4 iyun 1993-cü ildə Azərbaycan xalqı

öz xilaskarı ilə həmrəylik nümayiş etdirdi

Gəncə hadisələri zamanı Azərbaycanı təhlükələrdən xilas edən ulu öndər Heydər Əliyev bu birliyin müəllifi oldu

«Müstəqilliyə gedən yol da Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Məhz onun qərarı ilə Naxçıvan Ali Məclisinin sessiyasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı dövlət bayrağı kimi təsis olundu və buna oxşar digər qərarlar qəbul edildi. O vaxt Sovet İttifaqının saxlanmasına dair referendum keçirilmişdir və Azərbaycan üzrə referendum saxtalaşdırılmışdır. Guya ki, Azərbaycan əhalisi Sovet İttifaqının saxlanmasına səs vermişdir. Halbuki bu, belə deyildi. Naxçıvanda referendum keçirilmədi. Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının adından «Sovet Sosialist»” sözləri çıxarıldı. Bu da müstəqilliyə aparan yol idi.»

Prezident İlham Əliyevin bu sözlərində ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqına göstərdiyi misilsiz xidmətlərin cüzi hissəsi əksini tapır. Əslində Azərbaycan dövlətçiliyinin müstəqillik tarixinin bütün səhifələrində ümummilli lider adını dühası, uzaqgörən siyasəti ilə yazan, fenomen insan Heydər Əliyev müstəqilliyimizin banisi, xilaskarımızdır. Qətiyyəti, siyasi iradəsi, xalqına, Vətəninə sonsuz məhəbbəti ilə tariximizdə əbədilik yaşam haqqı qazanan Ulu Öndərin xidmətləri tariximizə qızıl hərflərlə, həm də əbədilik yazılıb. Müstəqilliyimizin ilk illərində ölkəmizdə yaranan xaosu xatırlamaqla xalqına azadlıq yolunda bələdçilik edən liderin hansı əziyyətlərə, çətinliklərə qalib gəldiyinin şahidi olarıq.

«Tarix unudulmayan yaddaş, zaman ən ədalətli hakimdir» deyiminə əsaslanaraq elə tarixin bələdçiliyi ilə keçmişə işıq salaq. Gəncədə baş verən qiyamı xatırlayaq. Gəncədə baş verən qiyamla bağlı Naxçıvan MR Ali Məclisinin və Nazirlər Kabinetinin birgə iclasında aparılan müzakirəni yada salaq. Naxçıvan MR Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev həmin iclasda çıxış edərək əsl vəziyyət və Azərbaycanı gözləyən təhlükə barədə məlumat verdi: «Gəncədə nə baş verib məlum deyil. Mən Elçibəylə telefonla danışdım. O mənə bildirdi ki, Surət Hüseynov qoşun qaldıraraq dövlətə qarşı çıxıb. Bildiyimizə görə, bir neçə ağsaqqal Surət Hüseynovla danışıq aparmaq üçün Gəncəyə gedib. Hələlik heç nə məlum deyil. Belə bir təklif var ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi bu hadisəyə öz münasibətini bildirsin və bəyanat qəbul etsin.»

Ulu Öndərin təklifi ilə hazırlanan, insanları milli birliyə, vətəndaş həmrəyliyinə çağıran həmin bəyanatda qeyd edilirdi ki, iyun ayının 4-də Gəncə şəhərində başlanmış və davam edən hadisələr ciddi narahatlıq doğurur. Şəhərdə qan tökülüb, normal həyat pozulub. Faktiki olaraq vətəndaş müharibəsi başlanılıb. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının indiki ağır və keşməkeşli, tarixən məsuliyyətli bir dövründə baş verənləri dəhşətli hadisə kimi qiymətləndirir, qardaş qanı tökülməsini pisləyirik: « Əminik ki, Cəncə hadisələri diqqətlə araşdırılacaq, mübahisəli məsələlər bütün Azərbaycan xalqının mənafeyi, milli dövlət quruculuğu naminə danışıqlar, qarşılıqlı anlaşma və sülh yolu ilə həll ediləcəkdir.»

