Enerji layihələrinin coğrafiyası genişlənir

Azərbaycanın 100 ilə bəs edəcək neft və qaz ehtiyatlarının olduğunu diqqətə çatdıran Prezident İlham Əliyev yeni yataqların kəşf olunmasında ölkəmizin yaxşı perspektivlərə malik olduğunu bildirir

Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2010-cu ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və 2011-ci ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında qeyd olunduğu kimi, Azərbaycanın MDB məkanında rəqabət qabiliyyətli, çoxşaxəli, müasir texnologiyalara əsaslanan güclü, qüdrətli dövlət kimi tanınmasının əsasını neft-qaz, enerji siyasətinin düzgün həyata keçirilməsi təşkil edir.

Bir çox ölkələrin iqtisadiyyatını tənəzzülə uğradan qlobal iqtisadi böhranın ölkəmizə təsirinin hiss edilməyəcək dərəcədə olmasının özü belə bu reallığı əks etdirir.

Son illər enerji layihələrinin coğrafiyasının genişləndirilməsi, şaxələndirmə siyasətinin iştirakçı dövlətlərin maraqları baxımından bir daha nəzərdən keçirilməsi, alternativ variantların gündəmə gətirilməsi, siyasi və iqtisadi əhəmiyyətinin beynəlxalq müzakirəyə çıxarılması bölgədə, həmçinin dünya birliyində sabitlik və əmin-amanlığın möhkəmlənməsinə böyük imkanlar açır.

İclasda qeyd olunduğu kimi əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş neft strategiyasının, bütün dünya dövlətlərinin marağına səbəb olan enerji siyasətinin dünya birliyi ölkələri tərəfindən dəstəklənməsi dünya ölkələri üçün sınaq mərhələsi olan 2009 və 2010-cu illərdə Azərbaycana siyasi, iqtisadi və sosial sahədə önəmli uğurlar qazandırdı. 2009-cu ildə ümumi daxili məhsul 9,3 faiz, keçən il isə iqtisadiyyatımız 5 faiz artmışdır. Makroiqtisadi sabitlik qorunmuş, inflyasiya 5,7 faiz təşkil etmiş, əhalinin pul gəlirləri isə 12,3 faiz artmışdır. Yoxsulluğun səviyyəsi 9,1 faizə enmişdir. Son yeddi ildə yoxsulluq həddi 4-5 dəfə aşağı düşmüşdür. Dövlət başçısı İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu onu göstərir ki, Azərbaycanda enerji sektorunda görülən işlər nəticəsində ölkə xəzinəsinə daxil olunan vəsait ədalətli bölünür. Dövlət Neft Fondunda toplanan vəsaitlərin təyinatı üzrə hansı istiqamətlərə hansı məbləğdə yönəldiyi barədə mütəmadi olaraq ictimaiyyətə məlumatlar verilir. Ötən il istifadəyə verilən Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri də Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına gerçəkləşdi. Bu nəticələr beynəlxalq qurumlar tərəfindən də müsbət qiymətləndirilmişdir. BMT-nin İnkişaf Proqramının əhalinin rifah səviyyəsini əks etdirən İnsan İnkişafı Hesabatına əsasən, Azərbaycan son beş ildə 34 pillə irəliləyərək 169 ölkə arasında 2005-ci ildə tutduğu 101-ci yerdən 2010-cu ildə 67-ci yerə yüksəlmişdir. 2000-2010-cu illər üzrə ölkəmiz insan inkişafı indeksinin orta illik artım tempinə görə MDB məkanında birinci yerə layiq görülmüş və “orta insan inkişafı” ölkələri qrupundan “yüksək insan inkişafı” qrupuna keçmişdir.

