"Dini etiqad azadlığı haqqında" qanunda boşluqlar var

Elşad Miri: "QMİ ilə komitə arasında funksiya bölgüsü aparılmalıdır"

Mayın 8-də Milli Məclisin növbəti iclasında 6 məsələ ilə yanaşı, "Dini etiqad azadlığı haqqında" qanuna bir sıra əlavə və dəyişikliklər ediləcəyi nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, 1992-ci ildən qəbul edilən adıçəkilən qanunun dəyişdirilməsinə ehtiyac duyulduğu bildirilsə də, müəyyən səbəblər üzündən sənədə baxılmayıb. Hətta bununla bağlı Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi (DQİDK) və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi (QMİ) birgə komissiya yaradacaqdı. Lakin DQİDK-nin sədri dəyişdirildiyindən sənəd tam təkmilləşdirilmədiyindən parlamentə təqdim olunmadı. Amma ekspertlər sənədə, xüsusilə də, martın 18-də konstitusiyanın bir sıra maddələri ilə yanaşı, 18-ci maddə (din və dövlət) və 48-ci maddəyə (vicdan azadlığı) edilən əlavələrdən sonra məlum sənədə də əlavə və dəyişikliklərin edilməsinin vacibliyini vurğulayırlar. O da bildirilib ki, qanuna təklif olunan dəyişikliklərdən bir hissəsi referendumdan irəli gələn məsələlər olsa da, digər hissəsi isə ölkədə dini icmalarla bağlı mövcud vəziyyətin tənzimlənməsinə xidmət edəcək. Belə ki, qanuna təklif olunacaq dəyişikliyə əsasən, dini icmaların qeydiyyatsız fəaliyyət göstərməsi yasaqlanacaq.

Bəs hansı dəyişikliklər nəzərdə tutulub və yaxud da qanuna hansı əlavələr ediləcək ki, bəzi qüvvələr Azərbaycandakı dini dözümlülük və tolerantlıqdan sui-istifadə edə bilməyəcəklər? DQİDK-nın hüquq şöbəsinin müdiri Yusif Əsgərov bildirib ki, bu məsələ ilə bağlı onların rəyi öyrənilib: "Düzdür, bizim komitənin ekspertlərinin parlamentdə bu sənədin müzakirəsində iştirakı ilə bağlı məlumatım yoxdur. Amma təkliflərimizi bildirmişik. Əsas təkliflərimiz təkmilləşdirmə ilə bağlı olub. Məsələn, qanunun birinci maddəsində "zor işlədən" sözü "zor işlədəcəyi təqdirdə" sözü ilə əvəzlənib. Yəni bəzi maddələr daha da təkmilləşdirilib". Y.Əsgərov onu da qeyd edib ki, qanunda Azərbaycanda dini etiqad azadlığının qorunması ilə bağlı bir sıra maddələr daha da təkmilləşdirilib.

