İbtidai siniflərin oxu bacarıqları

Beynəlxalq sorğunun nəticələrinə görə, Azərbaycan məktəblilərinin göstəricisi 2011-ci illə müqayisədə 10 bal artıb

“Oxu bacarığının inkişafı üzrə beynəlxalq tədqiqatın nəticələrinə görə, azərbaycanlı şagirdlərin 2016-cı ildə oxu bacarıqları 2011-ci ilin müvafiq göstəricisi ilə müqayisədə, 462 baldan 472 bala yüksəlib və ya 10 bal artıb”. Bu fikirləri Təhsil Nazirliyinin Təhsilin inkişafı proqramları şöbəsinin müdiri Emin Əmrullayev Azərbaycanın oxu bacarığının inkişafı üzrə beynəlxalq tədqiqatın - PIRLS 2016 tədqiqatında iştirak edən 4-cü sinif şagirdlərinin nəticələrinin ictimaiyyətə təqdimat mərasimində bildirib. O deyib ki, ibtidai təhsil səviyyəsinin sonunda şagirdlərin oxu bacarıqlarını qiymətləndirən beynəlxalq tədqiqat proqramı olan PIRLS 2001-ci ildən başlayaraq hər beş ildən bir keçirilir. Azərbaycan bu proqrama 2011-ci ildə qoşulub. Əsasən inkişaf etmiş ölkələrin şagirdlərinin iştirak etdiyi bu qiymətləndirmə tədqiqatında ölkələr üzrə orta bal 500 bal olaraq müəyyən edilir.

E.Əmrullayev qeyd edib ki, Azərbaycan PIRLS, TIMSS (Riyaziyyat və Təbiət Elmləri üzrə Beynəlxalq Qiymətləndirmə Proqramı) və PISA (Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirilməsi Proqramı) beynəlxalq qiymətləndirmə tədqiqatlarında iştirak edir. Beynəlxalq qiymətləndirmə proqramları təhsilin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi funksiyasını yerinə yetirməklə ölkədə təhsil prosesi haqqında məlumat əldə etməyə, həlli tələb olunan əhəmiyyətli problemləri araşdırmağa, nəticələrin beynəlxalq təcrübə ilə müqayisəsinə imkan yaradır. Onun sözlərinə görə, PIRLS 2011 tədqiqatının nəticələri ilə müqayisədə azərbaycanlı şagirdlərin “mükəmməl” səviyyəyə daxil olan payı 0 faizdən 2016-cı ildə 2 faizə qədər artıb. “Yüksək” səviyyə üzrə isə şagirdlərin nəticələri 2011-ci il ilə müqayisədə 9 faizdən 2016-cı ildə 16 faizə yüksəlib. Başqa sözlə, ölkə üzrə son 5 ildə “mükəmməl” və “yüksək” səviyyəyə uyğun nəticə göstərmiş ibtidai sinif şagirdlərinin sayı 2 dəfə artıb. “Aşağı” səviyyəyə uyğun nəticə göstərmiş şagirdlərin payı 37 faizdən 27 faizə enib və ya 10 faiz azalıb.

E.Əmrullayev bildirib ki, PIRLS 2016 proqramına ümumilikdə 60 iştirakçı ölkə (ştat, zona və s.) üzrə 340.000-dən çox şagird, 330 000 valideyn, 16 000 müəllim, 12 000 məktəb cəlb olunub. Azərbaycan üzrə isə təsadüfi seçim əsasında 170 ümumtəhsil məktəbi, 6000-dən çox 4-cü sinif şagirdi, 340 müəllim və 6000-dən çox valideyn iştirak edib.

Şöbə müdiri həmçinin deyib ki, aparılan sorğuların nəticələrinə görə, Azərbaycanda şagirdlərin dərsə həvəslə gəldiyi məlum olub.

