Əliağa Vahid haqqında düşüncələr

IV YAZI

Qəmli qəzəlxanın şux qəzəlləri

“İfrat sadəlövhlük ifrat işvəkarlıqla həmhüduddur.”

V.Hüqo

Görkəmli şərqşünas alim Azadə Rüstəmova (Allah ona rəhmət eləsin.) əsərlərinin birində XIII əsrin məşhur ədəbiyyatşünası Şəms Qeys Razinin qəzəl haqqında dediklərini bizə belə çatdırır:

“Bir çox şairlər sevgilinin gözəlliyinin təsvirini, məhəbbəti və eşq vəziyyətinin təsvirini qəzəl adlandırırlar. Qəzəldən məqsəd ruhun təskinliyi və xoş əhval oyatmaqdır. Ona görə də qəzəl ahəngdar vəzndə, aydın və gözəl sözlərlə yazılmalı, nəcib fikirlər ifadə etməlidir.”

Bakılı Əliağa Vahid

Gəncəli Nizamidən tutmuş

Tikmədaşlı Xəstə Qasıma

Və Göyçəli aşıq Ələsgərə qədər

Azərbaycan şerində olan

Şirin yumor hissini əxz edərək

öz əsərlərində

azərbaycan dilinin və

təfəkkürünün misilsiz

gözəlliklərini nümayiş

etdirə bilmişdi.

Çox incə yumor hissi var Vahidin.

onun meyxanalarında olan

şuxluq, zəriflik və zarafat

qəzəllərində də özünü göstərməkdədir.

Əsasən qəzəli sonuncu

beytində, yəni məqtəədə

bəzən də aralıq beyt-

lərdə rast gəlirik ona.

Şuxluq gözəli (təbir caizsə) misra və beytlərin

arasından bəzən açıq (aşkara),

bəzən də gizli şəkildə boylanaraq

bizi salamlayır.

Şükr eylə ki, mən qaldım

O məndən betər oldu.

Vahidin əsərlərini oxuduqda o qədər gözəl sözlərə rast gəlirsən ki, mat qalırsan.

Məlahət mülkü,

Eşq səhrası

Qəm güşəsi,

Nazəninlər bağının bağbanı

Dəşti Xətanın ənbəri – sarası

Gözəllər bağının bir bülbülü - şeydası

Ay üzlü nazlı sənəmlər

Xalqın sevimlisi, bəxtiyarı

İstəklisi

Leyli məlahətli gözəllər

Dərviş kəramətli qələndər

Ahu baxışlı

Gözləri ahu,

Qara gözlü gözəllər.

Qələm qaşlı nigar

Leylivəş bir sənəm.

Nazikbədən

Qəlbisaflar

Meyxanalar müsafiri

Vahidin leksikasında rast gəldiyimiz belə sözlərin

Bir qismini də biz əvvəlki yazılarımızda qeyd eləmişik.

Bu siyahını bir azda uzatsaq onda gərək bir kitab bağlayaq.

Ona isə hələlik lüzum yoxdu. Beləliklə demək olar ki,

Əliağa Vahid şeirlərinin əsas göstəricilərindən biri

gözəl sözlərin çox olmasıdı . Ancaq məsələ burasındadı ki, seçmə

və gözəl sözlər şeiri yaratmağa hələ bəs eləmir. Və sözlərin

adi kombinasiyası şeir yox söz yığını olur.

Mənə elə gəlir ki, burada ən incə məsələ sözün hansı əda ilə

deyilməsindədir. Nizami Gəncəvi deyirdi ki:

Söz özü nə qədər gözəl olsa da

Onu gözəllikdən salır pis əda.

Söhbətimizi Vahidin ayrı-ayrı qəzəllərində olan şux beytləri oxumaqla davam etdiririk.

Şux beytlər

1.Vahid, içəcəksən demə ki, tövbələr olsun

Cəlb eyləyər axır səni meyxanə tələsmə.

2. “Vahid mey içir”, gizli deyirlərdi, eşitdim

O rindi-xərabatidi meyxanəsiz olmaz

3.Divaneyi-eşq olmağa hər kəs həvəs etsə,

Əvvəlcə gərək dərs ala rindanəliyimdən.

4. Vahidin bəlli deyil məskəni pərvanə kimi,

Gah şəmə dolanır, gah da gülüstanda olur.

