Texnologiyaların tətbiqində daha bir addım

Son zamanlar çox eşitdiyimiz və istifadə etdiyimiz sözlər arasına bir ifadə də qatılıb-elektron hökumət. Bilənlər bilir, bilməyənlər üçün məlumat verək ki, elektron hökumət - hər hansı bir ölkənin dövlət strukturlarının fəaliyyətlərinin hər bir vətəndaş üçün açıq olan şəbəkədə yerləşdirilməsi deməkdir.

Yəni hər bir vətəndaş hər hansı bir nazirlik və komitə, mənzil-təsərrüfat idarəsi, məktəbə və sair idarənin mövcud durumu, bu qurumlara müraciət etmənin qaydalarını istənilən vaxt əldə edə və bu təşkilatlara elə elektron poşt vasitəsilə məktub yazıb öz istəyini çatdıra bilər.

Hazırda dünyada “Elektron hökumət haqqında” qanunun qəbul edildiyi çox az, təqribən 7 ölkə var. Bu ölkələrdən biri də Avstriyadır ki, Azərbaycan bu ölkənin təcrübəsini öyrənir. MDB məkanında “elektron hökumət” layihəsinə keçən 4-cü ölkəyik.

Ölkənin bütün dövlət strukturlarının öz fəaliyyəti haqqında məlumatları internet saytı vasitəsi ilə vətəndaşlara çatdırılmasını nəzərdə tutan “Elektron hökumət” layihəsi, eyni zamanda məmur - vətəndaş təmas hallarının minimuma endirilməsidir ki, bu da korrupsiyanın qarşısının alınması deməkdir. Azərbaycanda “Elektron hökumət” layihəsi “Elektron Azərbaycan” dövlət proqramı çərçivəsində həyata keçirilməyə başlayıb. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, “elektron hökumət”in qurulması ölkədə hakimiyyət strukturlarının şəffaf fəaliyyət göstərməsinə gətirəcək.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti “Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında” 23 may 2011-ci il tarixli 429 nömrəli Fərman imzalayıb. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti 24 noyabr tarixində “Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən konkret sahələr üzrə elektron xidmətlər göstərilməsi Qaydaları”nın və “Elektron xidmət növlərinin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi ilə bağlı qərar qəbul edib. Bu tədbirlər Azərbaycanda elektron idarəetməyə keçidin sürətlənməsinə təkan verən ən vacib amillərdən hesab olunmalıdır. Ölkə rəhbərinin fərmanından sonra bu prosesin necə getdiyini öyrənmək üçün “Şəffaflıq Azərbaycan” təşkilatı, “Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə QHT-lərin məlumatlandırma və əməkdaşlıq şəbəkəsi” bu sahədə monitorinq həyata keçirib. Bu prosesin sürətlənməsi, elektron xidmətlərin geniş tətbiqi, vətəndaş və dövlət qurumları əməkdaşları arasındakı təması minimuma endirir. Elektron hökumətin yaradılmasının korrupsiyanın qarşısını almaq sahəsindəki ən böyük rolu məhz bundan ibarətdir.

Elektron xidmətlərin təşkili və hazırlanmasında elektron imzanın tətbiqi əsas olaraq nəzərdə tutulur. Çünki burda əsas məsələ elektron qaydada müraciət edən vətəndaşın identifikasiyasıdır.

Elektron idarəetməyə keçidin ən vacib tərəfləri nədən ibarətdir, yəni bu bizə nə üçün lazım idi?

Məsələn, Vergilər Nazirliyində sanki mini elektron hökumət yaradılıb. Bütün xidmətlər elektron qaydada aparılır. Bəzi strukturlarda daxili elektron dövriyyə, yəni sənədlərin dövriyyəsinə keçilib. Həmçinin, Baş prokurorluq, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyini misal göstərə bilərik. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində eyni zamanda, vətəndaşlara digər elektron xidmətlər də təklif olunur. Elektron qəbul, elektron müraciətlə bağlı müəyyən işlər görülüb. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyində vətəndaşlara həm interaktiv, həm informativ xidmət növü təklif edilir. Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən də çox geniş xidmətlər təklif olunan elektron portal istifadəyə verilib. Bu isə getdikcə vətəndaşa imkan yaradacaq ki, ona lazım olan məsələ üzrə dövlət orqanına getmədən həm vaxta qənaət edərək rahatlıqla işini həll etsin, həm də sövdələşmələrin xeyli azalmasına nail olunacaq.

Elektron hökumət ilk növbədə avtomatlaşdırılmış vergi informasiya sisteminin tətbiqidir. Yəni, həm yerli vergi orqanlarının, həm mərkəzi aparatın avtomatlaşdırılması. 2007-ci ilin yanvarında elektron bəyannamələrin hazırlanmasını bu sahədə atılan mühüm addım kimi qiymətləndirmək olar. 2008-ci ildən başlayaraq kommersiya hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatına alınmasında “bir pəncərə” vasitəsilə həyata keçirilir. ƏDV depozit sisteminə başlanması və Vergi Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklərlə bağlı olaraq vergi ödəyiciləri üçün elektron hesabat-fakturaların tətbiqi də mühüm addımlardan biridir. Bu il yeni dəyişikliklərdən isə iyulun 1-dən fiziki şəxslərin qeydiyyatının da elektron qaydada həyata keçirilməsidir. Bu işə də əvvəl 2 gün vaxt sərf olunurdusa, indi 3-4 dəqiqəyə vergi orqanında qeydiyyata durmaq mümkündür.

2011-ci ilin yanvar ayından pensiyaların hesablanması üçün Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun saytına kalkulyator yerləşdirilmişdir ki, bu yolla vətəndaşlar, 2006-cı ilə qədər olan əmək stajını və 2006-cı ildən sonrakı əmək haqqını yazmaqla ona təyin olunacaq pensiyanı özləri hesablaya bilərlər.

Bu günlərdə Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin Məlumat Hesablama Mərkəzi tərəfindən hazırlanmış “Elektron hökumət” bülleteninin ilk sayı işıq üzü görüb.

Bülleten ölkəmizdə elektron hökumətin formalaşması istiqamətində görülən və nəzərdə tutulan işləri, elektron hökumət layihələri haqqında məlumatları, o cümlədən elektron xidmətlərin sayını, onlardan istifadə və s. müqayisəli statistikanı təqdim etməyi, ictimaiyyəti məlumatlandırmağı nəzərdə tutur. Bundan başqa yeni təqdim olunacaq elektron xidmətlərin şərh olunması, müxtəlif dövlət orqanlarının informasiya sistemlərinin analizi və təqdimatlarının işıqlandırılması planlaşdırılıb.

Bülletendə həmçinin “Elektron hökumət” portalında yerləşdirilmiş e-xidmətlərin, ən çox istifadə olunan xidmətlərin, elektron xidmətlərdən istifadə barədə verilən elektron imza sertifikatlarının sayı haqqında statistik məlumatlar verilib. Dekabr ayı ərzində elektron hökumət portalı vasitəsilə 1800-dən artıq elektron xidmətdən 8000 dəfə istifadə olunub.

Hazırda mobil e-imza xidmətlərinin yaradılması üzərində işlər davam etdirilir və bülletendə mobil e-imza xidmətlərinin 2013-cü ilin birinci rübündə istifadəyə veriləcəyi barədə məlumat verilib.

Fəxriyyə İkramqızı

İki sahil.- 2013.- 9 yanvar.- S.14.