Onun sözlərinə görə, adıçəkilən tədqiqata cəlb olunan 6000-ə yaxın 4-cü sinif şagirdinin dərsə davamiyyəti yüksək səviyyədə olub. Bu şagirdlərin 55 faizi həmişə dərsə gəlib. Şagirdlərin 24 faizi ayda bir dəfə, 6 faizi 2 həftədə bir dəfə, 15 faizi isə həftədə bir dəfə və çox dərs buraxıb. Azərbaycanda həftədə bir dəfə, yaxud 2 həftədə bir dəfə dərsə gəlməyən şagirdlərlə gündəlik dərsə gələn şagirdlərin göstəriciləri arasında 40 bala qədər fərq var.

E.Əmrullayev əlavə edib ki tədqiqata cəlb olunan şagirdlərin 88 faizi özünü məktəbə bağlı hiss edir. Bu, ümumi PIRLS orta göstəricisindən yuxarıdır.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanın təhsil sektoru bu il daha bir beynəlxalq səviyyəli tədqiqat proqramında iştirak etməyə hazırlaşır. Belə ki, 2018-ci ildə ölkəmiz PISA (The Programme for International Student Assessment) beynəlxalq qiymətləndirmə tədqiqatında iştirak edəcək. Qeyd edək ki, bu məsələ “Azərbaycan Respublikasında biznes mühitinin əlverişliliyinin artırılması və beynəlxalq reytinqlərdə ölkəmizin mövqeyinin daha da yaxşılaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 13 iyul tarixli 2199 nömrəli Sərəncamının həyata keçirilməsinə dair Tədbirlər Planında öz əksini tapıb.

Xatırladaq ki, təhsil nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi üzrə tədqiqat - TİMSS, PIRLS kimi beynəlxalq tədqiqat proqramları orta məktəblərdə aparılan ən perspektivli araşdırmalardan hesab olunur. Beynəlxalq proqramın əsası 2008-ci ildə 50 yaşı tamam olan Beynəlxalq Təhsil Nailiyyətlərinin Qiymətləndirilməsi Mərkəzində hazırlanıb. Hazırda 60-dan çox ölkə TİMSS, PIRLS, PISA və s. müxtəlif beynəlxalq müqayisəli tədqiqatlarda iştirak edir. TİMSS, PIRLS beynəlxalq qiymətləndirilməsi zamanı ibtidai təhsilin IV və orta təhsilin VIII sinif şagirdlərinin təhsil nailiyyətləri qiymətləndirilir, riyaziyyat və təbiətşünaslıq fənlərinin tədrisi, oxuyub təhliletmə bacarığı, təhsil müəssisələri, müəllimlər, şagird və valideynlər, onların əhatə olunduğu mühit və digər faktorlar öyrənilir. Tədqiqatın bu şəkildə aparılması müxtəlif ölkələrdə şagird nailiyyətlərinin müqayisəli şəkildə qiymətləndirilməsinin həyata keçirilməsinə, riyaziyyat və təbiətşünaslıq fənlərinin tədrisində keyfiyyət dəyişmələrinin tendensiyasının üzə çıxarılmasına, ibtidai təhsildən sonrakı səviyyədə riyaziyyat və təbiətşünaslıq fənlərinin tədrisində baş verən dəyişikliklərin, oxuma-təhliletmə bacarığının inkişafının izlənilməsinə (4 ildən sonra IV sinif şagirdləri VIII sinifdə oxuyacaqlar, bu səbəbdən şagirdlərin sonrakı göstəriciləri də tədqiq olunur), riyaziyyat və təbiətşünaslıq fənn proqramlarının, eyni zamanda müxtəlif ölkələrin təhsil prosesinin təşkilinin əsasları haqqında məlumatların toplanılmasına imkan verir. TİMSS, PIRLS testləri əksər iştirakçı ölkələr üçün tədrisin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi baxımından müasir dövrün standartlarına cavab verən suallardır. Bununla yanaşı, araşdırmalarda bir çox ölkələrin təhsil proqramlarının çərçivəsindən kənara çıxan, lakin mütəxəssislərin fikrincə, çağdaş zamanda həyat üçün önəmli sayılan suallara da rast gəlinir. TİMSS, PIRLS layihəsinin həyata keçirilməsində dünyanın bir çox elmi-tədqiqat mərkəzləri və peşəkar təşkilatları iştirak edib. Məsələn, Təhsil Sahəsində Testləşdirmə Xidməti (ETS - Educational Testing Servise, ABŞ), Kanada Statistika Mərkəzi (Statistics Canada), Təhsil Nailiyyətlərinin Qiymətləndirilməsi Beynəlxalq Birliyinin katibliyi (İEA, Hollandiya), Təhsil Nailiyyətlərinin Qiymətləndirilməsi Beynəlxalq Birliyinin Məlumatların Emal olunması Mərkəzi (DPC İEA-DATA Processing Center İEA, Almaniya) və s. adıçəkilən mərkəzlərlə yanaşı, 50 ölkənin aparıcı mütəxəssisləri də həmin prosesdə iştirak edib. Bu, nəinki aparılan tədqiqatı yüksək keyfiyyətlə təmin edir, eyni zamanda təhsil nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsində istifadə olunan, təcrübədə beynəlxalq standartların əsasında yoxlanılmış yeni yanaşmaların formalaşmasına da imkan yaradır. PIRLS beynəlxalq qiymətləndirməsinə gəldikdə isə bu, ibtidai təhsil səviyyəsinin sonunda şagirdlərin oxu bacarıqlarını qiymətləndirən beynəlxalq tədqiqat proqramıdır. PIRLS tədqiqatı Şagirdlərin Təhsil Nailiyyətlərinin Qiymətləndirilməsi üzrə Beynəlxalq Assosiasiya tərəfindən 2001-ci ildən başlayaraq hər beş ildən bir keçirilir. Azərbaycan bu proqrama 2011-ci ildə qoşulub. Əsasən inkişaf etmiş ölkələrin şagirdlərinin iştirak etdiyi bu qiymətləndirmə tədqiqatında ölkələr üzrə orta bal 500 bal olaraq müəyyən edilir.

