20 Yanvar-qürur və

qəhrəmanlıq tariximiz

“Biz Vətənin azadlığı və müstəqilliyi uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərimizlə

fəxr edirik. Onların xatirəsi bizim qəlblərimizdə həmişə yaşayacaqdır”.

Heydər ƏLİYEV,

Ümummilli lider

20 Yanvar faciəsindən 24 il ötsə də, o müdhiş gecənin ağrı-acısı hələ də qəlblərimizi göynətməkdədir. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Sovet imperiyasının nəhəng hərb maşını Azərbaycanda müstəqillik uğrunda aparılan milli-azadlıq mübarizəsini qan gölündə boğmaq üçün bir neçə istiqamətdən Bakı üzərinə yeridi. XX əsrdə insanlığa qarşı törədilmiş zorakılığın, qeyri-insani rəftarın, işgəncələrin ən dəhşətlilərindən biri olmaqla, hər birimizin yaddaşına “qanlı şənbə gecəsi” kimi həkk olunan bu hərbi təcavüz nəticəsində yüzlərlə vətəndaşımız dillərində azadlıq nəğməsi şəhidlik zirvəsinə yüksəldi. Bu, yalnız yüzlərlə insanlara edilən qəsd deyil, bütövlükdə xalqımıza, millətimizə və respublikamıza qarşı həyata keçirilən bir cinayət aksiyası idi. Heç bir xəbərdarlıq edilmədən şəhərə yeridilən 66 min nəfərlik sovet qoşun hissələri, tanklar və BTR-lər Bakı küçələrində qarşılarına çıxan hər şeyi əzir, hər yanı amansız atəşə tuturdular. İnsanlar nəinki küçələrdə, hətta avtobusda gedərkən, öz mənzillərində güllələrə tuş gəlirdilər. Yaralıları aparmağa gələn “təcili yardım” maşınlarını və tibb işçilərini də atəşə tuturdular. Həmin gecə Bakının müxtəlif rayonlarında sovet əsgərləri tərəfindən 121 insan qətlə yetirildi, 700-dən artıq vətəndaş yaralandı və xəsarət aldı. Sonrakı günlər də daxil olmaqla 132 nəfər həlak olmuşdur ki, onlardan da 123-ü kişi, 5-i qadın, 4-ü uşaq idi.

20 Yanvar faciəsində azərbaycanlılarla yanaşı, Bakıda yaşayan 6 rus, 3 tatar, 3 yəhudi həlak olmuşdur. Həlak olanların arasında 4 milis işçisi, 1 həkim, 1 aspirant, 3 elmlər doktoru olub. Qeydə alınan 700-dən çox yaralının 25-i qadın, 20-si uşaq idi.

20 Yanvar faciəsindən dərhal sonra Ümummilli lider Heydər Əliyev həyatını təhlükədə qoyaraq Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gəlmiş, Bakıda baş verənlərlə bağlı həqiqəti bütün dünyaya çatdıraraq, bu cinayətin birbaşa təşkilatçısı olan o vaxtkı SSRİ rəhbərliyini əli qana bulaşmış qatil adlandırmışdır. Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin 21 yanvar tarixli bəyanatı həm də faciəyə verilən ilk siyasi qiymət idi - özü də imperiyanın mərkəzində, Moskvada...

20 Yanvar öz torpaqlarının müdafiəsinə qalxmış, haqsızlığa və ədalətsizliyə qarşı öz haqq səsini ucaltmış, bunun müqabilində güclü və qansız düşmənlə üz-üzə qalmış dinc, əliyalın insanların mərdlik, rəşadət, qürur və qəhrəmanlıq tarixidir.

Xalqımız 1990-cı ilin 20 Yanvarını həm faciə, həm də qəhrəmanlıq səhifəsi kimi yaşadı. Həmin gün çətin sınaga çəkilən Azərbaycan xalqı bu sınaqdan qəhrəmancasına, üzüag, müstəqillik və torpaqlarımızın bütövlüyü ugrunda mübarizələrdən mətin bir döyüsçü kimi çıxdı.

