Şərqi Zəngəzurdan dünyaya

açılacaq hava qapısı

Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanı ölkəmizin iqtisadi imkanlarını daha da artıracaq

Bugünümüzün reallıqları sabaha daha böyük inamla baxmağa əsas verir. Uğurlarımız biri-birini əvəzlədikcə dünya inkişafın Azərbaycan modelinin üstünlüyünü görür və təqdir edir. Hazırkı dövr yeni sosial və iqtisadi modelin təqdiatı dövrüdür. Bu baxımdan ki, son iki ilə yaxın dövrdə bütün bölgələrimiz kimi, işğaldan azad edilmiş ərazilərimiz də yenidən qurulur, bərpa edilir, həyat bütün sahələrdə canlanır. Ən əsası bu torpaqların malik olduğu potensialdan səmərəli istifadəni təmin etmək üçün infrastrukturun yenlənməsi, müasir tələblərə uyğunlaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atılır.

Bunu hiss etmək üçün son iki ilin statistikasına diqqət yetirmək kifayətdir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə dünya standartlarına cavab verən beynəlxalq hava limanlarının tikintisinə xüsusi diqqət göstərilir. Bu, həm həmin ərazilərin iqtisadi imkanlarından səmərəli istifadəni təmin etmək üçün geniş imkanlar yaradacaq, eyni zamanda, həm yerli vətəndaşların, həm də xarici qonaqların, iş adamlarının az vaxt sərf etməklə gediş-gəlişlərini təmin edəcək. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur böyük turizm məkanına çevriləcək. Artıq son iki ilə yaxın dövrün reallıqları bu qənaətimizin əsaslı olduğunu təsdiqləyir.

Xatırlasaq dövlət başçısı İlham Əliyev bu il Polşanın Katovitse şəhərində Ümumdünya Şəhər Forumunun «Daha yaxşı gələcək naminə şəhərlərimizi dəyişdirək» mövzusunda 11-ci sessiyasında videoformatdakı çıxışı zamanı həm paytaxt Bakımızın, həm də hazırda bərpa-quruculuq dövrünü yaşayan işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin timsalında müasirliklə qədimliyin sintezinin yaradılmasını əsaslı şəkildə diqqətə çatdırdı. Şəhərlərimizin təqdim edilən Baş planlarında müasir dövrün tələbləri ilə həmin məkanların əvvəlki simalarının birgə vəhdətinin yaradılmasını özündə ehtiva edən müddəalar öz əksini tapır. Bir mühüm məqamı da qeyd edək ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə bərpa və quruculuq işlərinə start verildiyi ilk gündən cənab İlham Əliyev «ağıllı şəhər» və «ağıllı kənd» strategiyasını təqdim edərək bütün işlərin müasir yeniliklər əsasında görülməsini qarşıya mühüm vəzifə kimi qoydu. Zəngilanın Ağalı kəndi məhz həmin layihə əsasında yenidən qurularaq bu il sakinlərini qarşıladı.

Sentyabrın 7-də işğaldan azad edilmiş Zəngilan rayonunun Ağalı kəndinə əhalinin köçürülməsinin ikinci mərhələsinə start verildi. Zəngilan rayonunda “ağıllı kənd” konsepsiyası əsasında yenidən salınmış Ağalı kəndinə Böyük Qayıdışa uyğun olaraq əhalinin köçürülməsinin ikinci mərhələsinə həsr edilmiş tədbir Abşeron rayonunun Masazır kəndi ərazisində məcburi köçkünlər üçün salınmış yaşayış kompleksində keçirildi. Məcburi köçkünlərin 12 ailədən (63 nəfər) ibarət növbəti qrupu Abşeron rayonu Masazır qəsəbəsində yerləşən “Zəngilan şəhərciyindən öz doğma yurd-yuvalarına yola salındılar.

