Azad və sevgi içində

yaşamaq nümunəsi - “Haydi”

Azərbaycanda keçirilən Frankofoniya həftələri çərçivəsində Bakıda yerləşən Park Cinema-da (Alov Qüllələri) İsveçrənin məşhur "Haydi" filmi nümayiş etdirilib. Filmin bir-birinə əks bir çox tərəfləri var. Məsələn, bir tərəfdə hadisələrin cərəyan etdiyi füsunkar təbiətli uca dağlar və oradakı ənənəvi yaşam tərzi keçirən sadə kəndlilər, digər tərəfdə isə Frankfurtun timsalında daş mühütdə - dörd divar arasında və ya ən yaxşı halda qələbəlik dar küçələrdə səhərdən axşamadək çalışan şəhərlilər var.

Film boyu insanlığı azyaşlı uşaqlarla dünyanı fərqli tərzdə düşünən ahıllar təmsil edir və sevilən hal odur ki, məhz uşaqların təmiz fikirləri və azad yaşamaq arzuları böyüklər üzərində qələbə çalır.

İsveçrə almancasında, Azərbaycan və rus altyazıları ilə nümayiş olunan filmin baş qəhrəmanı 5 yaşlı, ata-anasını itirərək yetim qalan Haydidir. O, anasının ölümündən sonra xalası Detenin himayəsində qalır. Amma xala onu doğması kimi sevib qoruya bilmir. Günlərin birində Dete balaca Haydini qatarla uca Alp dağlarının qoynunda yerləşən, öz əsrarəngiz təbiəti ilə insanı heyran edən kəndə - yaşlı babasının yanına gətirir.

Maraqlıdır ki, çoxlarının qorxub ehtiyyat etdiyi, kəndin kənarında – dağ yamacındakı evində yalnız yaşayan bu yaşlı kişidən çəkinir. Hətta Dete bu balaca qızı kəndə gətirəndə yerlilər narahat olur, babanın uşağı qəbul etməyəcəyini düşünürlər. Təbii ki, ilk başda düşünüldüyü kimi də olur, amma onun da ürəyi var axı...

Dilli-dilavər Haydi açıq-aşkar onu evindən qovan, üzünə belə baxmayan babasından əl çəkmir. Köhnə və yaşayış üçün şəraiti çox pis olan evdə özünə özünə yatacaq yer axtarır və sonunda damda qalaqlanmış quru otun üstü xoşuna gəlir. Bəs masada harda otursun, axı stul bircə dənə idi. Özünü o yerə qoymur, ilk axşamı yeməyini döşəmədə oturaraq yeyir. Amma burada hər şey onun xoşuna gəlir və səhər keçiləri yaşca özündən azacıq böyük olan Peterlə otarmağa aparır. Babanın daş ürəyi isə yumşalmağa başlayır – nəvəsi qayıdınca ona oturmaq üçün stul düzəldir. Təbii ki, özünə qarşı gördüyü bu münasibətə Haydi babasının boynuna sarılmaqla cavab verir və beləliklə bu tənha evə gün doğur.

Amma baba ilə nəvənin birliyi uzun sürmür, Dete xala gözlənilmədən peyda olur. Bildirir ki, Haydini yenidən şəhərə aparmaq istəyir və hətta inandırmaq üçün babanı dilə tutur. Baba isə Dete xalanı əlindəki dəryazla təhdid edir və qovur...

İki doğma arasındakı qan bağını qoparmağa qərarlı olan Dete xala keçilər otlayan çəmənlikdə Haydini görür və vaxt itirmədən onu aldadıb dəmir yolu stansiyayasına gətirib qatara mindirir. Baş verənlərdən duyuq düşən babanın nəvəsinin arxasınca qaçması isə əbəs idi – o, çoxdan dağların əzəmətini yarıb kənddən uzaqlaşmışdı.

Şəxsən mənim filmin şərti olaraq ikinci və təzadlı hissəsi adlandırdığım bundan sonrakı səhnələri 5 yaşlı qızcığazın varlı, daş ürəkli və bir az da lovğa insanlarla öz haqqı uğrunda mübarizəsindən bəhs edir. Dete xala Haydini Frankfurtda çox zəngin olan Sesemann ailəsinə ayaqları şikəst balaca Klaraya yoldaşlıq etməsi üçün satır. Nə qədər acı olsa da, Haydinin kobud hesab edilən davranışları bu möhtəşəm sarayda özünə qarşı dayə və müəllimin münasibətini kəskinləşdirir. Ancaq evin ərköyün və tələbkar “şahzadəsi” olan Klara onu sevməyə başlayır ki, bu da Haydiyə cəsarət verir.

Filmin bundan sonrakı hissəsində dağ çəmənliklərində yalın ayaqla atılıb-düşən, nimçədəki südü başına çəkib içən Haydi şəhərlilərə xas qayda-qanunları, məişət davranışlarını öyrənir, yalnız üzündən oxumağın öhdəsindən gələ bilmir. Bu isə onun evdə qalmasını istəməyən özündənrazı dayəyə cəza tədbirləri görməyə bəhanə verir. Lakin yenə Haydinin bəxti gətirir – mülkün əsl sahibləri olan Klaranın atası və nənəsi gəlir. Onlar Haydini öz qızları qədər sevir və bu sevgi ilə də yaşlı nənə sarayda qaldığı bir neçə gün ərzində ona hekayələri üzündən oxumağı öyrədir.

Zəngin Sesemann ailəsində özünə qarşı doğma münasibət görməsinə baxmayaraq Haydi nə əsrarəngiz dağları unudur, nə də onu özündən çox sevən qoca babasını. Hətta yuxularında da onları sayıqlamağa başlayır ki, sonunda ailə həkimi balaca qızcığaz üçün çıxış yolu tapır. Həkim həyatında baş verən çətinliklərin mənfi təsiri ilə ağırlaşan əsəb pozğunluğundan xilas edilməsi üçün Haydini təbiətin qoynuna – doğma babasına qaytarılmasını təkid edir.

Haydi yenidən Alp dağlarına qayıdır və yenidən şəhər adət-ənənələrini unudub Peterlə keçiləri otarır. Az sonra Klara da nənəsi ilə onlara qonaq gəlir və hətta orada qalır. Bu isə zəngin və ürəyiaçıq Klaranın əlil arabasından xilas olub, ayaq üstə dayanmasına yol açır.

Beləliklə, balaca qızların azad yaşamaq eşqi və əzəmətli Alp dağları filmin müsbət sonunu yazır...

“Haydi” filmi 1880-ci ildə Johanna Spyrinin yazdığı eyniadlı hekayə əsasında, 2015-ci ildə Alain Gsponer tərəfindən lentə alınıb. Baş rolları 500 uşaq arasından seçilmiş Anuk Steffen (Haydi), Bruno Ganz (baba), İsabelle Ottmann (Klara), Quirin Agrippi (Peter), Katharina Schüttler (Rottenmeyr), Anna Schinz (Dete xala) və saiz oynayırlar.

2015-ci ildə Alain Gsponerin çəkdiyi 106 dəqiqəlik bu film 2016-cı il aprelin 15-də ilk dəfə tamaşaçılara təqdim olunub.

Vüsal Tağıbəyli

Həftə içi.- 2019.- 6-8 aprel.- S.8.