Ölkəmiz qüdrətli iqtisadiyyata və

güclü siyasi müstəqilliyə malikdir

Sürətlə dəyişən, sanki dayaqları zəifləyən, müharibələrin, aclığın, səfalətin, dağıdıcı rəngli inqilabların, sosial-iqtisadi tənəzzülün aciz tamaşaçısına çevrilən dünyanın ictimai-siyasi xaos mərkəzinə çevrilən bir çox ölkələrində ağrılı-acılı vəziyyət hökm sürməkdədir. Maliyyə (iqtisadi) böhranı ilə başlanan bu sarsıntılar son illərin daha mürəkkəb mənzərəsini ortaya qoymuşdur. Sanki keçici xəstəlik kimi bir ölkədən digərinə keçən bu istənməz hallar, hətta, qitələr və materiklərarası ziddiyyətlərin də təəssüfləndirici əsaslarını yaratmışdır.

Həmin proseslər Gürcüstan, Ukrayna, Qırğızıstanda rəngli inqilablar adı ilə başlamaqla, İtaliya, İspaniya, Yunanıstan, Almaniya, Fransansada iqtisadi böhranlar kimi müşahidə olunmaqla, Misir, Tunis, Liviya, Suriyanı da “Ərəb baharı” ilə ağuşuna almış, Pakistan, İraq və yenə də Ukraynanın viran qoyulmasına qədər dünyanın sinəsinə uzun bir dağ çəkdi və çəkməkdədir. Elə şimal qonşumuz Rusiya Federasiyasının iqtisadiyyatına tətbiq edilən sanksiyalar da həmin problemlərin tərkib hissəsidir. Təbii ki, ictimai-siyasi və sosial-iqtisadi və hətta, hərbi çəkişmələr (nizamsızlıq) öz mənfi təsirini hər şeydən əvvəl həmin ölkələrin iqtisadiyyatlarına göstərməkdədir. Məsələn, iqtisadi böhranın hökm sürdüyü illərdə (xüsusən də 2012-2013-cü illər) Avropa ölkələrində strateji göstərici olan işsizlik səviyyəsi 18-30% arasında cərəyan etmişdir.

Bu bir həqiqətdir ki, təməli ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən çox böyük uzaqgörənliklə müəyyən edilmiş inkişaf, intibah, tərəqqi və yüksəliş siyasəti ölkəmizi yuxarıda qeyd etdiyimiz ölkələrdə cərəyan edən neqativ amillərin təsirindən qorumuş, dayanıqlı, müvazinətli, müqavimətli iqtisadiyyata malik bir dövlət formalaşmışdır. Təbii ki, bütün bunlar isə müasir müstəqilliyimizin iyirmi dördüncü ilində mütərəqqi, dünyada söz sahibi, beynəlxalq strateji əhəmiyyətli layihələrin müəllifi olan, cahanda əmin-əmanlığın, sülhün tərəfdarı kimi etibarlı tərəfdaşlıqda özünü təsdiqləyən Azərbaycan Respublikasının dayaqlarını daha da möhkəmləndirmişdir. Keçən müddət ərzində əldə olunan hərtərəfli uğurlar makroiqtisadi sabitliyin çox güclü təminatına çevrilmişdir. Bütün bunlar son on bir ilin də (2003-2014-cü illər) yüksək inkişaf mənzərəsini təşkil etməkdədir. Həmin illərdə ən mühüm məsələ kimi məhz makroiqtisadi siyasətin uğurlu yöndə müəyyənləşdirilməsi regionların sosial-iqtisadi inkişafının dəstəklənməsi fonunda diqqət mərkəzində saxlanılmışdır. Və 3 mərhələdə qəbul edilən müvafiq Dövlət Proqramları məhz bu məqsədə xidmət etmişdir. Bütün bu uğurlar və qarşıda duran məsələlər dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin Sədrliyi ilə 27 yanvar 2015-ci ildə Heydər Əliyev Mərkəzində “Azərbaycan Respublikasının regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının birinci ilinin yekunlarına həsr olunmuş genişmiqyaslı konfransda da qeyd olundu. Prezidentin giriş və yekun nitqlərində ölkə iqtisadiyyatına sistemli yanaşma irəli sürülməklə, dərin səmimiyyət və böyük qayğıkeşliklə təhlillərə yer verildi, potensial imkanlar perspektiv inkişafın dayağı və təminatçısı kimi dəyərləndirildi. Proqram xarakterli çıxışda ölkə iqtisadiyyatının sahə strukturuna işıq salınmış və daha təkmil standartlara aparan yol müəyyənləşdirilmişdir. Eyni zamanda ötən dövrdə əldə olunan uğurlar gələcək inkişaf yolunun başlanğıcı kimi qiymətləndirilmişdir. Prezident çıxışında 2004-cü ildən bu günə qədər ümumi daxili məhsulun 3,4 dəfə (dünya miqyasında rekord göstərici olaraq), sənaye istehsalının 2,7 dəfə artdığına diqqət çəkdi. Həmin müddət ərzində ölkə iqtisadiyyatına 180 milyard dollar investisiya qoyulduğunu bildirən dövlət başçısı qeyd etdi ki, əgər 2004-cü ildə valyuta ehtiyatlarımız 1,8 milyard dollar idisə, hazırda bu göstərici 50 milyard dollardan artıq olmuşdur.

