Amerika-Azərbaycan əlaqələri regionda sabitliyə xidmət edir

ABŞ-ın regional siyasətində Azərbaycanın nüfuzlu dövlət kimi mövqeyi yüksəkdir

BMT-nin 65-ci sessiyasında iştirak etmək üçün Ştatlarda rəsmi səfərdə olan Prezident İlham Əliyevi amerikalı həmkarı Barak Obamanın lider adlandırması dövlət başçımızın diplomatik, Azərbaycanın dünya miqyasında artan siyasi, iqisadi uğurlarının nəticəsidir.

BMT Baş Assambleyasının başa çatan 65-ci sessiyası Azərbaycan üçün tarixi bir mərhələ oldu. Prezident İlham Əliyevin Amerikaya səfəri çərçivəsində keçirdiyi görüşlər, bu sessiyada çox diqqətlə izlənilən məntiqli çıxışı ölkəmiz üçün əlamətdar hadisə kimi yadda qaldı.

Dünya xalqlarının bir ailə kimi birləşdiyi bu quruma 1992-ci ildən üzv olan Azərbaycan bütün beynəlxalq təşkilatlarda olduğu kimi BMT-nin sülhməramlı missiyalarında da fəal iştirak edir. Ermənistanın ölkəmizə təcavüzünü pisləməklə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasının qeyd- şərtsiz yerinə yetirilməsinin zəruriliyini qəbul etdiyi 4 qətnamə ilə bəyan edən, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə mövqeyini bildirən BMT-nin Baş Assambleyası və Təhlükəsizlik Komitəsi eyni münasibətini bu gün də qorumaqdadır.

Səfər çərçivəsində ABŞ Prezidenti Barak Obama ilə görüşü zamanı hər iki ölkənin milli və dövlətçilik maraqlarını əks etdirən səmərəli müzakirələrin aparılması, strateji əməkdaşlıq prinsiplərinin bundan sonra da eyni sadiqliklə davam etdirilməsini bütünlükdə Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin təminatı üçün başlıca amil kimi diqqətə çatdıran dövlət başçıları əlaqələrin müxtəlif istiqamətlərdə inkişafından məmnunluq duyduqlarını razılıqla ifadə etdilər.

ABŞ Prezidentinin Azərbaycanı regionda iqtisadi qüdrəti ilə seçilən nüfuzlu ölkə , Prezident İlham Əliyevi lider dövlət başçısı adlandırması münasibətlərin yüksək səviyyədə olmasının göstəricisidir. Görüş zamanı aparılan müzakirələrdə münasibətlərin yüksələn xətlə inkişafını siyasi məsələlərin həllinə dəstək, enerji təhlükəsizliyinin təminatına müsbət təsirini aktual məsələ kimi diqqətə çatdıran tərəflərin beynəlxalq antiterror əməliyyatlarında birgə fəaliyyət prinsiplərinə sadiqliyi xüsisi səmimiyyətlə vurğulandı. Azərbaycanın regional çəkisi etiraf olundu, mövqeyi nümunə göstərildi. Belə bir məqam diqqətə çatdırıldı ki, sivilizasiyalar arasında münasibətlərdə, Şərqlə Qərb arasında münasibətlərdə etibarlı körpü olan Azərbaycan Cənubi Qafqazın və Xəzər regionu ölkələrinin aparıcı qüvvəsi kimi mühüm geosiyasi, strateji əhəmiyyətə malikdir.

Azərbaycanın beynəlxalq əhəmiyyətli enerji siyasətində tutduğu mövqenin bütünlükdə dünya dövlətləri arasında əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə istiqamətləndiyi diqqətə çatdırılaraq vurğulandı ki, Qərb hazırda ən mühüm layihə kimi müzakirə olunan “Nabukko”nun reallaşmasını Azərbaycansız təsəvvür etmir.

Bölgədə baş verən münaqişələrə diqqət yönəldilərək açıqlandı ki, müəyyən qüvvələrin siyasi təsir vasitəsi kimi istifadə etdiyi münaqişələrin bu gün də həllini tapmaması dünyada sülhün və qarşılıqlı anlaşmanın genişlənməsinə istiqamətlənmiş qlobal layihələrin nəzərdə tutulan müddətdə reallaşmasına mane olur, danışıqların baş tutmasını əngəlləyir.

Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarının işğalı ilə nəticələnən və 20 ili ötən və hələ də davam edən hərbi münaqişənin beynəlxalq və regional təhlükəsizliyə mane olması belə bir məsələnin aktuallığını bir daha diqqətə çatdırır: BMT qəbul etdiyi qətnamələrin həllinə diqqəti, qurumun Təhlükəsizlik Şurasının əsas üzvlərindən olan ABŞ isə bu istiqamətdə fəallığını artırmalıdır.

Hər iki dövlət başçısı arasında Dağlıq Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı ciddi müzakirələrin aparılmasını ABŞ dövlət katibi H.Klintonun və Ağ Evin müdafiə nazi R. Qeytsin Azərbaycana səfərlərinin məntiqi yekunu kimi də dəyərləndirmək olar. Demək, ABŞ Administrasiyası regionda Azərbaycanın rolunu yüksək dəyərləndirir. Bunu B.Obamanın azərbaycanlı həmkarını səmimiyyətlə qarşılaması, ölkəmizin regiondakı geosiyasi, ABŞ üçün həyatı əhəmiyyətli rolunu dilə gətirməsi də təsdiqləyir. Bunun məntiqi açıqlaması isə o deməkdir ki, ABŞ regional siyasətində Azərbaycan həlledici dövlət kimi nüfuzunu qoruyur. Yüksək səviyyədə olan strateji münasibətlərin tənzimlənməsinin əsasında qarşılıqlı anlaşma, mövqe eyniliyi dayanır.

Ekspertlərin vurğuladığı kimi, Nyu-York görüşlərindən belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, Birləşmiş Ştatlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün üzərinə düşən öhdəliyin həllinə diqqəti artırmalı, Cənubi Qafqaz siyasətində Azərbaycanın önəmli rolunu əməli işi ilə təsdiqləməlidir. İlk növbədə isə ölkəmizə tətbiq olunmuş “Azadlığa Dəstək Aktı”na ədalətsiz 907-ci düzəliş birdəfəlik dayandırılmalıdır.

Beynəlxalq və regional təhlükəsizliyə problem yaradan işğalçılıq və separatçılıq əməllərinə son qoyulmalıdır.

Eyni fikirlərə Prezident İlham Əliyevin Ştatların dövlət katibinin Avrasiya enerji məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Riçard Morninqstar ilə görüşlərində də aydınlıq gətirildi. Qeyd olundu ki, dünyada baş verən ikili standartlardan və yaranan belə vəziyyətdən narahat olan ABŞ bu kimi halların aradan qaldırılması üçün səylərini artıracaq.

Bu gün də Azərbaycanı Avropa, bütünlükdə dünya dövlətləri üçün həyatı məsələ olan enerji dəhlizlərinin yaranmasında təşəbbüskar, hasilatçı, tranzit ölkə kimi dəyərləndirən ABŞ Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə Ştatların Qafqaz siyasətinin tərkib hissəsi kimi böyük önəm verir. Bu kimi prioritetlər hər iki ölkənin perspektiv münasibətlərində də həlledici mərhələ kimi diqqətdə saxlanılmalıdır.

2001-ci ildə Amerikada qoşa göydələnlərin dağıdılması və xeyli insan tələfatı ilə nəticələnən terrordan sonra beynəlxalq ictimaiyyətə, dünya dövlətlərinə müraciət edən Amerikanın çağırışına ilk qoşulan və illərdən bəri Ermənistanın terror əməliyyatlarından əziyyət çəkən Azərbaycanın birgə fəaliyyət istəkləri də yüksək dəyərləndirildi. Əfqanıstan, İran, Dağlıq Qarabağ marşrutları ilə daşınan narkotik maddələrin satışından əldə olunan vəsaitin terror hadisələrinin törədilməsinə yönəldilməsi bir daha pisləndi. Bildirildi ki, Azərbaycanın hava məkanından istifadə etməklə Əfqanıstana humanitar yüklərin daşınmasının özü terrorizmə qarşı mübarizəyə yardımdır.