Azərbaycan xalqının milli-azadlıq uğrunda mübarizəsini boğaraq, ona mənəvi zərbə vurmaq məqsədi daşıyan bu təcavüzkarlıq aksiyası, milli azadlığı və ölkəsinin ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəyə qalxmış dinc əhaliyə divan tutulması, kütləvi terror nəticəsində yüzlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsi və yaralanması totalitar sovet rejiminin süqutu ərəfəsində onun cinayətkar mahiyyətini bütün dünyaya bir daha nümayiş etdirdi. Düşmənlərimiz öz çirkin məqsədlərinə çata bilmədilər. Azərbaycan xalqı bu qəddar, misli görünməmiş vəhşilik və amansızlıqla həyata keçirilmiş cəza tədbirindən nəinki qorxdu, əksinə qəlbində uzun illər bəslədiyi azadlıq arzularını bütün məhrumiyyətlərə baxmayaraq həyata keçirdi. Hazırkı müstəqil və dinamik inkişafda olan, dünya dövlətləri arasında sayılıb-seçilən Azərbaycan 20 Yanvar gecəsi şəhid olan soydaşlarımızın öz canlarını əbəs yerə qurban vermədiklərinə ən parlaq sübutdur.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra “20 Yanvar faciəsinin 4-cü ildönümünün keçirilməsi haqqında” 5 yanvar 1994-cü il tarixlı fərmanı ilə Milli Məclisə 20 Yanvar hadisələrinə tam siyasi-hüquqi qiymət verilməsi tövsiyə olundu. Milli Məclisdə müzakirələrin yekunu olaraq 1994-cü il martın 29-da “1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr haqqında” qərar qəbul edildi. Qərarda 1990-cı ilin qanlı 20 yanvar faciəsinə dövlət səviyyəsində tam siyasi-hüquqi qiymət verildi. 17 yanvar 2000-ci il tarixli növbəti fərmanla isə 20 Yanvar təcavüzü zamanı yüksək vətəndaşlıq nümunəsi göstərərək həlak olmuş Azərbaycan Respublikası vətandaşlarına “20 Yanvar şəhidi” fəxri adı verilmişdir.

Xalqımızın azadlıq uğrunda dünyaya səs salmış mübarizəsinin önündə sumqayıtlılar da olmuş və Sumqayıt şəhəri də bu böyük azadlıq yolunda şəhidlər vermişdir ki, onların arasında Azərbaycan kimya elmində xidmətləri olan kimya elmləri doktorları İbrahim İbrahimov, İsmayıl Mursaqulov və Svetlana Məmmədova da olmuşdur. Onlar həmin ağır günlərdə Bakıdan Sumqayıta işə gələrkən maşınları Sovet tankı tərəfindən qəzaya uğradılmışdır. Onların şəhidlik zirvəsinə ucalmaları Azərbaycanın düşünən beyninə, təfəkkürünə qarşı törədilmiş ağır cinayət kimi qiymətləndirilməli, beynəlxalq hüquq təşkilatları Sovet imperiyasının ölkəmizə qarşı törətdiyi bu ağır cinayətlərə hüquqi qiymət verməlidirlər.

1990-cı ilin 20 Yanvarında şəhid olmuş soydaşlarımız gənclərimiz üçün qəhrəmanlıq, Vətənə sədaqət və rəşadət rəmzidirlər. Onların qəhrəmanlığı gənclərimizdə iradə, qorxmazlıq, doğma torpaq uğrunda hər an şücaətlə döyüşə atılmaq kimi keyfiyyətlərin təşəkkül tapmasında böyük rol oynayır.

Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev müharibə veteranlarına, şəhid ailələrinə, əlillərə daim diqqət və qayğı göstərir. Bu gün respublikamızda bu qəbildən olan vətəndaşlarımızın problemlərinin dövlət səviyyəsində həlli mühüm vəzifə kimi qarşıya qoyulub. Ölkəmizin iqtisadi cəhətdən qüdrətlənməsi özünü bu insanların həyat və məişətində daha qabarıq göstərir.

20 Yanvar faciəsini respublikamız hər il ümumxalq hüzn günü kimi geniş qeyd edir. Dövlət başçısının Şəhidlər Xiyabanı kompleksinin yenidən qurulması ilə bağlı Sərəncamı şəhidlərimizin xatirəsinə ehtiramın daha bir nümunəsidir. Bu gün Şəhidlər Xiyabanı xalqımızın müqəddəs and yerinə, ziyarətgahına çevrilmişdir. Azərbaycan xalqının imperializmə, çoxəsrlik əsarətə qarşı vuruşunun təntənəsi günü, keçmiş SSRİ-nin süqutuna ilk və ən güclü, sarsıdıcı zərbənin vurulduğu gün kimi tarixə yazılmış 20 Yanvar səhidlərinin nurlu xatirəsi hər bir azərbaycanlının qəlbində əbədi yasayacaqdır.

Muxtar Babayev,

Milli Məclisin deputatı

İki sahil.- 2014.- 17 yanvar.- S.8.