“Elm yolunu özüm seçmişəm,

ədəbiyyat isə məni özü tapıb”

Amerika Oftalmologiya Akademiyasının həqiqi üzvü, Rusiya Tibb Elmləri Akademiyasının fəxri doktoru, Dünya Türk Cümhuriyyətləri Oftalmologiya Birliyinin və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, tibb elmləri doktoru, professor Paşa Qəlbinur “İki sahil” internet televiziyasının qonağı olub.

ABŞ-ın Biblioqrafiya İnstitutunda keçirilən “2000 alim və intellektual” seçimində “İlin adamı” mükafatına layiq görülmüş Paşa Qəlbinur, həmçinin Yusif Məmmədəliyev adına mükafatla, “İman” izzət və iltifat diplomu ilə təltif edilib. Ədəbi fəaliyyətə 1978-ci ildə “Ulduz” jurnalının 4-cü sayında çap etdirdiyi “Xal”, “Ay gecəyə hicran sıxır”, “Mən ilhamı gözlərimlə görmüşəm” şeirləri ilə başlamış, “Gözlər” adlı ilk şeirini isə 13 yaşında ikən yazmış görkəmli oftalmoloq, eyni zamanda, “Araz” ali ədəbi mükafatın laureatıdır.

Paşa Qəlbinurla söhbətimiz də elə onun həm həkimlik, həm də ədəbi fəaliyyəti ilə bağlı olub.

- Paşa müəllim, niyə məhz göz həkimi? Təsadüf sizi bu sahəyə gətirdi, yoxsa...

- Mən taleyə inanan adamam. Gözlər mənim həyatımda nə isə böyük rol oynayıb. Onu da deyim ki, uşaqlıqdan mənim görmə qabiliyyətim digər insanlardan qat-qat güclü olub. Mənim yaxından görməyim 300, uzaqdan görməyim 200 faizdir. Elə bil göz həkimi olmaq üçün doğulmuşdum. Mən əlamətə inanan adam deyiləm. Ay, qarşımdan qara pişik keçdi, 13 rəqəmi nəhsdir, belə şeylərə inanmırdım. Amma çox şeydə ilahi mizan-tərəzini görürəm. Həm də Allahın məni qoruduğunu hiss edirdim. Bütün həyatım boyu Allah tərəfindən hifz olunduğumu hiss etmişəm. Mən ömrüm boyu gözəgörünməz bir qüvvənin məni idarə etdiyinə, qoruduğuna inanmışam. Xarici ölkələrdə olanda başıma çox hadisələr gəlib, elə olub ki, faciə baş verib, amma mən həmin yerdən bir dəqiqə əvvəl çıxıb getmişəm. Sonradan bu faciədən xəbər tutanda heyrət içində qalmışam. Deməli, ilahi qüvvə məni həmin yerdən uzaqlaşdırıb. Bir hadisəni də xatırlayıram. Moskvadan yeni gəlmişdim, çox gənc idim, məni hələ heç kim tanımırdı. Ukraynadan bir qadın gəldi, yanında da 13 yaşında qızı. Dedi ki, bəs yuxuda görmüşəm ki, qızımın gözünü açırsınız. Hansı ki, o qızın gözünün açılması mümkünsüz bir şey idi. O qadın bunu elə inamla dedi ki, mən əməliyyat etməli oldum. Amma özüm də bilirdim ki, onun gözünün açılması imkansızdır. İnanın, özüm də gözləmədiyim halda o qızın gözləri açıldı. Yəni yuxuların həmişə həyatımda böyük rolu olub.

- Peşə seçiminizdə valideynlərinizin rolu olubmu?

- Orta məktəbdə oxuyanda fikirləşirdim ki, görəsən hansı sənəti seçsəm yaxşı olar? Hələ dəqiq qərarımı verməmişdim. Böyük dayım göz həkimi idi. Onun romantik bir qız xəstəsi vardı. İyirmi yaşına qədər o qız kor idi, amma dayım onun gözlərini açmışdı. Yadımdadır ki, hər il əməliyyat günü həmin qız və ailəsi gül-çiçəklə dayımgilə gəlirdilər. Dayımgildə şənlik olardı, deyib-gülərdilər. Onların minnətdarlıq hissi mənə bu sənəti sevdirdi və göz həkimliyi mənə romantik təsir bağışladı. Dayıma bir şeir də həsr etmişdim o vaxtlar. Mən onun sənətini seçdim və buna heç vaxt peşman da olmadım. İnsanlara işıq bəxş etmək, onları nurla dolu aləmə çıxarmaq böyük səadətdir. Biz həkimlər heç vaxt sakit dayanmırıq. Müəyyən dərəcədə səfərbərlikdə oluruq. O səfərbərlik mənim içimdə və ruhumda var. Camaat evə gedəndə istirahət edir, mən evdə də çalışıram. Bənzətmə ilə desəm, mən də uçuşda dincələn quşam sanki. Çalışaraq, vuruşaraq, işıq mücadiləsi edərək istirahət edirəm.