5. Səndən sonra, Vahid, ayıq ol, qoy deməsinlər,

Dünyaya gəlib-getdi, hayıf, bixəbər oldu.

6. Fələyin cahinə göz diksəm əğər, namərdəm,

Eşq feyzi mənə bir fəqr libasın versin.

7. Musiqiylə məni dəfn eyləsələr, Vahid, əgər

Qəbrimin torpağı min-rövzeyi-pizvana dəyər

8. Divanə idim eşqdə xalqın nəzərində

Səd şükr könül, aqili-fərzanəyəm indi.

9. Sevirəm mən o nəzakətli gözəl dilbəri ki,

Musiqi elmini, rəssamı, qəzəlxanı sevir.

Pir könlüm gəlir ilhamə görərkən hərdən

Bir nəcabətli gözəl qız gözəl oğlanı sevir.

Vahidin ovçuluğu olsa da, insafı da var

Öz kəməndinə düçar etdiyi ceyranı sevir

10. Nə təbiət görüb ömründə, nə dünya yetirib

O gözəllər ki, bizim Azərbaycanda olur.

11. Bülbül istər gülü, tuti şəkəri, mən də səni,

Eşq sevdası bu üç aşiqi nalanda olur.

Bu gözəllik ki, sənin var, gözəlim insafən,

Nə mələkdə, nə pəridə, nə bir insanda olur

12. Şadam ondan hələ bir dinə müqəyyəd deyiləm

Mən bu aləmdə nə kafər nə müsəlman qaldım.

13.Bu qaragözlü gözəllər məni divanə kimi

Zülf zəncirinə bağlar, hərə bir yanə çəkər.

14. Musiqi sənətini Aazərbaycan yaradıb

Qoy bu tarixi həqiqətləri Tehran oxusun

Əsrlərlə yaşasın musiqi xadimlərimiz

Qoy eşitsin bu sözü Mustafa Payan oxusun.

15. Gündə yüz yol edərəm canımı qurban o gülə,

O da bir yol dolanıb başıma qurbanım ola

16. Vahid sən o gün dərdini yarə deyəcəkdin

Lal oldu dilin bəs niyə cananı görəndə.

17. Gülşəndə idim, seyrdə bir yar idi, bir mən

Pərvanə idi, şəmi-şəbi-tar idi bir mən.

18. Sanma könlüm bu çəmənzardə xürrəm kimidir,

Yarsız aşiqə cənnət də cəhənnəm kimidir.

19. Durduq bir ümid ilə gözəllər tərəfində,

Mindən birisi bəlkə tərəfdarımız oldu.

20. Vahid, yenə Məcnunusan ol şuxun eşitdim

Biçarə, sənin də heç yox imiş əqli-kamalın.

21.Vahid, hər şuxə inandımsa vəfasız çıxdı

Bu gözəllərlə mənim həşrlə divanım ola!

22.Gündə yüz yol edərəm canımı qurban o gülə

O da bir yol dolanıb başıma qurbanım ola.

23. Vahid, sənə çoxdan bu can ağırlıq edirdi

Ey kaş onu da yarə verib yüngül olaydın.

24. Gül üçün bülübülü şeyda keçir öz canından

Gül nəyindən keçəcək bülübülü şeydaya görə.

24. Bu pəriçöhrələrin bircə gözəllikləri var

Sevmərəm heç birini əldə gər imkanım ola.

Müxtəlif qəzəllərin beytləri olan bu nümunələr göstərir ki, Əliağa Vahid təpədən dırnağa qədər işvəkardır. Və onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu xüsusiyyət də Füzulidən gəlmədi. Vahidin qəzəlləri gözəl hissiyat və duyğu ilə gözəl sözlərin və nəcib fikirlərin sintezindən yaranıb.

Beləliklə, demək olar ki, “Qəm guşəsindən nalə çəkib diz qucaqlayan “ şairin şux qəzəlləri də vardır.

Vahidin mütaliəsi adamda xoş ovqat yaradır.

Cənubi azərbaycanlıların dili ilə desək,

Adamı xoş eləyir, xoşhal eləyir.

Əliağa Vahid qəzəllərinin əsas keyfiyyət

göstəricilərindən biri də budur.

Arif ORUCOV,

Azərbaycan Texnologiya

Universitetinin baş müəllimi

Hürriyyət.- 2023.- 26 sentyabr.- S.15.