Qeyd edək ki. Böyük Qayıdışa uyğun olaraq ikinci mərhələdə daha 25 ailənin (125 nəfər) köçürülməsi planlaşdırılır. On iki ailədən ibarət birinci köç karvanı sentyabrın 7-də doğma yurdlarına yola salındı. Digər 13 ailə (62 nəfər) isə sentyabrın 10-da Ağalı kəndinə köçürüldü. Köçürülən ailələr, əsasən, müvəqqəti məskunlaşma yerlərində ən ağır şəraitdə yaşayanlar arasından seçilib və bu zaman köçürülmə üçün təqdim edilən yaşayış sahələrinin həcmi nəzərə alınıb. Köçürülənlər arasında Birinci, İkinci və Üçüncü Ağalı kəndlərinin sakinləri var. Mövcud qanunvericiliyə əsasən, məcburi köçkünlər daimi yaşayış yerlərinə qayıtdıqdan sonra üç il müddətində dövlətin onlar üçün müəyyən etdiyi sosial müdafiə tədbirlərindən yararlana biləcəklər. Ümumilikdə “ağıllı kənd” konsepsiyasına uyğun qurulan Ağalı kəndinə birinci mərhələdə köçürülən 41 ailə (201 nəfər) hər cür şəraitlə təmin olunub.

Ağalıda məskunlaşan sakinlər yüksək keyfiyyətli, “ağıllı” texnologiyalarla təchiz edilmiş evlərlə təmin olunublar. Burada yaşayacaq əhalinin məşğulluq, sosial, təhsil, tibbi məsələləri müvafiq qurumlar tərəfindən həll edilir. Bu fikri böyük qürurla qeyd edirik ki, Ağalı kəndinə əhalinin köçürülməsi Böyük Qayıdışın ilk qədəmləridir. İşğala qədər bu inzibati ərazi 3 kəndi birləşdirib. Həmin dövrdə Birinci Ağalıda 40 ailə (154 nəfər), İkinci Ağalıda 60 ailə (245 nəfər), Üçüncü Ağalıda 161 ailə (675 nəfər) yaşayıb. Hazırda bu kəndlərdən olan ailələrin ümumi sayı 352-dir (1504 nəfər).

O da məlumdur ki, Ağalı kənd meydanında Dövlət Xidmətləri Mərkəzi yaradılıb. Burada “Azərpoçt” MMC-nin rayon şöbəsi, “ASAN xidmət” və DOST, Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı mərkəzləri təsis olunub. Məqsəd kənd sakinlərinin dövlət xidmətlərinə rahat çıxışını təmin etməkdir. Bu mərkəzlərdə kənd sakinlərinə sosial təminat və məşğulluq sahəsində 100-dən çox xidmət onlayn formada göstərilir. Vətəndaş birbaşa videobağlantı ilə DOST mərkəzlərinin sosial agentinə müraciət edir və müraciəti yerindəcə həll olunur. “Ağıllı kənd” əhalisinin şəhərdə əldə edə biləcəyi bütün xidmətlərə, o cümlədən dövlət xidmətlərinə rahat çıxışı var.

Göründüyü kimi, Ağalı kəndinin timsalında işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin ən yüksək texnologiyalar əsasında yenidən qurulduğunu və çağırışlara yüksək səviyyədə cavab verdiyini böyük inamla qeyd edə bilərik. Bu, ölkəmizin yeniliklərə nə qədər önəm verdiyini, innovasiyalar ölkəsi kimi qazandığı imicə daim yeniliklər əlavə etdiyini təsqiqləyir. Bu torpaqların böyük kənd təsərrüfatı imkanlarına da malik olduğunu nəzərə alsaq, ərzaq təhlükəsizliyinin təminatına töhfələrinə imkanlar yaratmaq üçün mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsinə böyük zərurətəin olduğunu qeyd edə bilərik. Reallıq budur ki, “ağıllı kənd” təsərrüfatı idarəetmə sistemində ən müasir texnoloji yeniliklər tətbiq olunur.