BMT Baş Assambleyasının 65-ci sessiyasında bu məsələlərə münasibətini bildirən Prezident İlham Əliyevin dərin məna və məntiqli, Ermənistandan fərqli olaraq real faktlara əsaslanan çıxışı həmsədr ölkə kimi Ştatların rəsmilərinin də diqqətini cəlb etdi. Qeyd olundu ki, yenilənmiş Madrid prinsiplərinin tətbiqi üçün (eyni zamanda faktaraşdırıcı missiya ilə regiona səfərə hazırlaşan) həmsədr ölkə kimi ABŞ da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində həllinə daha ciddi münasibət bildirməlidir.

Sessiya iştirakçılarının diqqətinə çatdırıldı ki, işğal olunmuş ərazilərdə törədilən vəhşilik maddi-mənəvi sərvətlərimizin dağıdılmasına da səbəb olub. Hazırda Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altında saxlanılan ərazilərdə Azərbaycana məxsus tarixi abidələr, maddi-mənəvi irs tamamilə məhv edilib.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini rəsmi qaydada tanımış BMT-nin yüksək tribunasından çıxış edərək dünya dövlətlərinin diqqətini bir daha Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə yönəldən Prezident İlham Əliyev münaqişəni regional yox, bütünlükdə dünya siyasətinə təsir edən başlıca problem adlandırdı. Vurğulandı ki, işğalçı Ermənistanın Azərbaycan ərazilərində beynəlxalq cinayətlər törədən, monoetnik mədəniyyətin yaradılmasına yönəlmiş təcavüzkar siyasəti beynəlxalq səviyyədə etiraf olunmalı, işğalçıya təsir və təzyiq vasitələri gücləndirilməlidir: “2005-ci ildə ATƏT Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinə faktaraşdırıcı missiyasını göndərmiş və həmin missiya orada insanların məskunlaşması faktını müəyyən etmiş, Azərbaycanın işğal edilmiş ərazisində hər hansı digər məskunlaşmaqdan çəkindirməyə çağırmışdır.

Prezident İlham Əliyev diqqəti belə bir amilə yönəltmişdir ki, siyasi məsələlərə dair razılaşmaların olmaması, münaqişənin dondurulmuş vəziyyətdə qalması və uzun müddət davam edən danışıqların istənilən nəticəni verməməsi bilərəkdən beynəlxalq hüquq normalarına etinasızlığın göstəricisidir.

Daim sülhün və əmin-amanlığın tərəfdarı olan, münaqişə ətrafında aparılan bütün danışıqlarda konstruktivliyə çalışan ölkəmiz Ermənistan hərbi qüvvələrinin nəzarəti altında saxlanılan Azərbaycan torpaqlarının Madrid prinsiplərində nəzərdə tutulduğu müddətdə işğaldan azad olunmasını tələb edir. Sonrakı mərhələdə kommunikasiya xətləri bərpa olunmalı, məcburi köçkünlər evlərinə qayıtmalı, beynəlxalq təhlükəsizliyə zəmanət olan sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsi təmin olunmalı və Dağlıq Qarabağa Azərbaycanın tərkibində muxtariyyət statusu verilməlidir.

Prezident İlham Əliyev sessiya iştirakçılarının diqqətlə yanaşdığı bu təkliflərin BMT tərəfindən daha inamlı şəkildə dəstəklənəcəyinə ümidvar olduğunu bildirməklə irəli sürülən təkliflərin reallaşmasını xalqların ərazi bütövlüyünə hörmət və beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizə kimi dəyərləndirmişdir.

Dünya xalqlarının diqqət mərkəzində saxlanılan beynəlxalq terrorizmin qanlı nümunəsi olan Ermənistanın davam etdirdiyi işğalçılıq əməllərinin diqqətə çatdırılması ölkəmizə münasibətləri daha da möhkəmləndirir. Bunu ABŞ Prezidenti Barak Obamanın verdiyi bəyanat və tezisləri, BMT-nin 65-ci sessiyasının tarixi əhəmiyyəti də təsdiqləyir.

Xuraman İsmayılqızı

İki sahil.- 2010.- 28 sentyabr.- S. 5.