Həmin günlərdə insanları qorxu altında saxlayan, Azərbaycanı bölünmək təhlükəsi ilə üzləşdirən qiyamı yatırmağa qadir, xalqı arxasınca apara biləcək bir liderə ehtiyac var idi. Heç vaxt yanılmayan, məhək daşını tərəziyə düzgün qoyan zaman, tarixi həqiqətlər yenə də xalqa doğru yolu göstərərək insanlara liderini göstərdi. Həmin dahi milyonların ümid yeri olan ulu öndər Heydər Əliyev idi.

… Milli müstəqillik salnaməmizə Gəncə hadisələri kimi yazılan 4 iyun 1993-cü il həm də müəllifi Ulu Öndər olan müstəqilliyimizin əbədiyyət tarixi oldu. Mürəkkəb siyasi hadisələrlə gərgin olan həmin günlərdə xalq öz seçimini etdi. Xilas yolunu ulu öndər Heydər Əliyevi Bakıya dəvət etməkdə görən Azərbaycan xalqı birlik və həmrəylik nümunəsi göstərərək seçimini ulu Hüseyn Cavidin «Kəssə hər kim tökülən qan izini, qurtaran dahi odur yer üzünü» sözləri ilə bildirdi.

O ağır günlərdə Azərbaycan xalqının təkidli tələbi ilə Bakıya gələn ulu öndər Heydər Əliyev onu müşayiət edən bir qrup ziyalı ilə Gəncəyə gedərək hadisələrin baş verdiyi 130 və 709 saylı hərbi hissələrdə oldu,. Gəncə şəhərinin əhalisi, hərbi qulluqçularla görüşdü. Vətəndaşların, respublika və xarici ölkələri təmsil edən jurnalistlərin çoxsaylı suallarını cavablandırdı. Xalqı düşündürən yeganə istək bu idi: Azərbaycanın müstəqilliyinin əbədiliyini qorumaq.

Bu gün 4 iyun hadisələri ilə bağlı müxtəlif fikirlər səslənsə də, Azərbaycanı uçuruma aparan xaosun «müəllifləri» günahları biri-birinin üzərinə atsa da tarixi əks etdirən hadisələrin mənzərəsi dəyişmir: Xalqa vurulan siyasi, iqtisadi, ən əsası isə mənəvi zərbə, vətəndaşların sabaha ümidini qıran mənəmlik, səriştəsizlik ölkəni vətəndaş müharibəsinə aparırdı.

4 iyun 1993-cü il Cəncə qiyamı ilə bağlı mənzərə belə təsvir edilirdi:

«Bakı küçələrində avtomatla silahlanmış kamfilyaj geyimli yekəpər saqqallılardan ibarət dəstələr gəzirdi. Yuxarıda –Elçibəyin komandasında hər dəstənin öz himayədarı vardı. Onlar nüfuz dairələri üstündə biri-biri ilə rəqabət aparırdılar. Buna görə də tez-tez toqquşmalar, atışmalar olurdu...1993-cü ilin yazında ölkənin parçalanmasına real təhlükə yarandı... Bu isə Elçibəy və onun komandasının yol verdiyi kobud səhvlərin nəticəsi idi. Onlar milləti birləşdirməyi, ayrı-ayrı siyasi qüvvələr arasındakı qarşıdurmanı dayandırmağı, bəzi cinayətkar qruplaşmaların, separatçı qüvvələrin hərəkətlərinin qarşısını almağı bacarmamışdılar. »

Gəncədəki vəziyyət barədə fikirlərini Milli Məclisin iclasında bildirən ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan xalqına müraciət edərək bütün qüvvələri birliyə çağırdı.

Prezident İlham Əliyevin «Ayrı–ayrı silahlı dəstələr öz adlarını partiya qoymuşdular və bir-biri ilə mübarizə aparırdılar, torpaqlar isə işğal altına düşürdü. Əgər Heydər Əliyev müstəqilliyin ilk illərindən Azərbaycanda rəhbər olsaydı, heç vaxt torpağımız işğal altına düşməzdi. Azərbaycanın Heydər Əliyevə qədərki bütün rəhbərləri fərarilik etmiş, xalqı və ölkəni ağır vəziyyətdə tərk etmiş, qaçmışlar, ikisi Moskvaya, biri Kələkiyə. Bu, fərarilikdir, bu, satqınlıqdır, bu, xəyanətdir. Liderin vəzifəsidir dövləti qorumaq, liderin vəzifəsidir xalqla bir yerdə olmaq. Ən ağır, ən çətin anlarda lider qabaqda olmalıdır, Heydər Əliyev kimi. O, hər birimiz üçün nümunədir» sözləri də o zamankı mürəkkəb vəziyyətə aydınlıq gətirir.

