Əbədiyaşarlıq və ya

ömürlərə səpilən işıq

Onun ömrünü gur, heç vaxt öləziməyən bir işığa bənzətmək olar. Nə idi bu işıq?

O, gözünü bu dünyaya açanda ocaqlarının qırağında, süfrələrinin yuxarı başında babalarının ruhunu görmüşdü. Görmüşdü ki, bu nəsildə heç kim ölmür. Cismən ayrılıb torpağa qovuşanlar, dünyasını dəyişənlər də həmişə öz övladları və nəvə-nəticələri arasındadır: Onlar öz söz-söhbətləri, deyimləri, qoyub getdikləri xoş və unudulmaz xatirələri ilə yaşayırlar...

Bu, nəsildən, babalarından gələn işıq idimi?

Özünə işıqlı bir sənət seçmişdi- dünya işığını itirən gözlərə nur paylayırdı. Üstəlik, müəllim kimi, pedaqoq kimi işıqlı bir peşənin yolçusu idi.

Bəlkə bu, onun peşəsindən, sənətindən, tutduğu yoldan gələn işıq idi?

Demək çətindir...

Amma bir işıq da onun özü idi.

Zəhra xanım özü boyda, ömrü boyda, əməlləri boyda bir işıq idi...

İllərdir ki, bu işıq süzülə-süzülə gəlir, onun xatirələrini, izlərini nura boyayır...

Görkəmli oftalmoloq-alim, tibb elmləri doktoru, Əməkdar elm və ictimai xadim Zəhra Quliyevanın əllərinin şəfasından, qəlbinin hərarətindən nur payı alanların çoxu hələ bizim müasirimizdir və onlar bu xeyirxah qəlbli xanımı həmişə hörmət və ehtiramla xatırlayırlar.

Heç də əbəs yerə deyilməyib ki, həkimlik sənəti qəhrəmanlıqdır, hünər deməkdir. Bu peşə adamdan fədakarlıq, pak niyyət tələb edir. Hər kəs buna qadir ola bilməz. Bunun üçün həkimin fikri aydın, qəlbi təmiz olmalıdır. Bu mənada Zəhra Quliyevanı xoşbəxt insan hesab etmək olar. O, böyük həkim, görkəmli alim idi. Zəhra Quliyeva Azərbaycan oftalmologiya məktəbinə öz dəyərli töhfəsini verib, gənc kadrların hazırlanmasına çox böyük əmək sərf edib. Onun əsərləri, elmi monoqrafiyaları bu gün də öz aktuallığını itirmir. Zəhra xanımın bütün fəaliyyəti, gördüyü bütün işlər insan amilinə söykənirdi. Çünki o, həm peşəkar həkim, eyni zamanda, çox xeyirxah insan idi və bu iki amil onda birləşmişdir. Onun həyat yolunu vərəqlədikcə bir daha bunun şahidi oluruq.

Taleyin sınaqları ilə üz-üzə

1923-cü il yanvarın 18-də Bakıda dünyaya göz açan Zəhra xanım dövrünün köklü, sayılıb-seçilən və nəcabətli nəsillərindən birinin övladı idi. Milli-mənəvi köklərə bağlılıqla yanaşı, Zəhra xanımın doğulduğu ailənin övladlarında elmə, sənətə böyük və tükənməz həvəs olub.

Müqəddəs bir adı daşıyan bu zərif xanım ona verilən Zəhra adının mənasından doğan “parlaq”lığı ömrü boyu yaşatdı və bu gün də həmin adın ziyası işıq saçmaqdadı.

Atası Tahir bəy Bakıda orta təhsilini başa vurduqdan sonra Moskva Dəmir Yolu Nəqliyyatı İnstitutunu bitirərək mühəndis ixtisasına yiyələnib. Vətəninə mükəmməl bilikli mütəxəssis kimi qayıdıb. Bakı-Sabunçu-Buzovna-Mərdəkan istiqamətində açılan ilk "konka" yolunun layihəsini məhz o hazırlayıb. Tahir Quliyev professor adını almış ilk azərbaycanlılardan idi. Ona həmkarları, tələbələri professor deyə müraciət etsələr də, ailədə xüsusi hörmət əlaməti olaraq “Ağa” deyiblər.

