Qalib Ordu 107 yaşında

26 İyun – Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günüdür. Bu tarixi gün dövlətin varlığını, sərhəd toxunulmazlığını canı-qanı ilə qoruyan əsgər və zabitlərimizin imzası ilə möhürlənib. Azərbaycan xalqı Ordu Gününü böyük fəxarət, qürur hissilə bayram etməklə yanaşı, Vətən, torpaq uğrunda canından-qanından keçən zabit və əsgərlərini böyük ehtiramla yad edir. Silahlı Qüvvələr dövlətin güc və qüdrətinin göstəricisi kimi ifadə olunur. Azərbaycan dövləti, xalqımız bu gücü, Dəmir Yumruğu II Qarabağ savaşında qazandığı qətiyyətli qələbədə gördü. Məhz Ulu Öndər Heydər Əliyevin, daha sonra Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin bu istiqamətdə həyata keçirdiyi uğurlu addımların nəticəsidir ki, 1918-ci ildə təsis edilən Azərbaycan Demokratik Respublikasının varisi olan Müstəqil Azərbaycan Ordusu 44 gün ərzində 30 illik işğala son qoydu, öz ərazilərində erməni separatçılığının kökünü kəsdi.

Tarixçi alim Firdovsiyyə Əhmədovanın sözlərinə görə, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan ediləndə ordu mövcud deyildi. Qarşıda çox mühüm vəzifələr dayanırdı – ilk növbədə, Bakının qurtuluşu, Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarının azad edilməsi. Belə bir şəraitdə yalnız Qafqaz İslam Ordusunun formalaşması ilə bunun öhdəsindən gəlmək mümkün idi. Ona görə də həmin ordunun tərkibində bir Əlahiddə Azərbaycan Korpusu yaradıldı: “Əslində, müsəlman korpusu artıq “Əlahiddə Azərbaycan Korpusu” adlandırıldı. Mühüm məsələlərdən biri də bu idi ki, Azərbaycan Ordusu torpaqlarımızı işğaldan azad etmək prosesində savaşa-savaşa formalaşırdı. Yəni birəsrlik hərbi mükəlləfiyyətdən məhrum edilmiş xalq indi öz torpaqlarını azad edərək ordu formalaşdırırdı. Bakının azad edilməsi, Azərbaycan Hökumətinin Gəncədən Bakıya köçməsindən sonra, bu məsələlərə xüsusi olaraq önəm verildi və Qafqaz İslam Ordusunun Cənubi Qafqazı tərk etməsindən sonra birbaşa Azərbaycan Cümhuriyyətinin, dövlətin təhlükəsizliyi məsələləri, təbii ki, Azərbaycan Ordusunun üzərində idi. 1918-ci il dekabrın 25-də, artıq tanınmış görkəmli hərbçimiz Səməd bəy Mehmandarov hərbi nazir təyin edilmişdi. Səməd bəy Mehmandarovun hərbi nazir kimi fəaliyyəti dövründə Milli Ordu quruculuğu yönündə çox mühüm işlər görülürdü. Faktiki olaraq, Azərbaycanın Milli Ordusu onun mövcudluğunun əsas sütunu idi. Qısa müddətdə hərbi nazirlik aparatı formalaşdırıldı, nazirliyə tabe olan müxtəlif strukturlar yaradıldı. Ali komandanlıqda peşəkar, hərbi biliyə, təcrübəyə malik olan zabitlər məsul vəzifələrə təyin edilmişdilər. Əliağa Şıxlinski hərbi nazirin müavini idi. Bakının qurtuluşunda önəmli və sonradan digər hərbi əməliyyatların keçirilməsində mühüm fəaliyyəti olmuş Həbib bəy Səlimov, Murad Gəray bəy, İbrahim ağa Usubov, İbrahim ağa Vəkilov, Süleyman bəy Əfəndiyev, Cavad bəy Şıxlinski, Həmid bəy Qaytabaşı, Feyzulla Mirzəqacar və digərləri Milli Ordu quruculuğunda mühüm işlər gördülər. Ana dili, Azərbaycan türkcəsi orduda əsas danışıq, komandanlıq dili idi.

1919-cu ilin yanvarından yeni milli hərbi formaya keçilmişdi. Eyni zamanda, milli hərbi kadrların hazırlanması mühüm idi. Xeyli hərbi məktəblər açılmışdı. Bunlar Hərbiyyə Məktəbi, İstehkamçılar Məktəbi, Hərbi Feldşer Məktəbi, Hərbi Dəmiryolçular Məktəbi idi. Bu məktəblərdə təlim-tərbiyə işləri yenidən qurulurdu. Ona görə də Azərbaycan Milli Ordusunun bütün aspektləri nəzərə alınaraq formalaşması öz səmərəsini qısa müddətdə verdi. Bir çox hərbi əməliyyatlar heç bir xarici kömək olmadan Azərbaycan Ordusu tərəfindən uğurla həyata keçirildi. Səməd bəy Mehmandarov orduda bolşevik təbliğatının qarşısını almaq üçün böyük səy göstərir, ordunu siyasi məsələlərdən, proseslərdən kənarda tutmağa çalışırdı.