Ölkə iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə, əsas hədəflərimizdən biri olan regional siyasətin effektivliyi də özünü göstərməkdədir. Bütün bölgələrin inkişafındakı qeyri-bərabərliyin aradan qaldırılması, tarazlı və balanslaşdırılmış regional siyasətin müəyyənləşdirilməsi son nəticədə qəbul edilən Dövlət Proqramlarının əhəmiyyətini və zəruriliyini bir daha ortaya qoymaqdadır. Təbii ki, bu, özünü regionlarda yaşayan insanların iş yerləri ilə təminatının gücləndirilməsi və çevik məşğulluq siyasətinin mövcudluğu ilə daha da önəm qazanmaqdadır. Və bu siyasət hər üç Dövlət Proqramının həm məqsədlərinin, həm də mahiyyətinin gerçək ifadəsini təşkil etməkdədir. Ölkə başçısı konfransda bütün bu proseslərə diqqət çəkərək bildirdi ki, son on ildə 1 milyon 360 min yeni iş yeri yaradılmışdır ki, onların da 1 milyonu daimidir.

Ölkə iqtisadiyyatının qətiyyətli idarəetmə əsasında yönləndirilməsi onu dayanıqlı etmiş, dünyadakı tənəzzül meyillərindən, siyasi və hərbi çəkişmələrdən qorumağı bacarmışdır. Nəticədə isə işsizlik 5 faizə düşmüş, yoxsulluq isə 5 faiz səviyyəsində qərarlaşmışdır. Bu isə təbii ki, siyasi hakimiyyətin iqtisadi idarəetməyə verdiyi böyük dəstəyinin nəticəsidir. Söz yox ki, ölkəmizin dayanıqlı iqtisadi inkişaf beşiyinə çevrilməsi beynəlxalq aləmdə də diqqət mərkəzində qalmış və ədalətli qiymətləndirilmişdir. Belə ki, Davos Dünya İqtisadi Forumunda ölkəmiz iqtisadi sahədə rəqabətqabiliyyətlilik göstəricisinə görə 38-ci yerdə qərarlaşmışdır.