Zəhranın anası əslən Qubadan olsa da, Bakıya gəlin köçmüşdü. Ona bütün azərbaycanlı xanımlara xas olan abır-həya, ismət, mehribanlıq, alicənablıq xas idi.

Lakin tale Zəhraya iki anadan tərbiyə almağı qismət etmişdi: doğma anası Camal çox gənc ikən dünyasını dəyişib. O, həyatın ilk və ağır acısını o vaxt dadmışdı. On yaşlı Zəhra, üç yaşlı Fəridə və səkkiz aylıq Fərid ana nəfəsindən məhrum olaraq Tahir bəyin ümidinə qalır.

Tahir bəy övladlarının xatirinə ikinci dəfə ailə qurur. Onun evləndiyi xanım dostu, şair Əhməd Cavadın baldızı Nəzirə idi. Əhməd Cavad və onun həyat yoldaşı Şükriyyə xanım Tahir bəyi çox istədiklərindən Nəzirənin onun uşaqlarına analıq etməsini məsləhət görürlər.

Bundan sonra ailədə Fəhmiyyə və Faiq adında daha iki körpə dünyaya gəlir. Nəzirə Tahir bəyin əvvəlki nikahından olan üç övladını da öz balalarından seçmir, beş uşağın əziyyətinə qatlaşır.

Bundan sonra Zəhra taleyinin daha bir ağır zərbəsini alır. 20 yaşı olanda atasını itirir. Lakin aldığı məhrumiyyətlərə, taleyin ağır və gözlənilməz sınaqlarına sinə gərərək özünü itirmir. Hər zaman ayaqda durmağı, özü olmağı bacarır.

Zəhra xanım valideynlərini həmişə xoş duyğularla xatırlayaraq yazırdı: "Atamdan təhsilə, elmə həvəs, zəka, səxavət, humanistlik, torpağa, xalqa məhəbbət dərsləri almışam. Anamdan zəriflik, incəlik, mərhəmət, sədaqət, fədakarlıq, sevgi hissləri əxz etmişəm”.

Oftalmologiyaya aparan yollar

O, 1940-cı ildə Bakıdakı 132 nömrəli orta məktəbi “əla” qiymətlə bitirdiyinə görə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutuna imtahansız qəbul edilir. Müalicə-profilaktika fakültəsində təhsil alır və tibbi ixtisaslar arasında daha çox ürəyinə yatan oftalmologiyanı seçir və bütün ömrünü göz həkimliyi kimi incə və çətin sənətə həsr etməyi qərara alır.

1944-cü ildə ali məktəbi əla qiymətlərlə bitirən gənc həkimin istedadını və zəhmətsevərliyini nəzərə alaraq Dövlət Komissiyasının vəsatətilə ona Göz xəstəlikləri kafedrasında ordinator vəzifəsini tapşırırlar. Zəhra xanım xatirələrində yazırdı: "Göz xəstəlikləri kafedrasında mən bir il professor Trubinlə işlədim. O, dünyasını dəyişdikdən sonra kafedra müdiri Umnisə xanım Musabəyova oldu. Mənim oftalmologiya sahəsindəki inkişafımda professor Umnisə xanımın əvəzsiz xidmətləri vardır. Onun rəhbərliyi və himayəsi altında həm namizədlik, həm də doktorluq elmi işlərimi müdafiə etmişəm. Umnisə xanım sadəliyin, nəcibliyin, kübarlığın, ziyalılığın timsalı idi".

O, ilk həkimlik çağlarından peşəsinə can yanğısı ilə bağlanıb. Tələbə ikən müharibə illərində həm oxuyub, həm də işləyib. Ötən əsrin 40-50-ci illərində ölkədə geniş yayılan traxoma xəstəliyinə qarşı mübarizəyə fəal qoşulub. Bu xəstəliyin ləğvi üçün gecəsini gündüzünə qatıb.