Azərbaycan brendi kimi dünyaya səs salan «ASAN xidmət», DOST mərkəzlərinin işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə yaradılması da yeniliklər sırasındadır. Əsas olan budur ki, soydaşlarımızın bu ərazilərə qayıdışından sonra onların rahat yaşayışı üçün bütün zəruri olan addımlar atılsın. Bu mühüm məqamı da xüsusi qeyd etmək istərdik ki, Qarabağın tacı, mədəniyyət paytaxtımız Şuşada tikilən «ASAN xidmət» mərkəzinin inşası gələn il yekunlaşacaq. Bu ərazilərimizdə təkmil idarəçilik sisteminin yaradılması da bugünümüzdən və gələcəkdən xəbər verməklə yanaşı, inkişafın hansı səviyyədə olacağının aydın mənzərəsini təqdim edir. Prezidentin xüsusi nümayəndəliyi ilk olaraq mədəniyyət paytaxtmız Şuşada yaradıldı. Bu qədim şəhərə asan gediş-gəlişi təmin etmək üçün həm avtomobil yolunun, həm də Beynəlxalq Hava Limanının tikintisinə xüsusi diqqət göstərildi. Dövlət başçısı İlham Əliyevin Zəfər yolu kimi dəyərləndirdiyi Füzuli-Şuşa avtomobil yolu, həmçinin Qarabağın dünyaya açılan hava qapısı adlanan Füzuli Beynəlxalq Hava Limanı istifadəyə verildi. Ötən il oktyabr ayının 26-da Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin iştirakı ilə açılışı oldu.

Bu il Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanı istifadəyə veriləcək. Sentyabrın 9-da “Azərbaycan Hava Yolları”nın ən böyük sərnişin təyyarəsi “Airbus A340-500” ilk texniki uçuşunu müvəffəqiyyətlə yerinə yetirdi və Şərqi Zəngəzurun ilk hava limanı olan Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanındakı yeni uçuş-enmə zolağına endi. Tezliklə açılışı nəzərdə tutulan ikinci Beynəlxalq Hava Limanının uçuş-enmə zolağı istifadəyə verildi. Əlverişli coğrafi mövqeyi nəzərə alaraq Zəngilan Hava Limanı çoxfunksiyalı hava limanı olaraq, regionun iqtisadi, nəqliyyat və sosial məsələlərinin həlli üçün mühüm amil olacaq. Ölkənin digər beynəlxalq hava limanları kimi, müasir tipli böyük təyyarələri qəbul edə bilən bu hava limanı da bütün yüksək dünya standartlarına və tələblərinə cavab verir. Üçüncü Beynəlxalq Hava Limanı isə Laçında inşa edilir. Onun istifadəyə verilməsi 2024-cü il üçün nəzərdə tutulub.

İşğaldan azad edilmiş şəhər və kəndlərimizdə aparılan bərpa işləri, əksini tapan yeniliklər Azərbaycanın şəhərsalma təcrübəsinin təqdimatında əhəmiyyətli rol oynayır. Bu baxımdan Ümumdünya Şəhər Forumu Aərbaycanın malik olduğu imkanların təqdimatında əhəmiyyətli rol oynadı. Bir daha bildirildi ki, paytaxt Bakımız hər zaman gözəlliyi, müasirliklə qədimliyin vəhdətini yaratması ilə göz oxşayıb. Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən, daha dəqiq desək, 1993-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra ölkəmizdə sabitliyin bərpası ilə iqtisadi durumun yaxşılaşdırılması istiqamətində atılan addımlar ölkəmizlə iqtisadi əlaqələrin qurulmasında maraqlı olan dövlətlərin sayının artmasına, Azərbaycanın böyük investisiyalar məkanına çevrilməsinə səbəb oldu. Yaradılan möhkəm təməl 2003-cü ildən bu günədək islahatlar prosesinin dərinləşməsinə geniş imkanlar yaratdı. Dövlət başçısı İlham Əliyevin yeniliyə, təkmilləşməyə marağı atılan hər addımda öz təsdiqini tapdı. Azərbaycan beynəlxalq maliyyə qurumlarının hesabatlarında ən islahatçı ölkə kimi qərarlaşdı. Bu islahatlar ölkənin siyasi, iqtisadi qüdrətinin yüksəlməsini təmin etdiyi kimi, paytaxtımızın, şəhər və kəndlərimizin simasının dəyişilməsinə də töhfəsini verir. Dünyanın aparıcı dövlətlərinin, eyni zamanda, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında paytaxt Bakımız füsunkar gözəlliyi ilə liderliyini qoruyur. Belə ki, dünyanın “Ən yaşamalı şəhərlər»inin reytinq cədvəl və hesabatında yer alan şəhərlər arasında Bakının adının çəkilməsi Azərbaycanda həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişafın, islahatların məntiqi nəticəsidir. Cənab İlham Əliyevin «Mən demişəm, bir daha demək istəyirəm ki, vaxt gələcək deyəcəyik ki, Bakı dünyanın ən gözəl şəhəridir» sözləri günümüzün reallıqlarında öz əksini tapıb. Hesabatlarda bu fikirlər də xüsusi qeyd edilir ki, Azərbaycan təkcə enerji resurslarının zənginliyi ilə deyil, tarixi, milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığı, həm də beynəlxalq səviyyəli tədbirlərə ev sahibliyi ilə dünyanın diqqətindədir. Dünyada tanınan elm, mədəniyyət elitasının iştirak etdiyi forumlarda, dialoqlarda iştirak edən qonaqlar qitələri birləşdirən Azərbaycanı müxtəlif mədəniyyətlərin, dinlərin dialoq mərkəzi kimi dəyərləndirirlər. Ölkəmizə beynəlxalq baxış belədir: Avropadan Azərbaycana baxdıqda bəzi hallarda Asiya ölkəsi, Asiya tərəfindən baxdıqda isə Avropa ölkəsi kimi təqdim edilir. «Neft kapitalını insan kapitalına çevrək!» çağırışına uyğun inkişafda olan Azərbaycan daim yeniləşən, müasirləşən ölkədir. Təbii ki, bu inkişaf hazırda bütün bölgələri, xüsusilə işğaldan azad edilmiş ərazilərimizi əhatə edir.

