Milix Yevdayev: Azərbaycanda hökm sürən tolerantlıq mühiti Avropanın heç yerində yoxdur

Müsahibimiz Dağ Yəhudiləri dini icmasının rəhbəri Milix Yevdayevdir

- Uğurlarımızın miqyası baxımından diqqət çəkən Azərbaycana xaricdən baxış keçirəndə sizdə hansı təəssürat yaranır?

- Azərbaycan ərazisinə, əhalisinin sayına görə böyük dövlətlər içərisində kiçik görünə bilər. Amma kiçik olmasına baxmayaraq əldə olunan uğurlar çox böyükdür. Bu gün Azərbaycan böyük dövlətlər içərisində öz müstəqil siyasəti, dinamik inkişafı ilə seçilən respublikalardandır.

Hazırkı çağdaş, müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi ulu öndər Heydər Əliyevdir. Məhz Ümummilli Liderin qoyduğu təməl üzərində Azərbaycan bugünkü inkişaf vüsətinə çatmışdır. 25 illik müstəqilliyimiz ərzində ölkəmiz hər cəhətdən inkişaf edərək dünya dövlətləri içərisində öz sözünü deyə bilən nəhəng dövlətə çevrilmişdir. Bu da ölkədə hökm sürən tolerantlığın, multikultural siyasətin nəticəsində baş vermişdir. Prezident İlham Əliyev “Mən bütün Azərbaycan xalqının, hər bir Azərbaycan vətəndaşının Prezidentiyəm” deyib. Biz yəhudilər uzun əsrlərdən bəri bu ölkədə yaşadığımız üçün artıq doğmalaşmışıq. Azərbaycan bizim doğma Vətənimiz, azərbaycanlılar isə bizimlə qardaş xalqdır. Biz yəhudilər Azərbaycanın ictimai-siyasi, iqtisadi həyatında fəal iştirakımızla daima ölkə Prezidentinə, Azərbaycan xalqına dəstək olmuşuq. Ulu öndər Heydər Əliyevin ən böyük əsəri olan Azərbaycan bundan sonra da işıqlı gələcəyinə doğru inamla addımlayacaq.

Yarat bir əsər ki, adın ucalsın,

Sən köçüb getsən də, yerində qalsın.

- Tolerantlığın qorunması bir çağırış olub. Beynəlxalq tolerantlıq gününün qeyd olunması da bunun təsdiqidir. Dünya bu çağırışı necə cavablandırıb?

-Nümayəndə heyətlərinin tərkibində Avropa dövlətlərinin bir çoxunda səfərdə olmuşuq. Ulu öndər Heydər Əliyevin təbirincə desək, tolerantlıq xalqın yüksək mədəniyyətinin təzahürüdür. Bu xalqın canında, qanında, iliyində yüksək mədəniyyət var. Azərbaycanda yaşayan bütün millətlər biri-birinin inancına hörmətlə yanaşır. Beynəlxalq simpoziumlarda, konfranslarda heç vaxt ölkə əhalisinin 96 faizinin müsəlman olmasının vurğulandığının şahidi ola bilməzsiniz. Biz yəhudilər uzun əsrlərdən bəri bizə miras qalan adət-ənənələrimizdən heç nə itirməmişik. Ümumiyyətlə, belə bir təkamül var ki, bir millət, azsaylı xalq illər keçdikcə yerli əhali ilə qaynayıb-qarışır və özlərinə məxsus milli mənəvi dəyərləri unudur. Lakin yəhudilər öz adət-ənənələrini nəinki itirib, hətta daha da zənginləşdirib. Yəhudilərlə azərbaycanlıların mentalitetləri də eynidir. Mətbəximiz də, musiqimiz də oxşardır. Bizim heç bir toyumuz Azərbaycan musiqisi olmadan keçmir. Ona görə də tam əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün Azərbaycanda hökm sürən o tolerantlıq mühiti Avropanın heç yerində yoxdur. Axtarsanız da tapa bilməzsiniz.

