“Əsrin müqaviləsi” dünya dövlətlərinin Azərbaycana inamını artırdı

Azərbaycan zəngin təbii sərvətləri ilə məşhurdur. Bu sərvətlər içərisində neft əsas yer tutur. Azərbaycan neft sənayesi özünün 150 illik tarixi ərzində böyük inkişaf yolu keçmişdir. Lakin Azərbaycan xalqı yalnız XX əsrin sonlarında müstəqillik qazandıqdan sonra bu sərvətlərdən tam bəhrələnmək imkanı qazanmışdır.

Bu imkanı reallığa çevirən isə ulu öndər Heydər Əliyev dühasıdır. Məhz böyük siyasətçi Heydər Əliyevin təşəbbüstı və rəhbərliyi ilə ilk dəfə olaraq Azərbaycanda neft emalı üçün xüsusi proqram hazırlanmış və həyata keçirilməyə başlanmışdır. 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda “Gülüstan” sarayında Qərbin neft şirkətləri ilə bağlanmış neft sazişi müstəqil Azərbaycan Respublikasının yeni tarixinin şanlı səhifəsini açdı.

Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının birgə işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında, sonradan “Əsrin müqaviləsi” adını almış Sazişin imzalanması həyata keçirildi. Bu müqaviləni dünyanın 8 ölkəsindən 11 iri neft şirkəti imzalamışdır. Dünyanın ən iri və aparıcı dövlətlərinin neft şirkətlərilə belə bir Sazişin imzalanması ümummilli lider Heydər Əlivevin müdrik siyasətinin, uzaqgörənliyinin və siyasi cəsarətinin ifadəsi idi. Saziş bütün dünya dövlətlərinin Azərbaycana inamını artırdı və sonradan dünyanın ən böyük və tanınmış neft şirkətlərinin ölkəmizə axınına şərait yaratdı. Bu müqavilə imzalandıqdan sonra Azərbaycan bir çox dünyamiqyaslı, irihəcmli layihələrin daimi iştirakçısına çevrildi.

Bunlara 1999-cu ilin noyabrında Türkiyənin Istanbul şəhərində ATƏT-in sammitində ABŞ, Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan və Türkmənistanın prezidentləri tərəfindən imzalanmış Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinin çəkilişi haqqında dövlətlərarası müqaviləni göstərmək olar. Heydər Əliyevin düşünülmüş neft strategiyasının nəticəsində Azərbaycan regionun inkişafında keyfiyyətcə yeni iqtisadi model formalaşdıran, Avropa və Asiya arasında siyasi və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsində, Qafqaz nəqliyyat dəhlizinin inkişafında, İNOQEYT, TRASEKA və digər nəhəng layihələrin gerçəkləşməsində Xəzəryanı və Qafqaz regionunda mühüm rol oynayan bir dövlətə, dünyanın neft mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir.

Azərbaycan dövlətinin inkişafında dönüş nöqtəsi olan müqavilənin imzalanmasından artıq 16 il ötmüşdür. Keçən müddət ərzində “Əsrin müqaviləsi” üzrə Azərbaycanın payina düşən neft gəlirlərinin axını sayəsində maliyyələşən daxili investisiyaların artımı hesabına iqtisadiyyatda tarazlı inkişaf təmin edilməklə, yüz minlərlə yeni iş yerləri yaradılmışdır və bu gün də yaradılmaqdadır. Neftdən gələn gəlirlərin qeyri-neft sektoruna yönəldilməsi sayəsində Azərbaycanda yüksək sürətli iqtisadi inkişaf baş vermişdir. Adambaşına düşən gəlir, ümummilli gəlirin həcmi dəfələrcə artmış, əhalinin ümumi yaşayış səviyyəsi qat-qat yüksəlmiş, Azərbaycan Respublikası regionda vahid liderə çevrilmişdir. “Əsrin müqaviləsi”ndən əldə olunan neft gəlirləri ölkə vətəndaşlarının sosial-iqtisadi tərəqqiyə çıxışı prosesini sürətləndirmişdir.

Azərbaycanda artan büdcə gəlirləri sosial sahələrin ehtiyaclarının qarşılanmasında əhəmiyyətli mənbəyə çevrilmişdir. Bu gün ölkəmizdə təhsil və səhiyyəyə yönələn qoyuluşlar neft gəlirlərindən düzgün və səmərəli istifadəni təsdiq edir. “Əsrin müqaviləsi”nə yalnız iqtisadi mənfəətlər və sosial qazanclar baxımından yanaşmaq düzgün deyildir. Bu müqavilə Azərbaycanın Dağlıq Qarabagla bağlı ədalətli mövqeyinin güclənməsində və mövcud problemin həllində ən yaxşı vasitəyə çevrilmişdir. Bu gün ümummilli lider Heydər Əliyev siyasətinin bəhrələrini görən dövlətimizin müstəqil ordusu daha da güclənmiş və Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminin həllində daha əmin addımlarla irəliləməkdədir. Təsadüfi deyil ki, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev müqaviləni ölkəmizin inkişafında yüksək qiymətləndirərək bildirmişdir: “Biz hamımız yaxşı bilirik ki, əgər 1994-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən o qətiyyətli addımlar atılmasaydı və “Əsrin kontraktı” imzalanmasaydı, bəlkə də Azərbaycanın inkişafı tam başqa istiqamətdə davam edərdi. “Əsrin kontraktı”nın imzalanması ilə Azərbaycan nəinki Xəzər hövzəsinin böyük, zəngin resurslarını dünya şirkətləri üçün açdı, eyni zamanda, Azərbaycanın uzunmüddətli və uğurlu inkişafını təmin etdi”.

Cəlil İmanov

İki sahil.- 2010.- 28 sentyabr.- S. 6.