Zəhra Quliyeva 1946-cı ildə assistent, 1959-cu ildə dosent vəzifəsinə seçilir. O, pedaqoji fəaliyyəti ilə yanaşı, elmi axtarışlarını da davam etdirir. Beləliklə, 1958-ci ildə “Müxtəlif üsulla büllurun çıxarılmasında buynuz qişanın sferikliyinin və refraksiyasının dəyişilməsi” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edir.

Bundan sonra alim "Görmə itiliyinin, refreksiyanın və akkomadasiyanın rəng duyğusuna təsiri" mövzusunda doktorluq dissertasiyası üzərində işləməyə başlayır. Bununla əlaqədar Moskvaya ezam olunur, Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Dəmir Yolu Gigiyenası İnstitutunun rəng duyğusu laboratoriyasında araşdırmalar aparır. 1967-ci ildə həmin mövzudakı elmi işi uğurla müdafiə edərək elmlər doktoru dərəcəsi alır.

Bir il sonra Zəhra xanım Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun Oftalmologiya kafedrasının professoru seçilir. 1975-ci ildə isə həmin kafedranın müdiri olur. Alimin tədqiqatları o zaman oftalmologiyanın ümdə problemləri sayılan refraksiya-akkomadasiya, rəngin qavranılması, traxoma, torlu qişa və görmə siniri xəstəliklərinin öyrənilməsi sahəsini əhatə edir.

Zəhra xanım öyrənə-öyrənə, öyrədə-öyrədə, oftalmologiyanın incəliklərinə yiyələnə-yiyələnə elmin uca zirvəsinə yüksəlib. Peşəsinin dərin bilicisi olan həkimlər haqqında deyirlər: Əlləri şəfalıdır, qəlbi nurludur! Şəfalı əllər, nurlu qəlb sahibi olan Zəhra Quliyeva oftalmologiyada öz məktəbini yaradıb.

Zəhra xanım hər zaman özünü xəstənin ən yaxını hesab edib, onlara bacı nəvazişi ilə, ana qayğısı ilə yanaşıb. Ona görə də ona peşəkar həkim kimi üz tutanların sayı-hesabı olmayıb. O, xəstələrin böyük inamını qazanıb. Nəinki Azərbaycandan, keçmiş sovetlər birliyinin hər yerindən Zəhra xanıma üz tutanların sayı-hesabı olmayıb. O da dinindən, dilindən, irqi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hamıya eyni gözlə baxıb və neçə-neçə xəstəyə şəfa verib, onların gözünü dünya işığına açıb.

Zəhra xanım heç vaxt ad-san, şan-şöhrət, orden-medal dalınca qaçmayıb. Bir həkim kimi yeganə məqamı ona üz tutan xəstələrə kömək etmək, gözü dünya işığını itirənlərə nur paylamaq olub. Həkimlik sənəti onun üçün öz xalqına ürəyinin hərarətini çatdırmaqda, ona layiqincə xidmət etməkdə bir vasitə idi. Zəhra xanım xatirələrində yazırdı: "Həyatımda heç vaxt qarşıma məqsəd qoymamışam ki, mən şöhrətə çatım, alim, professor, vəzifə sahibi olum. Amma ömrü boyu vicdanla, təmiz, halal əməyimlə çalışmışam... Tələbəlik illərim çox ağrılı keçib. Oxuya-oxuya işləmək məcburiyyətində qalmışdım. Ailəyə kömək etməliydim. Qrup yoldaşım Aliyə İbrahimbəyovanın atası Qanköçürmə İnstitutunda işləyirdi. Bizi də ora işə düzəltmişdi. Donor-cərrah kimi donorlardan qan götürürdük".

Heç şübhəsiz ki, xəstələri sevməyi, duymağı, onların ağrılarını hiss etməyi və var qüvvəsi ilə köməyə can atmağı da məhz o vaxt öyrənmişdi. Bu hisslər onu ömrü boyu müşayiət etmişdir.