Son 19 ilə yaxın dövrdə dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə paytaxtımızda və bölgələrimizdə həyata keçirilən abadlıq-quruculuq işləri şəhər sakinlərinin, qonaqların, turistlərin istirahəti üçün salınan parklar, qədim memarlıq abidələrinin bərpası və təmiri Bakımızın, bütün bölgələrimizin simasını tamamilə dəyişib. Prezident İlham Əliyev Ümumdünya Şəhər Forumunun 11-ci sessiyasında «Paytaxt Bakının tarixi simasını qorumaqla bərabər, biz onun infrastrukturunun yenidən qurulmasına və müasirləşdirilməsinə nail olmuşuq. Qeyd etmək lazımdır ki, Bakının və Azərbaycanın digər şəhərlərinin müasirləşdirilməsi və yenidən qurulması zamanı biz şəhərlərin inkişafı baxımından yeni imkanlar və təcrübə əldə etmişik. Ən gözəl şəhərlərdən biri hesab olunan Bakı misilsiz memarlığı, park və bulvarları ilə tarixi irs və müasirliyin ahəngliyini özündə birləşdirir» fikirləri ilə paytaxt Bakının keçdiyi inkişaf yolunun aydın mənzərəsini təqdim etmişdir.

Qeyd etdiyimiz kimi, hazırkı dövrdə əsas prioritet məsələ olan işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin müasir tələblər səviyyəsində qurulmasından da bəhs edirik. 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsində tarixi Zəfərimizdən sonra qarşıda dayanan əsas vəzifələrdən biri 30 ilə yaxın torpaq həsrəti ilə yaşayan soydaşlarımızın öz doğma yurd-yuvalarına qayıdışlarının təmin edilməsidir. Dövlət başçısı İlham Əliyevin Sərəncamı əsasında təsdiqlənən «Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər»də qarşıdakı dövr üçün prioritetlər və onların icra mexanizmləri öz əksini tapıb. Böyük Qayıdışın ilk addımlarının atılması, avqustun 26-da Laçına qayıdışımızın, Zabuxa və Susa nəzarətin təmin olunması sonrakı reallıqlar barədə aydın təsəvvür yaradır. Yeni yanaşmaların, müasir innovasiyaların tətbiq edildiyi bu ərazilərdə iqtisadi fəaliyyətin bərpası ölkəmizin dayanıqlı inkişafına dəstək olacaq. Dövlət başçısı İlham Əliyev «Azərbaycanın öz ərazilərini Ermənistanın 30 illik işğalından azad etməsi ilə nəticələnən 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra bizim üçün dayanıqlı şəhər inkişafı daha böyük dəyər kəsb edir. Ermənistan Azərbaycan torpaqlarının 30 illik işğalı zamanı şəhər və kəndləri qəsdən dağıdaraq, hər bir mədəni və dini abidəni talan edərək həmin əraziləri urbisid və kultursidin bariz nümunəsinə çevirib. Bəlkə də İkinci Dünya müharibəsindən sonra şəhərlərin bu miqyasda dağıdılması dünyanın heç bir yerində baş verməyib. Azərbaycanın 9 şəhəri və yüzlərlə kəndi yer üzündən silinib. Ağdam şəhəri o dərəcədə dağıdılıb ki, əcnəbi mütəxəssislər onu «Qafqazın Xirosiması»” adlandırıblar. Füzuli şəhəri işğaldan azad edildikdən sonra Azərbaycan Ordusu orada bayrağımızı dalğalandırmağa bir dənə də olsun tikili tapa bilməyib» kimi reallıqları diqqətə çatdıraraq yaşananların fonunda Azərbaycan xalqının heç zaman ruhdan düşmədiyini, daim