1920-ci ilin aprelində Sovet Rusiyasının 11-ci ordusunun hərbi müdaxiləsi zamanı, Azərbaycan Ordusunun, demək olar ki, bütün qüvvəsinin Qarabağ qiyamının yatırılmasına cəlb olunması səbəbindən, Şimal sərhədlərində qüvvələr nisbəti təcavüzkarın xeyrinə oldu. Azərbaycan Cümhuriyyəti süqut etdi. Azərbaycan Milli Ordusu bu təcavüzlə barışmaq istəmirdi. Ona görə də Azərbaycanın bir sıra ərazilərində olan hərbi hissələr bu təcavüzkar, işğalçı əmələ qarşı öz etirazını üsyan şəklində bildirdi. Xüsusən Gəncə üsyanı Azərbaycan xalqının yaddaşına əsarətə qarşı barışmaz bir cəsurluq səhifəsi kimi daxil oldu”.

F.Əhmədova hesab edir ki, müasir Azərbaycan Ordusu qısa bir müddətdə - 44 gün ərzində öz peşəkarlığını, şücaətini, rəşadətini göstərərək işğal altında olan torpaqları azad etdi, ərazi bütövlüyü, suverenliyimiz təmin olundu. Müasir Azərbaycan Ordusu rəşadətli Cümhuriyyət Ordusunun mənəvi varisi olduğunu bir daha təsdiqlədi.

Birinci Qarabağ müharibəsi və Horadiz əməliyyatının iştirakçısı, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ehtiyatda olan polkovniki Şair Ramaldanov bildirir ki, hər bir ölkənin silahlı qüvvələri, birinci növbədə, ölkənin iqtisadi potensialı və maliyyə imkanlarından asılı olaraq inkişaf edir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan dövləti bu gün də inkişaf edir, iqtisadi potensialı, maliyyə imkanları gün-gündən artır.

“Azərbaycan Ordusu daim Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı, Prezident İlham Əliyevin diqqət və nəzarəti altındadır. Azərbaycan Ordusunun bütün ehtiyacları tam şəkildə təmin olunur və müasir ordular prinsipi ilə inkişaf edir. Ali Baş Komandanın tapşırıqları əsasında ordumuz, artıq Türkiyə modelinə keçidlə bağlı prosesləri yekunlaşdırmaq üzrədir. Azərbaycan Ordusu müasir ordular sırasında özünəməxsus yer tutur, bədnam qonşularımızı, sülh müqaviləsi imzalamayan düşmənlərimizi 40 pillə irəliləyərək öz inkişafını davam etdirir.

Azərbaycan Ordusunda hərbi-elmi tədqiqatlar, dünyada gedən proseslər, qarşıya qoyulan tapşırıqların ola biləcək riskləri nəzərə alınaraq çox böyük islahatlar aparılır. Bu islahatlar bütün sahələrdə aparılır. Prioritet məsələ Azərbaycan Ordusuna qarşıya qoyulacaq tapşırıq və vəzifələrə uyğun, yeni texnologiyalarla tətbiq olunan silah və texniki avadanlıqların alınmasıdır. Azərbaycan Ordusu çoxsaylı təlimlərdə iştirak edir. Bu təlim və məşğələlər məhz Azərbaycanın Vətən müharibəsindəki təcrübəsindən irəli gələrək, keçirilən döyüş hazırlığında tətbiq edilən üsullarla reallaşır. Azərbaycanın elmi tədris müəssisələrində Vətən müharibəsi ilə bağlı elmi-tədqiqat işləri aparılır. Bu elmi-tədqiqat işləri ölkəmizin, artıq öz döyüş potensialını yüksəltməsi ilə davam edir”, - ekspert deyir.

Ş.Ramaldanov bildirir ki, Azərbaycan Ordusu peşəkar orduların inkişafı yolu ilə gedir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Ordusunda 70 faizdən yuxarı əsas vəzifələri məhz müddətdən artıq xidmət edənlər tutur.

