yayılması müəllif hüquqlarının pozulmasıdır. Bu, cinayət, inzibatı və ya mülki məsuliyyətə, hətta həbs müddətinə gətirib çıxara bilər».

İstifadəçi texniki dəstək imkanını itirir

“Microsoft"un Mərkəzi və Şərqi Avropada lisenziyalaşdırma üzrə direktoru Yevgeni Danilov bildirib ki, pirat proqram təminatlı kompüteri aldıqda, istifadəçi texniki dəstək və mütəmadi təhlükəsizlik yenilənmələrindən istifadə imkanını itirir və şəxsi məlumatlarını və sistemin etibarlılığını şübhə altına qoyur: «IDC (International Data Corporation), Sinqapur Universiteti və "Microsoft"un Rəqəmsal cinayətlər ilə mübarizə şöbəsi tərəfindən birgə keçirilən araşdırma göstərdi ki, 11 ölkə bazarından əldə edilən 203 kompüterdən 61faizi viruslu proqram təminatı ilə işləyir. "Microsoft" Korporasiyası Azərbaycanda istifadəçilərin məlumatlandırılmasını nəzərdə tutan kampaniyasını davam etdirəcək və onlara izah edəcək ki, yalnız orijinal "Microsoft" əsllik Sertifikatı kompüterə etibarlı proqram təminatının yüklənilməsinə zəmanət verir. Biz kompüter piratçılığının səviyyəsini azaltmaq istiqamətində istifadəçilərimiz və tərəfdaşlarımızla izahetmə işlərimizi davam etdirəcəyik. Lakin biz piratçılığın qarşısıını almaq üçün proqram təminatının yayılma kanalında və istifadəşilərimiz arasında mövcud hüquqi mexanizmlərdən istifadə edəcəyik».

Yeri gəlmişkən, "Microsoft"un Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri üzrə baş direktoru Takuya Hirano jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda "Microsoft"un lisenziyalı məhsullarının satış həcminin orta illik artımı təqribən 35 faiz təşkil edir. Onun sözlərinə görə, bir çox ölkələrin üzləşdikləri nisbətən ən mühüm problemlərdən biri saxta məhsullara tələbatın yüksək səviyyəsidir: «Bu gün Azərbaycanda pirat proqram təminatı bazarının həcmi 87 faizə çatır. Nəzarət etdiyim regionda bu göstəricinin 90 faizi ötdüyü ölkələrə rast gəlinir. Orta səviyyə 63, ən aşağı səviyyə isə təqribən 43 faizdir".

Buna baxmayaraq, Takuya Hirano Azərbaycanın bu sahədə müəyyən irəliləyişə nail olduğunu və bazarda vəziyyətin tədricən yaxşılaşdığını söyləyib. Onun sözlərinə görə, bu problemin həllində ən mühüm rolu bu məsələyə çox ciddi yanaşan respublika hökuməti oynayır: “Hökumət üzərinə bazarda vəziyyətin yaxşılaşması ilə bağlı müəyyən öhdəliklərgötürüb. Azərbaycan informasiya texnologiyaları sektoruna xüsusi diqqət ayırır. Ölkədə bu sahənin inkişafı üçün zəruri şərait yaradılır. İnkişaf məsələsində insan amili mühüm rol oynayır. Bu barədə danışarkən, şübhəsiz ki, söhbət yüksəkixtisaslı kadrlardan gedir".

Ekspert öz açıqlamasında onu da vurğulayıb ki, ölkənin kadr potensialının gücləndirilməsində "Yüksək Texnologiyalar Parkı" mühüm rol oynayacaq. Onun fikrincə, yüksək səviyyədə tədrisin aparılacağı və biri də "Microsoft"un olacağı iri vendorlarla əməkdaşlıq da çox mühüm əhəmiyyətə malikdir: "Respublika hökuməti informasiya texnologiyaları sektorunun inkişafına çox böyük maraq göstərir ki, bunu da son illər ərzində həyata keçirilən böyük həcmdə işlər sübut edir. Bu gün Azərbaycan üçün İKT sahəsi prioritet sahələrdən sayılır. Ölkə yeni texnologiyaların inkişafında maraqlıdır. Biz, bu məsələdə gələcəkdə bütün lazımi dəstəyi göstərməyə hazırıq".

Lisenziyasız proqram təminatının 1 faiz

artımı 19 milyon dollar gəlir gətirir

BSA-nın ("Business Software Alliance") Azərbaycandakı hüquq məsləhətçisi Nəriman Ramazanov isə deyib ki, təmsil etdiyi qurumla Fransanın "INSEAD" biznes məktəbi və tədqiqat institutu tərəfindən keçirilən araşdırmanın nəticələrinə əsasən, lisenziyalı proqram təminatının artımı Azərbaycan iqtisadiyyatına böyük xeyir gətirə bilər. Onun sözlərinə görə, lisenziyalı proqram təminatının 1 faiz artımı Azərbaycanın ÜDM-nə 38 milyon dollar gəlir gətirəcək. Lisenziyasız proqram təminatının 1 faiz artımından isə ölkə iqtisadiyyatı yalnız 19 milyon dollar gəlir əldə edəcək. Beləliklə, lisenziyalı proqram təminatı bazarının 1faiz artımı iki dəfə çox gəlir əldə etməyə imkan yaradır. Bundan əlavə, lisenziyalı proqram təminatına yatırılan hər 1 dollar 380 dollar gəlir gətirir, lisenziyasız proqram təminatına xərclənən hər 1 dolların gəliri isə 28 dollar təşkil edir.

Qurum rəsmisi onu da qeyd edib ki, aidiyyəti orqanlar Azərbaycanda proqram təminatı sənayesini təkmilləşdirməkdə maraqlıdırlar. Nəriman Ramazanovun fikrincə, Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər dövlət qurumlarının istifadəçiləri, yerli biznesi və müəllif hüquqlarını ziyanlı proqram təminatından qorumaq istəyini göstərir: “Ümidvarıq ki, belə fəaliyyət ölkədə proqram təminatı sənayəsini təkmilləşdirəcək və yerli iqtisadiyyatın inkişafına təkan verəcək. Növbəti aylar ərzində analoji yoxlamaların sayının bir qədər də artmasını gözləyirik».

Sevinc

Bu yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

Həftə içi.- 2014.- 23 aprel.- S.6.