- Siz həm də müəllimsiniz...

- Hər dəfə tələbələrimin qarşısına çıxanda mühazirələrə ciddi hazırlaşıram. Axşam oturub kitabları oxuduğumu görəndə yoldaşım deyir ki, sən gedib əcnəbi ölkələrdə mühazirələr deyirsən, uşaqların qarşısında saatlarla danışa bilərsən. Deyirəm mən keçəndəfəki mühazirədən bir balaca da olsa, daha təsirli çıxış etməsəm, heç özüm özümü bağışlamaram. Müəllimliyə çox müqəddəs peşə kimi baxıram. Çalışıram ki, bütün fəaliyyətimdə birinci, təmiz olum. Digər tərəfdən də hər zaman birinciliyə, fərqlənməyə cəhd göstərirəm. Arzuya doğru iddia olmasa, nəticə də olmaz.

- Paşa müəllim, əməliyyat vaxtı ilham pəriniz sizə qonaq gəlirmi?

- Mən istənilən şəraitdə şeir yazmışam. Yolda, təyyarədə, iclasda, yuxuda. Yalnız əməliyyatda bir misra, bir fikir də beynimə gəlməyib. Əməliyyat vaxtı olduğum dünyada yalnız mənəm və xəstəliklə, qaranlıqla mücadilə. Mən dünyanın ən çox əməliyyat edən göz həkimlərindənəm. İrili-xırdalı 20 mindən çox əməliyyat etmişəm.

- Azərbaycanda ilk miniatür romanın müəllifisiniz...

- Azərbaycanın ilk miniatür romanı, yəni virtual sərhədləri çox böyük olan əsəri sıxıb-sıxıb qısaltmışam. Amma oxuyanda bilinir ki, bunun həcmi sıxılıb. Kitabda çoxlu sayda sirr var, böyüklük çıxsa da, deyim ki, Cakondanın da sirri var və hələ də açıla bilmir. Bax, elə bir əsərdir, çoxlu sayda sirləri olan. O sirlər fəlsəfənin, təbabətin, poeziyanın, ədəbiyyatın hamısının kəsişdiyi nöqtələrdir. 20 il ürəyimdə gəzdirib, 3 ilə yazdığım halal bir əsərdir. Üç ildir ki, yazılıb və müzakirədədir, mənfi söz deyən olmayıb. Bilirəm ki, yüz il sonra da deyən olmayacaq. Bu, hansısa bir filmin süjet xətti kimi çıxmayacaq. Bu, tam yeni, orijinal, içində raket gücü olan və tükənməyən bir yazıdır - bilirəm ki, həmişə də belə qalacaq. Bunu dəqiq bilirəm. Mən bu romanı 15 ilə qədər ürəyimdə gəzdirmişəm, 3 ilə də yazmışam. Hərçənd Azərbaycanın ən qısahəcmli romanıdır. 41 jurnal səhifəsidir. Dünyada mini-romanlar yazırlar. Azərbaycanda yazılmamışdı, ilkini mən yazmışam. Əslində ondan 50-100 dəfə böyük həcmdə olan material sıxılmış şəkildə yazılıb. Yığcam yazmaq indinin dəbi deyil. Min ildir Ömər Xəyyam bizə təlqin edir ki, qısa yazmaq lazımdır. Özü də Ömər Xəyyamın təkcə rübailəri qısa deyil, onun riyaziyyata, astronomiyaya aid olan elmi işləri də yığcamdır. Azərbaycanda ilk dəfə bir misralıq şeirləri mən yazmışam. Bəzən bütöv bir şeiri sıxmışam, bir misra olub. Elmi işlərim, esselərim də qısadır. Mən yığcamlığı, qısalığı həm özümə, həm də oxucuya hörmət sayıram. Vaxt sərvətdir. Az vaxtda lazım olan fikirləri ifadə etmək lazımdır.

