Dilimiz milli varlığımız, zəngin mənəvi sərvətimizdir

1 avqust Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günüdür!

Azərbaycan dilinin milli dövlətçiliyin başlıca rəmzlərindən olaraq istifadəsi və əsaslı tədqiqi, ölkədə dilçilik elmi sahəsində vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün əlverişli zəmin yaradılmışdır. Dilçilik siyasətinin uğurla davam etdirilməsi qloballaşma dövründə Azərbaycan dilinin zənginləşdirilməsi və tətbiqi imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində aparılan işlərin yeni səviyyəyə yüksəldilməsini təmin edir.

Ölkədə dil siyasətinin birmənalı şəkildə formalaşdırılması, ana dilinin dövlət dili kimi tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi və dünya azərbaycanlılarının ünsiyyət vasitəsinə çevrilərək milli həmrəyliyin göstəricisi kimi beynəlxalq aləmdə rolu və nüfuzunun yüksəlməsi ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Milli varlığımızı təsdiqləyən başlıca amil kimi dərin köklərə malik Azərbaycan dilinin təkmilləşdirilməsini müasir türk xalqları ilə yaxınlaşmaq, onlar arasında mənəvi, mədəni iqtisadi bağlılıq kimi dəyərləndirən, “Dil siyasətində sərhəd məhdudiyyəti yoxdur” söyləyən ümummilli lider Heydər Əliyev Ana dilinin inkişafına xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşıb. “Xalqları dil qədər, milli-mənəvi ənənələr, dəyərlər qədər birləşdirən başqa vasitə yoxdur” deməklə bu istiqamətdə önəmli islahatlar aparan ulu öndər tarixi əhəmiyyətli sənədlərin qəbulu ilə bu sahəyə diqqət və qayğısını artırdı.

Hər bir xalqın elə milli-mənəvi dəyərləri vardır ki, onun qorunması, zənginləşdirilməsi, inkişaf etdirilməsi, cəmiyyətdə tutduğu mövqeyindən, peşəsindən, ixtisasından, vəzifəsindən asılı olmayaraq hamının və hər kəsin vətəndaşlıq borcudur. Xalqın mədəniyyəti və dili də məhz bu qəbildən olan milli sərvətimizdir.

Müstəqilliyimizin qazanılmasından sonra yaranmış tarixi şərait xalqımızın dünya xalqlarının ümumi yazı sisteminə qoşulması üçün yeni perspektivlər açdı və latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpasını zəruri etdi.

Tarixdən də bəllidir ki, müxtəlif zamanlarda təzyiq və təsirlərə məruz qalan Azərbaycan dilinin əlifba islahatları dövrünün maarifçi ziyalılarını düşündürmüş, bu istiqamətdə müəyyən addımlar atılmışdır.

1922-ci ildə Azərbaycan hökumətinin qərarı əsasında əlifba komitəsinin yaradılması, yeni tərkibə Azərbaycan dili üçün latın qrafikalı əlifba tərtibinin tapşırılması bu istiqamətdə atılmış ilk addım olsa da uzun sürmədi. 1 yanvar 1940-cı ildən latın əlifbası kiril yazısı əsasında tərtib edilmiş yeni qrafikalı əlifba ilə əvəz olundu. Kiril qrafikasının dilimizin səs quruluşuna uyğun gəlməməsi bir daha ziyalıları əlifbanın təkmilləşdirilməsi yolunda mütəmadi düşünməyə vadar etdi.

1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı ilə bütün sahələrdə köklü islahatlar aparan, dövlətin dil siyasətinə millətin varlığını təsdiqləyən amil kimi diqqətlə yanaşan ümummilli lider Heydər Əliyev ziyalılarla görüşü zamanı məsələ ilə əlaqədar geniş müzakirə apardı. Ümumi razılaşmaya əsasən Azərbaycan dilinin latın qrafikalı əlifbasının tətbiqi məqsədəuyğun hesab olundu.

“Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” fərmanı ilə dövlət dili kimi rəsmi status almış Azərbaycan dilinin geniş tətbiqi üçün şərait yaradan ulu öndər dilimizin istifadə imkanlarını genişləndirdi. Bu sahə üzrə nəzərdə tutulan problemlərin həlli üçün xüsusi sərəncamla Dil Komissiyası yaradıldı.

Ulu öndərin imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında Dövlət dili haqqında” Qanununda qeyd olunduğu kimi Azərbaycan dilinin dövlət dili olaraq işlədilməsi, inkişafı, dünya azərbaycanlılarının Azərbaycan dili ilə bağlı milli- mədəni özünüifadə ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından geniş zəmin yaratdı.

“Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” fərmanın qəbulu da əhəmiyyəti ilə diqqəti çəkdi. Fərmanda qeyd olunduğu kimi latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidin ölkəmizdə 2001-ci il avqust ayında bütünlükdə təmin edildiyi və yeni əlifbadan istifadənin özünü doğrultduğu nəzərə alınaraq hər il 1 avqust tarixinin ölkədə Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd olunması zəruri hesab olundu.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin dil siyasətini, dilimizə diqqət və qayğını eyni məsuliyyətlə davam etdirən Prezident İlham Əliyev “ Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” sərəncam imzalamaqla bu istiqamətdə nəzərdə tutulan və həlli vacib prioritetləri müəyyənləşdirdi. Sərəncamda qeyd olunduğu kimi dövlət müstəqilliyinin başlıca rəmzlərindən biri sayılan ana dilinə dövlət qayğısının daha da artırılmasını təmin etmək, Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və elminin ən gözəl nümunələrini müasir dövrdə təbliğini genişləndirmək və gələcək nəsillərə çatdırmaq məqsədilə Azərbaycan dilində əvvəllər kiril qrafikasında çap olunmuş əsərlərin latın qrafikası ilə yenidən nəşrinin kütləvi şəkildə həyata keçirilməsi zəruridir. Yenidən çapı nəzərdə tutulan kitabların mətnlərinin elektron daşıyıcıları və internet vasitəsilə yayılması, latın qrafikasında “Azərbaycan ədəbiyyatının virtual kitabxanası” yaradılması qarşıya məqsəd kimi qoyuldu. Bu istiqamətdə görülən işlərin nəticəsidir ki, “Elektron hökumət”, “elektron dərslik”, “elektron kitabxana” terminləri yarandı və bu sahədə önəmli uğurlar əldə olundu. “Azərbaycan Milli Ensklopediyasının nəşri haqqında” sərəncamla isə müvafiq təşkilatlara Azərbaycan tarixində bilik və məlumatların bütün sahələrini əhatə edən, mühüm ictimai- siyasi tarixi, elmi, mədəni hadisələri obyektiv şəkildə əks etdirən ilk fundamental nəşr olan yeni ensklopediyanın hazırlanıb latın qrafikasında nəşri tapşırıldı.

Latın qrafikasına keçid türkdilli xalqları birləşdirən amil kimi Azərbaycan diasporunun formalaşması və təkmilləşdirilməsi prosesini də sürətləndirdi. Bu gün beynəlxalq əhəmiyyətli problemlərin müzakirəisində, xüsusilə “erməni soyqırımı” kimi qondarma, çirkin kampaniyaya qarşı mübarizədə əsas silah və vasitə olan ortaq mənafelərin üst-üstə düşməsi eyni dili və mədəniyyəti paylaşan Azərbaycan-Türkiyə dostluğunun ifadəsidirsə, digər tərəfdən illərin sınağından çıxmış tariximizin obyektiv olaraq gələcək nəslə çatdırılması baxımından daha çox əhəmiyyətlidir.

“Bizim gücümüz birliyimizdədir” söyləyən Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, biz nə qədər güclü olsaq həqiqətlərimiz bir o qədər üstün olacaqdır: “Ona görə bir daha mən bu məsələyə qayıtmaq istəyirəm ki, bizim birliyimiz ölkələrimizin gələcəyi üçün başlıca şərtdir və bizim gücümüz bundadır.” Bu birliyi şərtləndirən isə vahid dil, əlifba, oxşar tarix və illərin sınağından çıxan mədəniyyətlərin qorunub saxlanılması, təbliğatı, inkişaf etdirilməsidir.

“Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın qəbulunda da məqsəd Azərbaycan dilinin istifadəsinə və tədqiqinə dövlət qayğısının artırılması, dilçilik araşdırmalarını əsaslı sürətdə yaxşılaşdırmaqla fundamental və tətbiqi tədqiqatların inkişafına yönəldilmiş yaradıcı səylərin birləşdirilməsini, cəmiyyətin aktual problemləri ilə əlaqələndirilməsini təmin etməkdir. Eyni zamanda, Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsi və azərbaycançılıq məfkurəsi əsasında hərtərəfli inkişafı baxımından gənc nəslin ana dilinə sevgi və hörmət ruhunda tərbiyə olunması, ədəbi dil normalarına ciddi surətdə əməl edilməsi kimi digər məsələlər də günün tələbi olaraq qalmaqdadır.

Xuraman İsmayılqızı,

“İki sahil”.-2013.-1 avqust.-S.2.