Mən deyə bilmərəm ki, fransızlar yəhudilərə pis baxırlar. Əsla! Fransada 600 minə qədər yəhudi yaşayırdı. Bir hadisəni qeyd edim ki, Fransada səfərdə olanda bizi xəbərdar etdilər ki, nəbadə qiyafədə gəzəsiniz. Bu, təhlükəsiz deyil. Mən İngiltərədə birinci dəfə yəhudi görəndə o qədər sevinmişdim ki, o sevinci sizə təsvir edə bilmərəm. Avropa ölkələrində heç bir yəhudini tam qiyafədə görə bilməzsiniz. Bir dəfə Fransa səfərimiz zamanı həmin ölkənin ravvini baş tutan görüşdə etiraf etdi ki, biz küçədə fransız, evdə yəhudiyik. Amma mən cavabımda dedim ki, biz elə küçədə də, evdə də yəhudiyik. Səhəri gün sinaqoqa getdik. İnanın ki, o sinaqoq silahlı əsgərlərlə qorunurdu. Avropanın ən “demokratik” dövlətində olan bugünkü tolerantlıq budur. Və yaxud İsveçdə, İsveçrədə ... Bu ölkələrin heç birində təhlükəsizlik tam təmin olunmur. Burada nə fransızların, nə də digər Avropa dövlətlərində yaşayan xalqların təqsiri yoxdur. Təqsir dövlətin özündədir ki, öz vətəndaşlarını qoruya, təhlükəsizliyini təmin edə bilmir. Ona görə də biz harada olmağımızdan asılı olmayaraq Azərbaycanın bugünkü həqiqətlərini dünyaya çatdırmalıyıq. Çünki çoxları bu həqiqətləri bilmir. Bilənlər isə qıcıqlanır. Düşünürlər ki, Yaxın Şərqə, “Ərəb baharı”na baxanda Azərbaycanda niyə belə sakitlik olmalıdır? Niyə belə sülh, əmin-amanlıq olmalıdır? Müdriklərin sözüdür: paxıl ölür, amma paxıllıq ölmür. Demək istəyirəm ki, qısqanclıq həmişə olub və yenə də var.

-Ramazan ayı münasibətilə iftar mərasimində səsləndirdiyiniz bu fikirlərə bir daha qayıtmaq istərdim, dünəninə baş əyməyən sabahını tapa bilməz...

- Bu fikirləri müdriklərimiz deyiblər. Həqiqətən də elədir. Xoşbəxt o insandır ki, evində xoşbəxtdir. Azərbaycan isə bizim evimizdir. 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə ikinci dəfə qayıdışından sonra Azərbaycan inkişaf etməyə başladı. Azərbaycanın bugünkü inkişafı Ümummilli Liderin qoyduğu təməl üzərində qurulub. Ulu öndər Heydər Əliyevin tolerantlıq, multikultural mühitin yaradılmasında əsas meyarları işləyirsə, demək biz gələcəyə xoş nəzərlərlə baxa bilərik. Çünki sabahımız bizdən güc, qüvvət, inkişaf istəyir.

-Bu gün dünya dövlətlərini, təşkilatları ayağa qaldıran Alxanlı hadisələrini necə şərh edərdiniz?

-Terror yəhudi xalqı üçün yeni bir şey deyil. II Dünya müharibəsi zamanı 6 milyonluq Yəhudi xalqı terrora məruz qaldı. Bütün Holokost qurbanları hesaba alınarsa, həyatını itirənlərin sayı bəzi alimlərə görə 17 milyon nəfərə qədər qalxa bilər. Deyirlər ki, haqqa şər atdılar, şərə düşdü. Şərə şər atdılar, yerə düşdü. Azərbaycana da şər atıblar. Azərbaycan da şərə düşüb. Və 30 ilə yaxındır ki, bu şərdən qurtula bilmir. Bunun başlıca səbəbi də dünyada mövcud olan ikili standartlardan qaynaqlanır. Mənfur qonşularımızın ən böyük xəstəlikləri torpaq xəstəliyidir. Allahın yaratdıqlarına göstərdiyi yol belədir: Ey Adəm övladı, əgər mənim verdiklərimə qane olsan sənin canını rahat eyləyərəm. Əgər qane olmasan, elə xəstəliyə düçar olarsan ki, nə qədər qaçsan da mənim verdiyim qismətdən artıq əldə edə bilməzsən. İndi bu ermənilərin də xəstəliyi harda olurlarsa olsun torpaq xəstəliyidir. O düşmənlərin gözünü torpaq tutmayınca, onlar torpaqdan doymazlar.

Füzuli rayonunun Alxanlı kəndində baş verən terror müharibənin heç bir qanununa sığmır. Mən sual verirəm. Dinc əhali olan yerdə hərbçilərin hücumu kimə və nəyə lazımdır? Bunları ancaq insanlıq simasını itirən vəhşi insan edə bilər. O məsum körpənin, onun nənəsinin nə günahı var idi? Nə qədər ki terroristlər layiqli cəzalarını almayıblar bu terrorlar davam edəcək. Amma alacaqlar! Sadəcə vaxt lazımdı, mütləq alacaqlar...

Şəmsiyyə Əliqızı

İki sahil.- 2017.- 18 iyul.- S.13.