- Yaradıcılıq sizi həkimlikdən ayırır, yoxsa əlavə stimul verir?

- Poeziya ilə oftalmologiya bir-birinə qanad verir. Azərbaycanın sərhədlərindən kənarda mənim adımla bağlı təbabətdə üç iş var. Onlardan biri “Qlaukomada - el arasında “qara su” xəstəliyi deyirlər - “Musayev üsuludur”. Qlaukoma xəstəliyi ən ağır, pis xəstəlik, dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrində korluğun bir nömrəli səbəbkarıdır. “Mirvari suyu” xoş xəstəlikdirsə, “qara su” pis xəstəlikdir, adamı kor eləyir. Bu gün “Musayev üsulu” ən effektli sayılır. Mənim soyadım Musayev olduğu üçün belə adlandırılıb. Bir dəfə şeir yazanda həmin yenilik misraların içində gözümə göründü. Çox qəribədir ki, Azərbaycanın adına xoş bir səda gətirən yenilikdən birini mən poeziyanın içində tapmışam. Mənim peşə taleyim doğulmadan öncə yazılmışdı. Və mən bir də dünyaya gəlsəm yenə də göz həkimi olmaq istərdim. İndi mən həm cərrahiyyə zamanı, həm də şeir yazanda tam səfərbərlikdə oluram, olduqca böyük məsuliyyətlə hər ikisinə yanaşıram.

- Göz əməliyyat etmək böyük məsuliyyət tələb edir. Bu mənada ilk dəfə əməliyyata girəndə narahatlıq, qorxu hissi oldumu?

- Mən ilk kursdan məşhur göz həkimi Ümnisə xanım Musabəylinin əməliyyatlarına gedib baxırdım. Bir dəfə çox yüngül bir əməliyyat vardı - qanadvarı pərdənin kəsilməsi. Dedi ki, əlini yu, əməliyyatı apar. Dosent Vasilyeva vardı, tapşırdı ki, mənə assistentlik eləsin. Mənimçün olduqca gözlənilməz oldu. Ancaq yüngül əməliyyat olduğu üçün mən elədim. Bayıra çıxdım, gördüm uçuram. Necə ki, Qaqarin kosmosda çəkisizlik şəraitində havadan asılı qalmışdı, mən də o cür olmuşdum. Birdən yadıma düşdü ki, mən 13 yaşımda ilk şeirimi - “Gözlər”i yazanda da belə olmuşdum. Sonradan həmin romantik hisslər əməliyyatlardan sonra nisbətən azaldı. Ancaq yenə də qalıb.

- Qəlbinur təxəllüsünün tarixi haadan gəlir?

- Əvvəllər Paşa Musayev kimi çap olunmuşam. Ha istəyirdim özümə bir təxəllüs tapım. Ancaq alınmırdı, Paşaya uyğununu tapa bilmirdim. Bir dəfə eyni gündə iki dostum ayrı-ayrı vaxtlarda təxəllüs götürməyimi təklif etdi. Dedim ki, tapın, mən də götürüm. Qəlbinur təklifi oldu, mən də götürdüm.

- Paşa müəllim, doğum gününüz münasibətilə sizi təbrik edirik. Yaşınızın üstünə yaş gəlməsi sizi kədərləndirmir ki...

- Əgər insan hiss etsə ki, hardasa geriləyib, o, mütləq dayanmalıdır. Əgər insan özünü yaxşı hiss edirsə, o lap ömrünün son dəqiqələrinə qədər belə yazıb-yarada bilər. Bəzi insanların yaradıcılığının zirvəsi elə yaşa dolandan sonra olur. İnsan özünü hansı yaşda hiss edirsə, demək o yaşdadır.

Çatmaq istədiyin hər şeyi böyük məhəbbətlə arzulamasan, hesab etmişəm ki, o alınmaz. Mən aliməm, həkiməm, şairəm. Mənim tədqiqatlarım və kəşflərim var. Dünyada rəsmi təsdiqini tapan bir dərman var ki, onun müəllifi mənəm. Amma kimlərinsə gözünü açıb, onlara işıq verməyim də ayrı peşədir. Mən əməliyyat edən zaman sanki döyüşə hazırlaşan idmançı oluram. Öz nəticəmi təkrarlamalıyam. Ədəbiyyat da içimdə olandır. Elm yolunu özüm seçmişəm, ədəbiyyat isə məni özü tapıb.

Şəmsiyyə Əliqızı

İki sahil.- 2016.- 1 aprel.- S.13.