İqtisadi inkişafın ən gerçək ifadəsi bir çox tərəfləri ilə yanaşı, həm də onun daha çox sosialyönümlü olması ilə də xarakterizə edilir. Elə son iyirmi iki ilə yaxın dövrdə müdrik siyasi təcrübə və idarəetməyə əsaslanmaqla müəyyən olunmuş milli dövlətçilik siyasəti ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrində həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət irəliləyişlərinin açarına çevrilmişdir. Elə bunun nəticəsində də 2009-cu ilin mart ayında ümumxalq səsverməsi (referendum) ilə Konstitusiyamızda da bu uğurlar öz təsdiqini və təsbitini almış oldu. Belə ki, Ali Qanunumuzun İqtisadi inkişaf və dövlət adlanan 15-ci maddəsinin II bəndində göstərilir ki, Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında sosial yönümlü iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir.

Keçən müddət ərzində ölkəmizin olduqca möhkəmlənən siyasi nüfuz və mövqeyi həm beynəlxalq aləmə çıxış üçün yolu daha da hamar etmiş, həm də daxili iqtisadi və siyasi proseslərin uğurlu tənzimləyicisinə çevrilmişdir. Bu isə təbii ki, sağlam və səmərəli iqtisadi münasibətlərin əsaslarını yaratmışdır. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müdrikliklə qurduğu, uzaqgörənliklə idarə etdiyi, qətiyyətlə nail olduğu qüdrətli Azərbaycan dövlətini 2003-cü ildən etibarlı əllərə ərmağan etdi. Məhz bu dövlərlərdə də mövcud baza əsasında daha təkmil, daha mütərəqqi, müasir dövrün tələb və inkişafı ilə daha yaxından səsləşən bir Azərbaycan dövlətini görməkdəyik. Elə bunun nəticəsidir ki, əldə olunan uğurlar hətta ayrılıqda hər bir vətəndaşın gündəlik həyatında öz əksini tapmış və bu, çevik sosial ədalətin gerçək təsdiqinə çevrilmişdir. Təbii ki, bütün bunlar son on bir ilin möhtəşəm inkişaf mənzərəsini yaratmışdır.

Ölkələrin sosial-iqtisadi inkişafına təkan olacaq amillərin içərisində güclü infrastruktur siyasətinin də əhəmiyyəti böyükdür. Bu siyasət də əhatə etdiyi sosial və istehsal sahələrinin davamlı, ardıcıl tərəqqisinə xidmət edəcək səviyyədə təşəkkül tapmaqla ölkəmizin milli iqtisadi inkişafına böyük töhfə verməkdədir. Məsafəsindən, şəraitindən, vəziyyətindən, çətinliyindən, təyinatından, şaxəsindən asılı olmayaraq bütün ərazilərdə kommunal xidmətlərin özünə kök salması, təhsilin, səhiyyənin, tikintinin, bir sözlə, sosial həyatın bütün sahələrində yüksək iqtisadi nailiyyətlər üçün münbit şərait yaratmışdır. Təbii ki, bütün bunlar dövlətin öz xalqına, öz müəlliminə, öz həkiminə, öz vətəndaşına, öz insanına tükənməz ehtiramının, diqqətinin, xidmətinin nəticəsi və təsdiqidir. Sadalanan məqamlar həm də ona görə böyük əhəmiyyət daşıyır ki, ölkəmizin ən ucqar kəndlərində belə bütün bu təminatlar yaradılmışdır. Heç şübhəsiz, bunlar ayrılıqda hər birimizin, bütövlükdə isə xalqımızın qürur mənbəyidir. Elə xalqımızın və hər bir vətəndaşın rahatlığı, firavanlığı, əmin-əmanlığı dövlətimizin və onun başçısının həm sevinci, həm də iftixarıdır. Məhz konfransda da cənab Prezident öz xalqına göstərdiyi xidmətin yüksək mənəvi rahatlığını ifadə edərək dediyi kimi, son 11 il ərzində 10 min kilometr yol çəkilmişdir. Magistral yollar, kənd yolları, 340 körpü və tunel tikilmişdir. Bakı-Tbilisi-Qars kimi beynəlxalq strateji əhəmiyyət daşıyan layihə Azərbaycanın təşəbbüsü ilə başlamışdır, indi tikintisi başa çatır. Bölgələrdə 6 aeroport tikilmişdir, onlardan 4-ü beynəlxalq aeroportdur.