Enerji siyasətinin məqsədyönlü həyata keçirilməsi əhalinin yanacağa olan tələbatını tam ödəməklə Azərbaycanın neft-qaz ixracatçısı kimi tanınmasına da imkan yaratmışdır. Həyata keçirilən layihələrin davamı kimi respublikada böyük gücə malik “Sumqayıt” və “Şahdağ” kimi elektrik stansiyalarının istifadəyə verilməsi, istismarda olan SES-də aparılan yenidənqurma işləri nəticəsində əlavə güc mərkəzlərinin yaradılması Azərbaycanın enerji ixracı imkanlarını artırır. Prezident İlham Əliyevin iclasda qeyd etdi ki, 2011-ci ildə bərpa olunan enerji mənbələrinin yaradılması işində əlavə tədbirlər görüləcək. Bu sahədə birinci addımlar atılmışdır. Artıq dağ çaylarında kiçik su elektrik stansiyaları quraşdırılır. Bütün su mənbələrinin xəritəsi təsdiq olunub. Dövlət başçısı İlham Əliyev ötən il bir neçə stansiyanın təməlqoyma mərasimində iştirak etmişdir. “Bununla bərabər, bərpa olunan digər enerji mənbələrindən istifadə üçün daha da ciddi tədbirlər görülməlidir” söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyev bildirdi ki, 2011-ci ildə Azərbaycanda günəş batareyalarının quraşdırılması işinə mütləq başlanmalıdır.

İqtisadi inkişafı ilə region, MDB və Şərqi Avropa dövlətlərini qabaqlayan, heç bir dövlətin maliyyə dəstəyinə ehtiyacı olmayan Azərbaycan üçün lazım olan amil bütün ölkələrlə sıx inteqrasiya, Avropa İttifaqı ilə daha çox proqramlar reallaşdırmaq, birgə səylər nəticəsində həll olunan məsələlərə diqqət yetirmək və səmərəli tərəfdaşlıqdır. “Bütün bunlar üçün yaxşı əsaslar var, Əminəm ki, enerji layihələri bu tərəfdaşlığı gücləndirəcəkdir” söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyevin vurğuladığı kimi Azərbaycan Aİ-nın “Yeni qonşuluq siyasətinə dair Fəaliyyət planı”nın iştirakçısıdır. Təşkilatla enerji məsələləri üzrə imzalanmış strateji tərəfdaşlığa dair Memoranduma hörmətlə yanaşılır. Bu günlərdə Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında imzalanan “Cənub qaz dəhlizi haqqında” Birgə Bəyannamə də bir daha təsdiqləyir ki, zəngin neft və qaz ehtiyatlarına, müasir infrastruktura malik olan ölkəmizin enerji təchizatının şaxələndirilməsində rolu daha da artır.

Avropa İttifaqına daxil olan ölkələrlə getdikcə möhkəmlənən enerji əməkdaşlığının yeni istiqamətlərinə artan tələbata nəzər salındıqda aydın olur ki, birgə görüləcək işlər hələ çoxdur. Ənənəvi olaraq keçirilən enerji sammitlərinin məqsədi də bu imkanları, enerji təhlükəsizliyinin təminatı üçün sərf olunacaq mənbələri müəyyənləşdirmək, nəqli yollarını araşdırmaqdır.

Bütün sammitlərdə belə bir fikir səslənir ki, on il bundan əvvəlki dövrlə müqayisədə enerji siyasəti dünyada daha vacib rol oynayır.