“Bu gün də gənclər orduya daxil olmaq üçün müraciət edirlər. Müasir texnika və avadanlıqdan istifadə edilməsi üçün orduya peşəkar, intellektual heyətin cəlb edilməsinə ehtiyac var. Azərbaycan məhz peşəkar ordular prinsipi ilə müasir silah-sursat və avadanlığı idarə etmək bacarığına malik olmaq üçün kurslar keçirir. O kursları müvəffəqiyyətlə qurtarıb sertifikat alan heyət tərəfindən həmin silah, texnika və avadanlıq idarə olunur. Onların peşəkarlığı daimi müxtəlif məşğələlərdə və təlimlərdə yüksəlir. Azərbaycan Ordusu çoxsaylı beynəlxalq təlimlərdə iştirak edir. Ölkəmizdə çox güclü peşəkar hərbi heyətin hazırlanması sistemi qurulub”, - ekspert vurğulayır.

Ş.Ramaldanov qeyd edir ki, hazırda çox mükəmməl hərbi peşəkarların hazırlanması üçün hərbi təhsil sistemi mövcuddur. Bu tədris sistemi imkan verir ki, Azərbaycan öz təsir imkanlarından istifadə edib, bütün sahələri əhatə edən yüksək peşəkar hərbçilər hazırlaya bilsin.

Ş.Ramaldanov qeyd edir ki, Azərbaycan Ordusunda xidmət edən heyət çox böyük vətənpərvərlik ruhu ilə seçilir. Hər il Prezident tərəfindən hərbçilərin maaşlarının artırılması ilə bağlı müvafiq sərəncamlar verilir.

Azərbaycan Ordusunda yaranmış tibbi xidmətlər həm peşəkar heyəti, həm də müasir avadanlığı ilə seçilir. Azərbaycan gəncləri çox böyük həvəslə ordumuzda xüsusi təyinat və komandos üzrə hərbi hissələrdə xidmət etmək üçün müraciət edirlər.

Ekspert bəyan edir ki, Azərbaycan Ordusu regionda sülhün qorunmasının təminatçısı kimi qəbul edilir. Ona görə ki, ordumuzun inkişafı heç bir ölkəyə qarşı işğal niyyəti ilə inkişaf etdirilmir. Azərbaycan əsgəri öz ərazi bütövlüyünü qorumağa, qarşıya qoyulan vəzifələri yerinə yetirməyə qadirdir və hazırdır. Ekspert bildirir ki, hazırda sülh müqaviləsi bağlamayan Ermənistanın Azərbaycana qarşı təxribatları Ordumuz tərəfindən böyük peşəkarlıqla alınır.

Tərxis Olunmuş Hərbçilərin Gəncləri Maarifləndirmə İctimai Birliyinin sədri, ehtiyatda olan zabit Emin Həsənli ölkəmizdə müasir ordu quruculuğunun Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə başladığını bildirib. O, qeyd edir ki, Ulu Öndər 1969-cu ildə hakimiyyətə gələndən sonra Naxçıvanski adına Hərbi Liseyi yaratdı və bu gün ordumuzda olan alirütbəli zabitlərin çoxu həmin liseyin məzunudur.

“Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə Azərbaycan gəncləri xarici ölkələrə bir çox universitetlərə göndərildiyi kimi, hərbi məktəblərə də ezam olundu. Ulu Öndər bu işi daim diqqətdə saxladı. 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini elan edəndən sonra ordu yaradılsa da, bu, ayrı-ayrı batalyonlardan ibarət idi. Ermənistan Sovet Rusiyasının dəstəyi ilə Azərbaycan torpaqlarını işğal edirdi. Xalq özü torpaqlarını müdafiə etməyə qalxmışdı. Azərbaycan xalqı şəhidlər verirdi. Vahid komandanlığa əsaslanan ordu yaradılmamışdı.

Ulu Öndər 1993-cü ildə ikinci dəfə hakimiyyətə gələndən sonra həm dövlət, həm də ordu quruculuğuna başladı, Azərbaycan Konstitusiyasını, ordunun maddi-texniki, hüquqi bazasını yaratdı, kadrların hazırlanmasına diqqət yetirdi. Ali Hərbi Akademiya, təlim-tədris mərkəzləri təsis olundu. Alirütbəli kadrların hazırlanmasında qardaş Türkiyənin təcrübəsindən istifadə edildi. Türkiyə Silahlı Qüvvələri Azərbaycanda ordu quruculuğuna böyük dəstək verdi.

Ulu Öndər 1994-cü ildə cəbhədə atəşkəs əldə etməklə Ermənistanın hücumlarının qarşısını aldı. Füzuli istiqamətində böyük uğur qazanıldı. Daha sonra cənab Prezidentin rəhbərliyi ilə Ordumuz inkişaf edirdi. Hərbi büdcə artırıldı, ordu müasir silahlarla təmin olundu. Müdafiə Nazirliyi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları hər cür maddi-texniki baza ilə təchiz edildi. Hərbçilərin mənzillərlə təmin olunması, əməkhaqlarının mütəmadi artırılması, sosial şəraitin yaxşılaşdırılması istiqamətində addımlar atıldı. Şəhid ailələlərinə, qazilərə, müharibə əlillərinə evlər verildi. Eyni zamanda, milli qəhrəmanlara, müharibə əlillərinə Prezident təqaüdləri ayrıldı. Bu istiqamətdə ölkə başçısı sistemli, ardıcıl addımlar atdı.