quruculuqla məşğul olduğunu diqqətə çatdırıb. Bu gün də dünya xalqımızın necə qurucu, yenilikçi xalq olduğunun şahididir. Bütün işğaldan azad edilmiş şəhər və kəndlərimiz Baş Plan əsasında, «ağıllı şəhər» və «ağıllı kənd» layihələri əsasında bərpa edilir. Ölkə Prezidentinin qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan tərəfindən belə iri miqyasda aparılan yenidənqurma işləri azad edilmiş ərazilərimizi şəhər inkişafı sahəsində mükəmməllik laboratoriyasına çevirir. Azərbaycan bu sahədə nəhəng təcrübəsini beynəlxalq ictimaiyyətlə bölüşəcək. Ölkəmizin Ümumdünya Şəhər Forumunun növbəti sessiyalarının birinə ev sahibliyi etmək arzusu da bunun bariz nümunəsidir. «Əminəm ki, yüksək səviyyəli beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etməkdə böyük təcrübəyə malik ölkə olan Azərbaycanda Ümumdünya Şəhər Forumunun keçirilməsi uğurlu olacaqdır» söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyev bu fikirləri ilə ölkəmizin yeniliklərə, təkmilləşməyə nə qədər açıq olduğunu, təcrübə mübadiləsinə, səylərin birləşdirilməsinə nə qədər önəm verdiyini nümayiş etdirir.

Azərbaycan hər sahədə təkmil təcrübəsi ilə dünyaya nümunədir. Hazırda böyük fəxr və inamla qeyd etdiyimiz reallıqlardan biri budur ki, nəinki paytaxt Bakımız, həmçinin bütün bölgələrimiz, o cümlədən 28 ildən sonra azadlığına qovuşmuş torpaqlarımız dünyanın diqqətindədir. Azad Qarabağımız, azad Şuşamız beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirlər üçün ideal məkan kimi qəbul olunursa, bu, ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin, həmçinin sabitləşdirici faktor kimi mövqeyini möhkəmləndirməsinin nəticəsidir. Qarabağın tacı Şuşa diplomatik mərkəz olmaqla yanaşı, iqtisadi mahiyyət daşıyan tədbirlərin keçirilməsi üçün də əlverişli məkan kimi dəyərləndirilir. O da məlumdur ki, ənənəvi keçirilən Bakı Enerji Həftəsinin yekun xüsusi Sessiyası da azad Şuşamızda keçirildi. Alternativ enerji mənbələri ilə bağlı ilk addım bu sessiya çərçivəsində Memorandumun imzalanması ilə atıldı. Dövlət başçısı İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan azad edilmiş ərazilərdə müasir şəhər planlaşdırılması həyata keçirir, “yaşıl enerji” və “sıfır tullantı” konsepsiyalarını tətbiq edir. Dövlət başçısı İlham Əliyevin bu günlərdə İtaliyaya işgüzar səfəri zamanı keçirilən Forumdakı çıxışında da alternativ enerji mənbələrinə investisiyaların yatırılması məsələsi geniş müzakirə olundu ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin bu sahədə zəngin ehtiyata malik olmaları xüsusi qeyd edildi. Ümumilikdə Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun gələcəkdə böyük investisiyalar məkanı kimi nüfuz qazanacağı şəksizdir. Bütün zəruri imkanlar yaradılır. İnfrastrukturun təkmilləşdirilməsi, şəhərsalma təcrübəmizin geniş şəkildə tətbiqi də bu məqsədə xidmət edir.

Yeganə Əliyeva

İki sahil.- 2022.- 13 sentyabr.- S.3.