Qlobal layihə

TANAP layihəsinin reallaşması nəticəsində ARDNŞ-in Türkiyəyə yatırdığı investisiyaların həcmi 17 mlrd. dollara çatacaq

Ötən il Azərbaycanın enerji sektorunda baş verən bir sıra əlamətdar hadisələrlə yadda qaldı. Transanadolu təbii qaz boru kəməri ilə (TANAP) bağlı sazişin imzalanması yola saldığımız ilin əsas göstəricilərindən biri hesab oluna bilər. Layihənin əsasən 4 mərhələdə həyata keçiriləcəyi planlaşdırılır.

İlk mərhələ 2018-ci ildə başa çatacaq, 2020-ci ildə kəmərin buraxılış qabiliyyəti ildə 16 mlrd. kubmetrə, 2023-cü ildə 23 mlrd. kubmetrə, 2026-cı ildə isə 31 mlrd. kubmetrə çatdırılacaq. Qeyd edək ki, ilk dövrdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 mlrd. kubmetr Azərbaycan qazının 10 mlrd. kubmetri Avropaya, 6 mlrd. kubmetri isə Türkiyəyə satılacaq. Avropa üçün nəzərdə tutulan qaz Türkiyə-Bolqarıstan və ya Türkiyə-Yunanıstan sərhədində təhvil veriləcək.

TANAP layihəsinin reallaşması nəticəsində ARDNŞ-in Türkiyəyə yatırdığı investisiyaların həcmi 17 mlrd. dollara çatacaq. Bununla da Azərbaycan Türkiyə sənayesinə ən çox investisiya yatıran ölkə, ARDNŞ isə ən böyük şirkət olacaq. TANAP layihəsinin maliyyələşdirilməsində maliyyə institutlarının da geniş iştirakı nəzərdə tutulur. ARDNŞ bu layihənin maliyyələşdirilməsində Azərbaycanın daxili maliyyə imkanlarından da istifadə etməyi planlaşdırır.

Ölkəmizin tarixinə qızıl salnamə kimi yazılacaq hadisələrdən biri də Prezident İlham Əliyev tərəfindən “Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri arasında təbii qazın Türkiyəyə satışı və Azərbaycandan gələn təbii qazın Türkiyə ərazisi vasitəsilə tranziti haqqında və təbii qazın Türkiyə ərazisindən nəql edilməsi üçün müstəqil boru kəmərinin inşasına dair” Qanunun təsdiq edilməsi oldu. Dövlət başçısının imzaladığı bu tarixi qərar qısa müddət ərzində trans-kontinental bir layihənin sürətlə irəliləməsi üçün dərin zəmin yaradır. Yəni cəmi 5 ay ərzində hər iki ölkənin parlamentlərinin sazişi ratifikasiya etməsi, dövlət başçısı tərəfindən qanunun təsdiq olunması TANAP-ın hansı əhəmiyyətə malik olduğunu göstərdi. Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyə hökumətlərinin qətiyyəti və siyasi iradəsi nəticəsində regionun geosiyasi-iqtisadi xəritəsini dəyişən, enerji tarixinə qızıl hərflərlə yazılan ən mühüm hadisə geniş komponentləri ilə strateji mərhələyə keçid aldı.

Bu gün ən nəhəng qaz və neft kəmərləri Azərbaycan-Türkiyə tranzit məkanı vasitəsilə dünyaya uzanmaqdadır, bunun hansı siyasi güc olması bütün dünya dövlətlərinə yaxşı məlumdur. Məhz bu amillər hər iki ölkənin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasında mühüm rol oynayır və qarşılıqlı əməkdaşlığı nəzərdə tutan yeni-yeni layihələr dünya birliyində Azərbaycanın və Türkiyənin nüfuzunun, mövqeyinin güclənməsinə təkan verir.

“Şahdəniz-2” layihəsinə dair saziş çərçivəsində nəzərdə tutulan və ümumi dəyəri 5 milyard dollar avro, illik həcmi 16 milyard kubmetr olan, ixrac imkanları yaxın gələcəkdə 24 milyard kubmetrə çatdırılması nəzərədə tutulan Transanadolu təbii qaz kəməri layihəsinin imzalanması neft strategiyasının davamı olmaqla respublikamızın dünya enerji bazarında mövqelərini möhkəmləndirən yeni layihə kimi diqqət çəkir. Ekspertlərin “Bu layihə sayəsində Azərbaycanla Türkiyə qaza ehtiyacı olan Qərb ölkələri şirkətlərinin həyata keçirə bilmədiklərini gerçəkləşdirəcəklər” sözləri onu təsdiqləyir ki, yeni layihəyə maraq əvvəlki neft-qaz kəmərlərinə olan diqqətdən daha artıqdır. Məhz bu amil ölkəmizdə uğurla həyata keçirilən diversifikasiya siyasətinin məntiqi nəticəsidir.

Hazırda TANAP-ın reallaşması ilə bağlı hazırlıq işləri başlanıb və layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırılması hazırlanır, növbəti addım olaraq onun maliyyələşmə mənbələrinin müəyyənləşdirilməsi və maliyyə institutları ilə danışıqların aparılması planlaşdırılır. Layihənin işə düşməsi “Şahdəniz-2” layihəsi üzrə qaz hasilatına başlanması vaxtı ilə uzlaşdırılıb və 2017-ci il üçün nəzərdə tutulub. Qeyd edək ki, “Şahdəniz-2” layihəsi çərçivəsində hasil olunacaq təbii qazın nəqlini təmin etmək üçün Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin Azərbaycan və Gürcüstan hissələrinin (Səngəçaldan tutmuş Gürcüstan-Türkiyə sərhədinədək hissə) buraxılış gücünün artırılması da nəzərdə tutulur.

Azərbaycan və Türkiyə bu layihəni reallaşdırmaqla, əslində, gələcəyə doğru daha bir uğurlu addım atdıqlarını nümayiş etdirdilər. Türkiyənin Baş naziri R.T.Ərdoğan deyib: “Türkiyə və Azərbaycan TANAP layihəsi ilə Avropanın enerji təhlükəsizliyində strateji mövqe qazanmaq yolunda mühüm bir addım atmışlar”.” Dövlət başçısı İlham Əliyev isə məsələyə daha geniş aspektdə yanaşır: “Biz həmişə olduğu kimi, ikitərəfli məsləhətləşmələr aparmaqla qərara gəldik ki, Türkiyə və Azərbaycan bu məsələdə də liderliyi üzərinə götürməli və bu layihəni birlikdə icra etməlidirlər. Bu layihə sırf Türkiyə və Azərbaycan layihəsidir. Çünki bu gün imzalanan sənədlər də bunu təsdiq edir. Bu layihəni biz özümüz öz gücümüzlə, öz pulumuzla və öz texniki imkanlarımızla icra edəcəyik. Bu layihə gələcəkdə Avropanın enerji təhlükəsizliyinə də böyük dəstək verəcəkdir. Bu məsələ ilə bağlı aramızda fikir ayrılığı yoxdur”.” Dövlətimizin başçısı Transanadolu layihəsinin təkcə regional deyil, Avropa miqyasında geosiyasi əhəmiyyət daşıdığını aydın ifadə edir.

Daha bir əhəmiyyətli məqam ondan ibarətdir ki, bu layihə Avropa ilə Yaxın Şərqin, Cənubi Qafqazın və Mərkəzi Asiyanın enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin əlaqələndirilməsinə imkan yaradacaq.

Sevinc Azadi,

“İki sahil”

İki sahil.- 2013.- 11 yanvar.- S.9.