2016-ci ilin aprel ayında Ermənistana böyük dərs verdik. Bu, döyüş ruhumuzun qələbəsi idi. 2018-ci ildə Naxçıvan istiqamətində Cünnüt əməliyyatı ordumuzun uğurlu qələbəsi idi.

2020-ci ildə 44 günlük müharibədə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, 20 sentyabrda isə 1 günlük antiterror əməliyyatı ilə suverenliyimiz bərpa olundu”, - E.Həsənli vurğulayır.

O, daha sonra bildirir ki, bunlar Azərbaycan Ordusunun, dövlətimizin gücü, ordu-xalq birliyinin göstəricisi idi. II Dünya müharibəsindən sonra və BMT yaradılandan bu günə qədər həm hərbi, həm diplomatik cəbhədə belə qələbə əldə olunmamışdı.

“Azərbaycan dövləti bu qələbəni təmin etdi. Hər bir kəs ordumuzla qürur duyur. Bu bayram şəhid ailələrinin bayramıdır; bu bayram müharibə əlillərinin, veteranların bayramıdır, xalqımızın bayramıdır. Xalq Ordumuzla qürur duyur. Azərbaycan Ordusunun zabiti olmaqla qürur duyuram. Bütün ehtiyatda olan zabit və əsgərləri, qazilərimizi, şəhid ailələrini təbrik edirəm”, - E.Həsənli söyləyir.

“Səs” qəzetinin Baş redaktoru, müstəqilliyimizin ilk illərində Vətən uğrunda beş il xidmət etmiş bir əsgər və o dövrün canlı şahidi Bəhruz Quliyev bildirir ki, bu gün Azərbaycan xalqı 26 İyun – Silahlı Qüvvələr Gününü böyük qürur və şərəf hissilə qarşılayır.

“Bu gün təkcə bir bayram deyil, həm də dövlətimizin suverenliyi və torpaq bütövlüyü uğrunda yazılmış qəhrəmanlıq dastanının simvoludur. Azərbaycan Ordusu öz müasir tarixində iki mühüm sınaqdan – Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrindən keçmişdir və bu proses xalqımızın iradəsini, dövlətin gücünü və liderliyin strateji əhəmiyyətini tam şəkildə üzə çıxarmışdır” – B.Quliyev vurğulayır.

B.Quliyev xatırladır ki, 1990-cı illərin əvvəllərində dövlətçiliyimiz yenicə formalaşırdı. Silahlı Qüvvələrimiz strukturlaşmamışdı, xalq və dövlət arasında koordinasiya zəif idi, siyasi xaos hökm sürürdü.

“Bu, Ermənistanın işğal siyasətinə geniş meydan verdi və nəticədə, torpaqlarımızın 20 faizi işğal olundu. Həmin dövr Azərbaycan üçün acı bir təcrübə, amma eyni zamanda, gələcək zəfərin ideoloji və mənəvi təməlini qoyan bir mərhələ idi”, - ekspert əlavə edir.

Siyasi şərhçi daha sonra deyir ki, 2020-ci ilin Vətən müharibəsi isə tamamilə başqa bir gerçəklik idi. İllərlə aparılan ordu quruculuğu, hərbi-texniki modernləşmə, diplomatik hazırlıq və Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən strateji planlaması nəticəsində Azərbaycan Ordusu 44 gün ərzində dünya hərb tarixinə düşəcək bir əməliyyatla torpaqlarını azad etdi.

Burada xüsusilə vurğulanmalı məqam – Xalq-Ordu-Dövlət birliyinin tam və sarsılmaz şəkildə təmin olunmasıdır. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin Dəmir Yumruğu, sadəcə, hərbi güc deyildi: bu, xalqın iradəsinin, əsgərin inamının və dövlətin qətiyyətinin birləşməsi idi. Bu birlik Zəfərin ideoloji kodunu təşkil etdi.

Hazırda Azərbaycan Silahlı Qüvvələri regionun ən güclü ordularından birinə çevrilmiş, hərbi, siyasi, mənəvi cəhətdən öz şanlı Zəfərini təsdiqləmişdir. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan dövləti tarix yazdı, haqqı bərpa etdi və gələcək nəsillərə böyük bir miras qoyaraq, Qələbə ruhu yaratdı”.

Tahirə Qafarlı

Həftə içi.- 2025.- 26 iyun-2 iyul, №23.- S.1-2.