"Nabucco" antirusiya layihəsi deyil"

"Şahdəniz"də olan qazla "Nabucco"nu 40 il tam təmin etmək mümkündür"

Dünən Azərbaycan, Gürcüstan və Rusiya ekspertlərinin birgə iştirakı ilə "Nabucco" layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində telekörpü keçirildi.

Rusiyalı ekspert, dünya enerji bazarlarının öyrənilməsi mərkəzinin direktoru Tatyana Mitrova vurğuladı ki, son 6 ildə bu layihənin reallaşdırılması, Azərbaycan və Türkmənistan qazının Avropaya çatdırılması istiqamətində müzakirələr aparılır. Bu müddətdə "Nabucco"nun real qiyməti və mənbə rolunda Azərbaycan, İran və ya Türkmənistanın çıxış edəcəyi hələ də müəyyənləşməyib: "Lakin Ukrayna və Rusiya arasında yaşanan son enerji böhranı "Nabucco"nun reallaşdırılması imkanlarını artırıb. Son olaylardan sonra Avropa dövlətlərinin bu layihəyə daha artıq maraq göstərməsi başadüşüləndir".

Energetika və Maliyyə İnstitutunun direktoru Leonid Qriqoryev isə bildirdi ki, "Nabucco" bəxti gətirməyən layihədir. Bu kəmər vasitəsilə Avropaya 31 milyard kubmetr qaz nəqli nəzərdə tutulur ki, bu da AB-nin "mavi yanacağ"a olan tələbatının 5 faizi deməkdir: "Ukraynadakı kəmərlərlə tranzit dayandırıldıqdan sonra isə kəsilən qazın həcmi 110 - 120 milyard kubmetr idi". L.Qriqoryev ümumilikdə bütün kəmərlərin xeyirli olduğunu vurğulasa da, burada əsas iqtisadi amillərin önə çəkilməsinin vacibliyini dedi. Onun sözlərinə görə, bu layihə üçün əsas mənbə rolunu oynaya biləcək yeganə dövlət İrandır. Lakin bu ölkənin enerji siyasəti həmişə bir qədər fərqli olub. İran böyük qaz ixracatçısına çevrilmək niyyətində deyil. Digər tərəfdən istənilən kəmərin xərci həmişə ixracatçı ölkələr tərəfindən çəkilir. Lakin "Nabucco" üçün yaradılan konsorsiumda ixracatçı ölkələrdən heç birinin böyük şirkəti yoxdur: "Əgər bu, iqtisadi layihədirsə, onda qaz və pul hanı?".

Millət vəkili Asim Mollazadə isə rusiyalı ekspertlərin "Nabucco"nu antirusiya layihəsi adlandırmasını düzgün saymadı. Onun sözlərinə görə, bu fikirlər yalnız Rusiyada mövcuddur: "Azərbaycanda isə çoxdan belə düşüncə yoxdur. Azərbaycan bu gün öz qazını Gürcüstanla birgə Türkiyəyə və Cənubi Avropa dövlətlərinə satır. Bununla da Azərbaycan qazının Avropa bazarlarına çıxışı məsələsi həllini tapıb". Millət vəkili onu da dedi ki, rəsmi Bakı özünü neft layihələrində də etibarlı tərəfdaş kimi göstərib. Neftdən fərqli olaraq qaz nəqlində isə sabitlik və davamlılıq lazımdır. "Nabucco" layihəsi deyildikdə isə əsas söhbət Cənubi Avropa dövlətlərindən gedir. A.Mollazadə onu da bildirdi ki, bu istiqamətdə aprarılan danışıqlarda əsas məqam "Transxəzər" qaz kəməri layihəsidir: "Əgər Avropa ölkələri Orta Asiyadan qazın Azərbaycan üzərindən tranzitində maraqlıdırlarsa, onda maliyyə də olacaq. Azərbaycan ciddi tərəfdaşlıq siyasəti aparır".

Ekspert İlham Şaban isə dedi ki, "Nabucco"nun gələcəyi çox dumanlıdır. Qazın haradan alınacağı və alıcının kim olacağı hələ də məlum deyil. Layihənin rəsmi saytında əsas 8 mənbə göstərilir. Alıcılar arasında isə Türkiyədən başqa heç bir ölkə böyük qaz alıcısı deyil: "Bolqarıstan və Macarıstan isə daha çox "Cənubi axın"ı dəstəkləyirlər. "Şahdəniz" yatağında bu gün 1 - 2 trilyon kubmetr qaz aşkarlanıb. Bu ehtiyatla "Nabucco"nu 40 il tam təmin etmək mümkündür. Belə olan təqdirdə nə üçün Avropa dövlətləri Azərbaycanla birbaşa danışıqlar aparmırlar?". Onun sözlərinə görə, Avropa istəsə də, istəməsə də Rusiya bu bazardan çıxmayacaq. Bu layihənin həyata keçirilib-keçirilməməsi də Azərbaycan üçün heç bir təhlükə yaratmır.

Gürcü ekspert Liana Cenprişvadze isə vurğuladı ki, əgər konsorsiumda Türkmənistanda, İranda çalışan böyük şirkətlər, SOKAR və digərləri təmsil olunmasalar, "Nabucco" reallaşmayacaq. Çünki Orta Asiya ölkələrinin hər birinin alternativ marşrutları var. Cenprişvadze onu da bildirdi ki, bu məsələdə ABŞ-ın yeni hökumətinin mövqeyi də əsas rol oynayır. Ekspertlər tranzit ölkələrin də mövqelərinin çox önəmli olmasının əhəmiyyətini vurğuladılar. Türkiyə və Ukraynanın timsalında bir daha bunun təsdiqini tapdığını söylədilər.

Azad Əliyev.

Həftə içi.- 2009.- 28 yanvar.- S. 4.