Belə gərgin vəziyyətin yaranmasına səbəb olan AXC-Müsavat cütlüyünün iqtidarı dövründə yaranan hakimiyyətsizliyi xalqa xəyanət adlandıran Prezident İlham Əliyev bu sözləri ilə də o günlərdə baş verənlərə aydınlıq gətirir: «Onlara elə gəlir ki, həmişə belə olub. Onlara elə gəlir ki, Azərbaycan həmişə belə çiçəklənən, firavan dövlət olub. Belə deyildi. Biz o günləri yaxşı xatırlayırıq. Xalq Cəbhəsi-Müsavat cütlüyünün xəyanətkar hakimiyyəti dövründə on minlərlə insan saatlarla çörək növbəsində dayanırdı. Əli silahlı quldurlar meydan oxuyurdular, şəhərlərimizdə insanları incidirdilər, oğurlayırdılar, işgəncələr verirdilər, jurnalistləri döyürdülər… AXC-Müsavat cütlüyü dövründə prezidentin kabinetinin qapısını xarici səfirlər ayaqları ilə açırdılar, ona göstərişlər verirdilər. O da məzlum bir adam kimi o göstərişləri yerinə yetirirdi. Ona görə belə günə düşdü.»

Həqiqət bu idi ki, xalqı yaşatdıqları əzablardan qurtarmağın yolunu «vəzifələrindən istefa verməklə, dondurmaqla» bildirən səbatsız AXC-Müsavat cütlüyünün xəyanətləri Azərbaycanı uçuruma aparırdı. Ulu öndər Heydər Əliyev zəkası, düşünülmüş siyasəti, qətiyyəti ilə daxili didişmələrə, iğtişaşlara son qoymaqla əbədiyyət rəmzi olan müstəqilliyimizi qanı, canı bahasına qorudu. Arzusunda olduğu müstəqil Azərbaycanı dünyada qüdrətli dövlət kimi tanıtdırdı.

«Bu gün əsl müstəqillik dövrüdür. Çünki bu gün biz özümüz öz gələcəyimizi müəyyən edirik. Bu gün biz özümüz qərarları qəbul edirik. Bu gün Azərbaycanda xalqın iradəsi hökm sürür. Bu gün Azərbaycan dünya miqyasında müasir, öz tarixinə, ənənələrinə sadiq, sürətlə inkişaf edən dinamik ölkədir. Heç kimdən asılı deyilik və elə etməliyik ki, heç vaxt heç kimdən asılı olmayaq. Buna görə güclü olmalıyıq, vətənpərvər olmalıyıq, iqtisadiyyatımız daha da güclü olmalıdır və siyasi iradəmiz yerində olmalıdır. Bugünkü hakimiyyətdə bütün bunlar var və hər kəs görür ki, heç kim bizim işimizə müdaxilə edə bilməz. Nə qədər çalışsalar, nə qədər əlləşsələr, nə qədər yalan-böhtan yaysalar yapışmır bizə. Çünki xalq bizi dəstəkləyir və sonuncu rəy sorğuları onu göstərir» söyləyən Prezident İlham Əliyev bu gün fərəhlə qeyd etdiyimiz uğurların qazanılmasında «Heydər-xalq, xalq-Heydər» birliyini yenilməz qüvvə adlandırır. Bu birliyin təməli isə o çətin sınaq dövründə qoyuldu. Müdrik kəlama çevrilən «Hər bir Azərbaycan vətəndaşının həyatında Heydər Əliyev qüdrətinin, zəkasının zərrəsi var» deyimi günümüzün reallığıdır.

Xuraman İsmayılqızı

İki sahil.- 2020.- 4 iyun.- S.12.