Həyatda qazandığım bütün uğurlara

görə mən yalnız ona borcluyam

Zəhra Quliyeva milli ideallara bağlı vətənpərvər ziyalı kimi daim Azərbaycanın firavan gələcəyi naminə yorulmadan fəaliyyət göstərib, dövrünün ictimai-siyasi hadisələrində həmişə ön sıralarda olub. Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi kursuna sadiqlik xəttini seçib, Ulu Öndərin rəhbərliyi altında həyata keçirilən dövlət quruculuğu prosesində fəal iştirak edib. Onun ömür yollarının mənalı anlarını məhz dahi şəxsiyyətin yaratdığı idarəçilik məktəbindən keçməsi, Əliyevlər ailəsinin xeyir-duası ilə başladığı işlərin uğurları təşkil edib. Belə nəcib ailədən görüb, öyrənib, əxz etdiyi həyat dərsləri alimin daim bələdçisinə çevrilib. Zəhra xanım xatirələrində özünün xoşbəxt insan olduğunu bildirirdi. O yazırdı: "Özümü xoşbəxt sayıram, ona görə ki, mənəviyyatca yüksək, qüdrətli insanlarla bir dövrdə yaşamışam, çalışmışam, onları özümə arxa-dayaq saymışam. Tale məni həyatda qüdrətli şəxsiyyət Heydər Əliyevlə qarşılaşdırdı. Bu dahi şəxsiyyət həyatıma mayak kimi yaşıl işıq yandırdı, yüksəlişimdə, cəmiyyətdə mövqe tutmağımda həmişə mənə qayğı göstərdi. Həyatda qazandığım bütün uğurlara görə mən yalnız ona borcluyam. Rektor təyin edilməyim, komitə sədri olmağım Heydər Əlirza oğlunun mənə göstərdiyi etimadın, qayğının, xoş münasibətin təzahürüdür. Bu dahi insanın həyat yoldaşı akademik Zərifə xanımla bir yerdə işləmişəm, dostluq, yoldaşlıq etmişəm".

Zəhra xanım bütün bunları minnətdarlıq hissi ilə xatırlayır, ona böyük etimad göstərildiyini həmişə qeyd edirdi.

Onun gənclik illərindən başlayaraq sədaqətli rəfiqəsi akademik Zərifə Əliyeva olub. İllərin sınağından çıxmış, qarşılıqlı hörmətə əsaslanan bu dostluq haqqında Zəhra xanım belə deyirdi: "Bizi onunla bütün saxtakarlıqdan uzaq, təmənnasız olan dostluq əlaqələri bağlayırdı. Bu dostluq hissləri bir yandan bir-birini başa düşməyə və kömək göstərməyə hazır olmağımızla üzə çıxırdı, digər tərəfdən isə səmimi məhəbbətə və dərindən dərk olunan hörmətə əsaslanırdı".

İlk qadın rektor

Zəhra Quliyeva 1972-1983-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun (hazırkı ADTU) rektoru vəzifəsində işləyib. Onun rəhbərliyi ilə ölkəmiz üçün dəyərli həkim kadrlar hazırlanıb.

Həmin illər onun həyatının xüsusi mərhələsini, bəhrəli dövrünü, maraqlı yaşantılarını təşkil edir. İstedadı, işgüzarlığı, qabiliyyəti, təşkilatçılığı sayəsində o, bu vəzifəyə layiq görülüb. Elmi işlər üzrə direktor müavini, kafedra müdiri, tədris işləri üzrə prorektor vəzifəsində çalışdığı zaman qazandığı zəngin təcrübə, idarəetmə məharəti, böyük elmi potensialı, hərtərəfli dünyagörüşü, gözəl mənəviyyatı Tibb İnstitutunun rektoru seçilməsinə münbit zəmin yaradıb.