1994-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin qətiyyəti ilə imzalanan “Əsrin müqaviləsi” ilə başlanan qlobal enerji layihələri beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirməklə xarici sərmayələrin ölkəyə gətirilməsi prosesini gücləndirdi. Enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə diqqəti artırmaqla iqtisadi yüksəlişinin təməli qoyulan Azərbaycan müstəqil siyasət yeritdi.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin çəkilməsi, eyni zamanda Qara dəniz sahillərinə çıxan Bakı-Supsanın istismarı, Bakı-Novorossiysk xəttinin işə salınması Xəzər regionunu beynəlxalq əməkdaşlıq məkanına çevirdi. Bu layihələrin davamı kimi Odesa-Brodı layihəsinin Plotsk və Qdanska qədər uzadılması, beləliklə də enerji əməkdaşlığının şaxələndirilməsi əsas müzakirə mövzusu olmaqla Xəzər-Qara-Baltik dənizləri hövzəsində yerləşən ölkələrin dövlətlərarası əməkdaşlığının genişləndirilməsi imkanlarını artırdı. Beləliklə, Xəzər dənizinin enerji resurslarının Avropa bazarlarına nəqli üçün alternativ variantların işlənməsi mexanizmi bütün sammitlərdə geniş müzakirə olundu. Keçirilən sammitlərdə Avropa İttifaqı dövlətlərinin yüksək səviyyədə təmsil olunmasının özü layihənin əsas iştirakçısı kimi Azərbaycana marağın artması deməkdir. Müasir və səmərəli infrastrukturun tətbiqi ilə hasilatının artımına görə diqqəti cəlb edən Azərbaycanda ildə 50 milyon tondan çox neft çıxarmaq imkanı vardır. ARDNŞ-in Qara dəniz sahillərində, Gürcüstanda və Türkiyədə neft emalı terminallarını yaratması regionda əməkdaşlığı gücləndirməklə hövzə ölkələrinin iqtisadi inkişafını sürətləndirir. Beynəlxalq enerji bazarlarına çıxmaq üçün investisiya layihələrini uğurla davam etdirən Şirkətin Kulevi Qara Dəniz Terminalında yenidənqurma və modernləşdirmə işləri aparması, Gürcüstanın “SOCAR Energy Georgia” törəmə şirkətində fəaliyyətinin yaxşı təşkili, Türkiyənin ən iri neft-kimya şirkəti olan “Petkim”in idarəçiliyini həyata keçirməsi, bu müəssisənin nəzdində neft emalı zavodunun tikintisini planlaşdırması şirkətin sərmayə ayırmaq imkanlarını genişləndirir. Bu uğurlara isə sözsüz ki, neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində nail olunmuşdur.

“Biz geniş enerji tərəfdaşlığına töhfə vermək üçün ciddi çalışırıq, çünki indi enerji təhlükəsizliyi ölkənin milli təhlükəsizliyi deməkdir” söyləyən Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın xarici siyasətində neft amilinə xüsusi dəyər verildiyini vurğulayır.

İndi Azərbaycan eyni zamanda təbii qaz ixracatçısına çevrilib. Qazın nəql olunması üçün isə artıq infrastruktur mövcuddur. Ötən il 51 milyon ton neft hasil edilib ki, onun da böyük hissəsi ixrac olundu. 27 milyard kubmetr qaz hasil edildi. Bu il qazın hasilatı və ixracının daha da artırılmasını qarşıya ən ümdə məqsəd kimi qoyan dövlət başçısı İlham Əliyev bunun üçün imkanların mövcud olduğunu diqqətə çatdırır. Keçən il Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən böyük qaz yatağı aşkar edildi. “Ümid” yatağının qaz potensialına əlavə həcm gətirdiyi xüsusi önə çəkilir. Artıq təsdiq edilən qaz ehtiyatı 2,2 trilyon kubmetrdir. Bu inam də ifadə edildi ki, bu il və gələn il aparılacaq kəşfiyyat nəticəsində bu rəqəm daha da artacaq.

Azərbaycanın 100 ilə bəs edəcək neft və qaz ehtiyatlarının olduğunu diqqətə çatdıran Prezident İlham Əliyev eyni zamanda ölkəmizin yeni yataqların kəşf olunmasında yaxşı perspektivlərə malik olduğunu bildirir. İstər xarici tərəfdaşlarla, istərsə də müstəqil olaraq, yeni strukturlarda aparılan kəşfiyyat-qazma işləri öz uğurlu nəticəsini verir.

Yeganə Əliyeva

İki sahil.- 2011.- 26 yanvar.- S. 2.