İnkişaf yollarında böyük stimul və inamla yürüyən ölkəmiz bu gün öz siyasətinin uğurunu, öz iqtisadiyyatının qüdrətini çoxşaxəli, çoxsahəli istiqamətdə davam etdirməklə bir daha təsdiqləməkdədir. Bunlar isə gerçəkləşdirilən böyük və strateji layihələrin mövcudluğu ilə daha da önəm qazanmışdır. Təbii ki, bu nailiyyətlər təkcə ölkəmiz üçün qürur olmaqla yanaşı, həm də region üçün, bütövlükdə dünya üçün bir nümunə, həm də önəmli bir mesajdır. Bu o deməkdir ki, ölkəmiz heç kimin daxili işlərinə qarışmamaqla, müdaxilə etməməklə öz siyasi və iqtisadi yüksəlişinin təmin olunmasına ciddi diqqət göstərir və bununla da dünyada etibarlı tərəfdaş, sülh carçısı və inkişaf təminatçısı imici formalaşdırır. Bu bir həqiqətdir ki, ölkəmizin müəllifi olduğu layihələr bütövlükdə dünya siyasətinin, iqtisadiyyatının yeni istiqamətlərini müəyyən edə bilmiş, hətta inkişaf etmiş ölkələri belə bizim dövlətimizlə hesablaşmağa məcbur etmişdir. Söz yox ki, bu, dövlətimizin müdrikliklə idarə edilməsindən, bunun nəticəsində də siyasi və iqtisadi müstəqilliyimizin möhkəmliyindən xəbər verməkdədir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin dediyi kimi ...Bu gün biz müstəqilik. İqtisadi və siyasi cəhətdən heç kimdən asılı deyilik. Heç kim bizimlə diktat dili ilə danışa bilməz. Bəziləri bunu istəyir, ancaq alınmır və alınmayacaq. Biz öz sözümüzü təmkinlə, çox soyuqqanlı deyirik və heç kimin qabağında başıaşağı deyilik, ölkəmizi ləyaqətlə idarə edirik.

Bəli, doğrudan da, dərin siyasi təcrübə yüksək idarəçiliyə söykənməklə atılan qətiyyətli addımların təminatıdır. Peşəkar fəaliyyət, hadisələrə sistemli yanaşma, vaxtında və düzgün qərarlar qəbul edilməsi, balanslı siyasətin müəyyənləşdirilməsi kimi amillər milli maraqların üstün tutulması baxımından da mühüm önəm daşımaqdadır. Son dövrlərdə ölkəmizin iqtisadi əhəmiyyətinin artmasında digər sahələrlə yanaşı enerji siyasətinin də müvəffəqiyyət rəmzinə çevrilməsi dünya ölkələrinin toqquşan maraqları prizmasında daha cəlbedici olmaqdadır. Bu gün Azərbaycan bütün dünyaya öz sözünü həyata keçirdiyi möhtəşəm işlərlə, ev sahibliyi etdiyi beynəlxalq, dünya miqyaslı tədbirlərlə deməkdədir. Bunlara xüsusi ilə məhz Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum, “Şahdəniz”, TANAP, TAP, “Cənub” qaz dəhlizi kimi istər region, istərsə də Avropa üçün strateji əhəmiyyət daşıyan layihələri aid edə bilərik. Bundan əlavə, “Eurovision” mahnı müsabiqəsini, “GT3 və klassik Formula 1” yarışını aid etməklə digər mühüm dövlət tədbirlərini göstərə bilərik. Qeyd edək ki, ölkəmiz dünya əhəmiyyətli bir çox tədbirlərə ev sahibliyi edib ki, bunun da təkcə 300-dən artığı beynəlxalq yarışların payına düşür. Ölkəmizin artan nüfuzu, dünya ölkələri arasındakı mövqeyinin möhkəmlənməsi bu sıradakı tədbirlərin ardıcıllığını təmin etməkdədir. Təsadüfi deyil ki, hazırkı 2015-ci ildə də Bakıda Birinci Avropa Oyunlarının keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Qeyd edək ki, oyunlar zamanı Avropanın 49 ölkəsindən 6 mindən çox idmançı iştirak edəcək.

Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin böyük təcrübəsi, siyasi çevikliyi, mükəmməl idarəçilik bacarığı, xalqına, vətəndaşına bağlılığı ilə əldə olunan uğurlar davamlı xarakter almış və müstəqil iqtisadi siyasətin əsasını təşkil etməklə, gələcək uğurlar üçün faydalı zəmin yaratmışdır. Məhz bunun da nəticəsində bir-birini əvəz edən illər tarixdə yüksək makroiqtisadi göstəricilərlə qalmaqdadır.

Güclü hüquqi və iqtisadi tənzimləməyə söykənməklə ölkəmiz son on bir ildə əsaslandırılmış, strateji, böyük infrastruktur potensialı ilə zəngin tədbirlərdən ibarət Dövlət Proqramları ilə qüdrətli iqtisadiyyata və sağlam siyasi müstəqilliyə malik olmuşdur. Üç mərhələdə uğurla icra olunan həmin Dövlət Proqramları bütün regionlara müvazinət gücü vermiş və ümumilikdə ölkənin regional siyasətinin müvəffəqiyyət çəkisini artırmışdır. Bu gün tam qətiyyətlə demək olar ki, ölkəmiz öz iqtisadiyyatını dünyanın iqtisadi və siyasi böhranlarından məharətlə qorumaq gücünə malikdir. Dünyadakı məlum tənəzzül vəziyyətinə (meyillərinə) baxmayaraq ölkəmizdə təməli qoyulan uğurlu iqtisadi strategiya daha əhatəli və yüksələn xətt üzrə davam etdirilməkdədir. Təbii ki, bu isə ölkədə makroiqtisadi sabitliyi qoruyub saxlamış, maliyyə siyasətinə dayanıqlıq gətirmiş, iqtisadi tarazlığı təmin etmiş və onu daimi etmişdir. Təkcə onu qeyd etmək olar ki, “Sənaye ili” elan olunan ötən 2014-cü ildə inflyasiya 1,4 faiz olmuş, iqtisadi artım isə 3 faizə qədər təşkil etmişdir. “Neft bizim üçün məqsəd deyil, vasitədir”- deyən cənab İlham Əliyev həyata keçirdiyi məqsədyönlü və düşünülmüş siyasət nəticəsində bu məqsədlərin gerçəkliyə çevrilməsinə məharətlə nail olmuş və strateji hədəfimizə çevrilən qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində böyük yol qət edilməsinə münbit şərait yaratmışdır. Bunun da nəticəsində ötən il bu sektorda artım 7 faiz olmuşdur.

Beləliklə, ölkəmiz 2015-ci ildə mövcud iqtisadi potensial əsasında qarşıda duran məsələləri müəyyən etdi. Hazırkı il ölkəmizdə “Kənd təsərrüfatı” ili elan olundu. Müxtəlif nailiyyətlərlə bağlı olan ötən illər cari ilin də yüksələn ardıcıllığını təmin edəcəyinə böyük ümidlər doğurmaqdadır. Prezident İlham Əliyev 27 yanvar 2015-ci il tarixdə Heydər Əliyev Mərkəzində “2014-2018-ci illərdə Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın icrasının birinci ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda hər kəs və hər struktur üçün vəzifələri müəyyən etdi.

Cavadxan Qasımov,

AMEA Naxçıvan Bölməsinin

Təbii Ehtiyatlar İnstitutunun

İqtisadiyyat şöbəsinin müdiri,

iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru

iki sahil.- 2015.- 31 yanvar.- S.19.