Zəhra xanım təyinatının ilk günündən ona göstərilən etimadı doğrultmaq üçün var qüvvəsi ilə çalışıb. O, rektor kimi ali təhsil ocağında, ilk növbədə, nizam-intizamın möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirib, təlim-tərbiyə prosesləri təkmilləşdirilib. Professor-müəllim heyətinin, tələbələrin iş və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirib. İnstitutda yeni tədris korpusları tikilməyə başlanılıb, abadlıq-quruculuq tədbirləri genişləndirilib. İnstituta qəbul olunan gənclərin sayı artırılıb. Yeni kafedralar və təlim kursları yaradılıb. Alimlərin elmi əsərlərinin, monoqrafiyalarının, eləcə də dərsliklərin nəşrinə xüsusi qayğı göstərilməyə başlanıb. Aspirantlara, namizədlik, doktorluq dissertasiyaları üzərində işləyən alimlərə qayğı gücləndirilib və bütün bunlar təhsil ocağına uğur dalınca uğurlar gətirib.

Zəhra Quliyeva 160-dan çox elmi məqalənin, dörd monoqrafiyanın müəllifidir. Tibb Universitetinin tələbələri və gənc həkimlər üçün Azərbaycan dilində "Göz xəstəlikləri" kitabı və dörd dərs vəsaiti yazıb. Bir ixtira və dörd səmərələşdirici təklif irəli sürüb. Onun rəhbərliyi ilə namizədlik, doktorluq dissertasiyaları müdafiə edilib.

Müəllim öz tələbələrinə təkcə bilik yox, həm də ədəb-ərkan dərsi aşılayırdı. Bu mənada Zəhra xanım deyirdi: “Biz milli mədəniyyətimizi qoruyub saxlamalıyıq, onu daha da zənginləşdirməli, yad təsirlərdən hifz etməliyik. Heç kim Qərb mədəniyyətinin, musiqisinin, incəsənətinin əleyhinə deyil. Biz azərbaycanlıyıq, ingilis, ispan, fransız ola bilmərik. İlk növbədə, öz dilimizi, anamızın laylasını bilməli, mədəniyyətimizi, adət-ənənələrimizi öyrənməliyik...”

Təsadüfi deyil ki, neçə illər sonra ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan Tibb Universitetinin 70 illik yubileyindəki nitqində Zəhra xanımın uğurlarını və xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək demişdir: "Mən Azərbaycana rəhbərlik etdiyim zaman Tibb İnstitutuna uzun illər - 11 il Zəhra xanım Quliyeva rəhbərlik edibdir. Hesab edirəm ki, o, bu institutda əvvəlki rektorların hamısından çox işləyib... Hətta böyük fəaliyyətinə görə biz onu Azərbaycanın Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri təyin etmişik və qadın hərəkatını daha da genişləndirmək istəyirik".

“Səhiyyə əlaçısı” Zəhra Quliyeva 1975-ci ildən Azərbaycan Oftalmologiya Cəmiyyətinin sədri olub. SSRİ dövründə o, həmçinin Ümumittifaq Oftalmoloqlar Cəmiyyətinin üzvü seçilib.

Zəhra xanım istər həkim və alim, istərsə də ictimai xadim kimi ölkəmizi bir sıra beynəlxalq tədbirlərdə ləyaqətlə təmsil edib. Belə ki, 1971-ci ildə ABŞ-ın Çikaqo şəhərində qadınların iqtisadi və irqi birlik uğrunda birinci qurultayının iştirakçısı, 1973-cü ildə Varşava müqaviləsinin 20 illiyində parlament nümayəndəsi, Polşa, Almaniya, İsveçrə, Danimarka, Norveç, Finlandiya, Baltikyanı ölkələrdə keçirilən sülh günlərinin iştirakçısı olub.

Hər bir qadının dayağı və ümid yeri

Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ölkədə qadın siyasətini dövlət səviyyəsində həll etmək zərurəti yarandı. 1998-ci il yanvarın 14-də ümummilli lider Heydər Əliyevin Fərmanı ilə ölkədə Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. Bu, Azərbaycanda deyil, onun xaricində də böyük maraq və əks-səda doğurdu.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin Fərmanı ilə Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin (hazırkı Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi) sədri Zəhra xanım Quliyeva təyin olundu.