Mövzu ilə bağlı fikirləni bildirən təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib ki, son illər beynəlxalq təcrübədə təhsilin keyfiyyətini ölçmək məqsədilə müxtəlif məzmunlu qiymətləndirmə proqramlarının nəticələrindən istifadə daha da aktuallaşıb: “Müasir dövrdə 15 yaşlı şagirdlərin həyati bacarıqlarını qiymətləndirən PISA (Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirilməsi Proqramı), şagird nailiyyətlərini kurikulum üzrə ölçən TIMSS (Riyaziyyat və Təbiət Elmləri üzrə Beynəlxalq Qiymətləndirmə Proqramı) və PIRLS (Oxu Bacarıqlarının keyfiyyətini tədqiq edən Beynəlxalq Qiymətləndirmə Proqramı) proqramlarının nəticələri təhsildə beynəlxalq keyfiyyət indikatorları kimi qəbul olunur. Beynəlxalq qiymətləndirmənin nəticələri əsasında aparılan təhlillər göstərir ki, hər bir ölkənin iqtisadi artımı ilə həmin ölkədə təhsilin keyfiyyəti arasında sıx bağlılıq mövcuddur. Məsələn, PISA üzrə nəticələrin 15 faiz yüksəlməsi ÜDM-nin iki faiz artmasını şərtləndirir. Yəni,beynəlxalq qiymətləndirmə ölkənin təhsil səviyyəsini digər dövlətlərlə müqayisə etmək imkanı yaradır. Bu baxımdan belə sorğularda iştirak etmək və əldə olunan nəticələrə uyğun addımlar atmaq vacibdir”.

Sevinc

Həftə içi.-2018.-6 mart.-S.6.