İlahiyyatçı-ekspert Elşad Miri isə müzakirəyə çıxarılacaq əlavə və dəyişikliklərlə tanış olmadığından konkret fikir söyləyə bilməyəcəyini deyərək bu sənədin ictimai müzakirəyə çıxarılmasını təklif edib: "Mənə elə gəlir sənəd qəbul olunmazdan öncə ictimaiyyətin müzakirəsinə verilsə, daha yaxşı olardı. Belə olsa, sonradan dindarlarımız və ya ilahiyyatçılarımız arasında fikir ayrılığı yaranmaz. Amma şəxsən istərdim ki, bu əlavə və dəyişikliklərdə bir sıra anlaşılmaz məqamlara aydınlıq gətirilsin. Məsələn, din xadimi, dindar, ilahiyyatçılar bir-birindən fərqlənməlidirlər. Yaxud da dini ədəbiyyat, məscidlərin tikintisi və s. məsələlər mövcuddur ki, hələ də həllini tapmayıb". E.Miri reallıqdan çıxış edərək bildirib ki, dini ədəbiyyatın Azərbaycana gətirilməsi, məscidlərin tikintisi, bağlanması və sökülməsi meyarları hələ də müəyyənləşməyib: "Dini kitabın dinə və ya digər sahəyə aid olunub-olunmaması müəyyənləşdirilməlidir. Azərbaycanda qeyri-islami dini icmaların fəaliyyəti, hüquqi ünvanlarından tutmuş üzvlərinin sayına qədər bütün məqamlar qanunla tənzimlənməlidir". E.Miri QMİ və DQİDK-nin hansı funksiyalara malik olub-olmadığının da aydınlaşdırılmasını təklif edib. Bildirib ki, hələ də bu iki qrum arasında funksiya bölgüsü aparılmayıb: "Komitənin əsasnaməsində göstərilib ki, o, dini ədəbiyyata rəy verə bilər. Ancaq hansı hüquqi müstəvidə və necə, bilinmir. Bundan başqa, bir sıra islami saytlarda milli və dini ədavəti qızışdıran məqalalərin yerləşdirilməsi, satışına qadağa qoyulan ədəbiyyatlardan çıxarışlar və s. məsələlər var ki, bu, parlamentdə müzakirəyə çıxarılaraq qanuna salınmalıdır". E.Miri ölkədə qeydiyyatsız dini icmaların fəaliyyətinin tənzimlənməsi mexanizminə də toxunub. Bildirib ki, həmin icmaların əksəriyyətinin məscidləri hələ də mövcuddur. Amma qeydiyyatı olan icmaların məscidləri ya bağlanılır, ya da sökülür: "Buna da baxılmalıdır".

İslam Partiyasının sözçüsü Hacı Akif Heydərli də sənədin ictimai müzakirəyə verilməsi, xüsusilə də onun qəbulunda dinşünas alimlərin rəyinin nəzərə alınması təklifi ilə çıxış edib: "Deputatlara nə var ki, düyməni basıb istədikləri maddəyə səs verə biləcəklər. Amma səs verəcəkləri maddənin nədən ibarət olduğunu, onun hansı məqamlara xidmət edəcəyini anlamaq lazımdır. Məsələn, bir ara ibadət yerlərində siyasi çağırışların edilməsinə icazənin verilməsi, toy və yas mərasimlərinin vahid çərçivədə keçirilməsi və s. məsələlər gündəmə çıxarıldı və dedilər ki, bunlar qanun şəklinə salınacaq. Biz islamçılar bununla razılaşmırıq. Çünki əgər din dövlətdən ayrıdırsa, niyə dövlət dini məsələlərə müdaxilə edir? Dini etiqad və vicdan azadlığı ilə bağlı qanunumuzda elə boşluqlar var ki, bu barədə düşünülməlidir. Daha 100 minlərlə insanın heysiyyəti ilə oynamaq lazım deyil". Partiya funksioneri bu kimi məsələlərin ictimai qınaq obyektinə çevrilməsində QMİ-ni də ittihamlayıb: "Mənə elə gəlir QMİ-nin bu məsələlərə nəzarəti çox zəif olduğundan qanunverici orqan bu məsələyə müdaxilə edir. Əgər QMİ istər məscid tikintisi, istər sökülməsi, bağlı qalması, icmaların fəaliyyəti və s. məsələlərə vaxtında münasibət bildirsəydi, indi qanuna heç bir əlavə və dəyişiklik edilməzdi. Mən heç də qanuna əlavə və dəyişikliklərin əleyhinə deyiləm. Amma elə maddələr dəyişilə bilər ki, bu, cəmiyyətimizin ziyanına ola bilər. Hesab edirəm dövlət əsasən dini etiqad azadlığından sui-istifadə edən bəzi qüvvələrin fəaliyyətinə nəzarəti gücləndirsin, dini icmalara və məscidlərə qanunsuz müdaxilələrin qarşısını alsın və s.".

Elnur

Həftə içi.- 2009.- 6 may.- S. 4.