Hansı vəzifədə çalışmasından asılı olmayaraq, Zəhra xanım həmişə ictimai işlərdə fəal iştirak edib və onun fəaliyyəti daim qadın hərəkatı ilə bağlı olub. Hələ 1950-ci illərdə gənc həkim Azərbaycan qadınlarının maariflənməsi, ideya tərbiyəsi işində yaxından iştirak edirdi, onların təhsilə, elmə cəlb olunmasında yorulmadan təbliğat aparırdı. Uzun müddət Bakının Nəsimi rayonunda Qadınlar Şurasının üzvü və sədri olub. SSRİ Ali Sovetinin deputatı olduğu dövrdə qadın problemlərini araşdırıb, İttifaq Sovetində Qadın Problemləri üzrə Komitənin sədri, dünyada ilk kosmonavt qadın Valentina Tereşkovanın müavini işləyib. 1995-ci ildə "Sevil" Qadınlar Məclisinin sədr müavini seçilib.

Komitə Zəhra Quliyevanın rəhbərliyi ilə ölkədə qadınlar, gənclər və uşaqlarla bağlı dövlət qanunlarını, Prezidentin fərman və sərəncamlarını yerinə yetirirdi. Azərbaycan qadınlarının ölkənin ictimai, siyasi və iqtisadi həyatında rolunu artırmaq üçün respublikanın bütün müvafiq qurum və təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq qurulurdu. Qadınların hüquqlarının qorunması sahəsində geniş işlər aparılırdı. Ölkədə qadın siyasəti müasir tələblər səviyyəsində - gender siyasəti nəzərə alınmaqla həyata keçirilirdi, mənəviyyat məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilirdi.

Bundan əlavə, komitənin beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələri günbəgün genişlənirdi. O, var qüvvəsi ilə bütün dünyada Azərbaycan qadınının nüfuzunun artmasına çalışırdı.

Z.Quliyeva 2000-ci ildə Nyu-Yorkda "Qadınlar 2000-ci ildə: gender bərabərliyi - sülh və inkişaf XXI əsrdə" mövzusunda BMT-nin Baş Assambleyasının xüsusi sessiyasında çıxış edən ilk azərbaycanlı qadın olub. Həmin sessiyada "Qadınlara qarşı bütün növ ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi haqqında" Konvensiyanın fakültativ protokolunun imzalanması ölkə rəhbərinin Fərmanı ilə ona həvalə edilmişdi.

Həm SSRİ dövründə, həm də müstəqillik zamanı Zəhra xanım bir sıra dövlət mükafatlarına layiq görülüb. Sovetlər vaxtı o, "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "Şərəf nişanı" ordenlərinə, müstəqillik illərində isə ölkəmizin "Şöhrət" ordeninə layiq görülüb.

Zəhra Quliyeva Yeni Azərbaycan Partiyasının və onun Siyasi Şurasının üzvü olub.

Zəhra xanımın zəngin həyat və elmi təcrübəsi bir məktəbdir. O, ölkədə qadın problemləri ilə yaxından məşğul olur, tez-tez qaçqın və məcburi köçkün qadınların yaşadıqları ünvanlara üz tuturdu. Onun yolunu hər yerdə gözləyirdilər: komitə sədri, həkim, müəllim, ziyalı kimi. O, həmişə Azərbaycan qadınlarına kömək edir, onlara dayaq dururdu.

Onun işığı ilə

Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Rabindranat Taqor deyirdi: “Qocaman palıdın sonrakı ömrünü onun dibindən çıxan pöhrələr yaşadır”. Köklü, qollu-budaqlı, nəcib bir ailədə böyüyən Zəhra xanımın yolunu bu gün yeganə qızı Cəmilə Səttarova və nəvə-nəticələri davam etdirir.

Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Respublika Komitəsinin sədri Cəmilə Səttarova deyir: “Anam haqqında xatirələrim yaddaşımda dərin, silinməz izlər buraxıb. O, çox qayğıkeş, sadə və səmimi insan idi. İstər ailədə, istərsə də qohumlar arasında heç vaxt əməlləri, gördüyü işlər barədə danışmazdı. Ailə üzvlərinə, uşaqlarına və nəvələrinə xüsusi diqqətlə yanaşardı. O qədər mehriban və qayğıkeş idi ki, onun yanımızdan ayrılmasını istəmirdik, lakin işi çox olduğundan üzünü az-az görürdük. Çox məsuliyyətli və tələbkar idi. İndinin özündə də hansısa bir işi görəndə öz-özümə hesabat verirəm: görəsən o, bu məsələyə necə münasibət bildirərdi, bu işə nə qiymət verərdi? Bu hiss bir an da olsun məni tərk etmir. Gün ərzində bir neçə dəfə ürəyimdə ona hesabat verirəm...”

Zəhra xanım “Həyatımın sevinci balalarımdır”, - deyirdi. Övladlarını xeyirxah, nəcib, qayğıkeş və hamıya canıyanan böyütməyə çalışırdı. Laqeydlik, biganəlik ona yad idi, başqalarının problemini öz problemi, ağrısını öz ağrısı kimi qəbul edirdi.

Bəlkə də bu, onun həkimlik və müəllimliyindən irəli gəlirdi. Göz həkimi gözlərə, müəllim isə beyinlərə işıq və nur paylayır. Bu peşələrin hər ikisi işıqla bağlıdır. Bu işıq onun bütün ömründən keçirdi. İllər ötüb keçib, biz yenə də onun qoyub getdiyi işığı tutub gedirik.

Görkəmli alim, ictimai xadim Zəhra Quliyeva bu işıqlı dünyada 82 il yaşadı. O, öz ömrünün çox hissəsini tibb elminin, oftalmologiyanın inkişafına həsr etdi. Azərbaycan həkimlərinin, oftalmoloqlarının bir neçə nəsli üçün o, müəllim, həmkar, dost oldu.

Gələn il - 2023-cü ilin yanvarında onun 100 illik yubileyi qeyd olunacaq. Aradan illər keçsə də, o, sadəliyin, nəcibliyin, kübarlığın, ziyalılığın timsalı kimi yaddaşlarda yaşayır.

Zəhra xanım rektor işləyərkən tələbələrdən biri sessiyalarda iştirak etmədiyi, aşağı qiymət aldığı üçün institutdan xaric edilir. Valideynləri rektorun yanına gəlib, ondan kömək istəyir, qızlarının 2 illik zəhmətinə qıymamağı, taleyini puç etməməyi xahiş edirlər. Zəhra xanım deyir: “Həkimlik olduqca məsuliyyətli peşədir. Həkim insan sağlamlığının keşikçisidir. Başqalarının səhvini bəlkə də düzəltmək mümkündür, həkimlərin səhvini isə yox. İndinin savadsız tələbəsinə gələcəkdə insan taleyi bağışlamaq olmaz...”.

Zəhra xanım tələbənin valideynlərini xeyli məzəmmət etdikdən sonra qızlarını institutda saxlayır. Amma bu yeganə misal deyil ki?.. Onun səhvlərini bağışladığı, düz yol göstərdiyi, cəmiyyətə, millətə yararlı vətəndaş kimi yetişdirdiyi onlarla, yüzlərlə tələbələri var.

Zəhra xanım belə bir ürəyin sahibi idi, həm öyrətməyi, həm tələb etməyi, həm tərbiyə verməyi, həm də bağışlamağı bacarırdı. Ona görə də hər zaman yüksəklərdə olacaq, hər zaman xatırlanacaq və həmişə ürəklərdə yaşayacaq.

Lap yüz illər keçsə də...

Abdulla Suvar

İki sahil.- 2022.- 16 aprel.- S.14; 18.