Neft sənayesinin qədim məbədi:
Bibiheybət mədənindən “çıxardıqlarımız”
“Bibiheybətneft”
NQÇİ-nin son 30
illik fəaliyyətində
yüksək hasilat göstəricisi: 503 ədəd
işlək quyu fondu ilə gündəlik neft hasilatı 400 tona çatdırılıb
Tarixə nəzər salsaq görərik ki, Azərbaycan dünyaya öz adını neftin Vətəni kimi yazıb. O vaxtlar Bakının neft mədənlərində
quyular bir qayda olaraq əl
ilə qazılırdı.
XIX əsrin əvvəllərindən
etibarən neft quyularının daha mütərəqqi üsullarla
qazılması istiqamətində
araşdırmalara başlanıldı.
Məhz 1846-cı ildə
dünyada ilk dəfə olaraq, sənaye üsulu ilə neftin Bibiheybətdə çıxarılması
tarixi mənbələr,
xüsusilə Rusiyanın
Mərkəzi Dövlət
Tarix Arxivindən tapılmış sənədlər
əsasında sübut
olunub. Həmin ilin yanvarında "Bibiheybət" yatağında
sənaye üsulu ilə iki quyunun
qazılmasına başlanılır.
Quyulardan biri 21 metr dərinlikdən neft verir və
bununla da, dünyada sənaye üsulu ilə neft hasilatının əsası qoyulur.
Sənaye üsulu ilə qazılmış ilk quyu tarixi status
aldı
Bu neft quyusu haqqında bir çox mənbələrdə məlumat
verilib. Lakin təəssüflər olsun
ki, uzun illər ərzində, 1846-ci
ildə Bibiheybətdə
qazılan ilk neft quyusu “tarixi
abidə” statusu almamışdı. Bu səbəbdən şəhərimizə
gələn qonaqlar və turistlər də onunla tanış ola bilmirdilər. Müstəqilliyimizin
bərpasından sonra
isə dünyada qazılmış ilk neft quyusu tarixi
status aldı.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin tapşırığı
ilə SOCAR-ın Bibiheybət mədəninin
ərazisində dünyada
sənaye üsulu ilə qazılmış ilk quyu bütün
təhlükəsizlik tədbirləri
görülməklə restavrasiya
edilib və tarixi abidə kimi nümayiş edilir. Burada XIX əsrdə “Nobel qardaşları neft hasilatı şirkəti”nə
məxsus neft və neft məhsullarının
daşınması üçün
ağcaqayın ağacından
hazırlanmış faner
borunun bir hissəsi, həmçinin
həmin şirkətin
sifarişinə əsasən
Bakıya gətirilmiş
quyuüstü avadanlıqlar
da nümayiş olunur. Həmçinin burada xüsusi interaktiv köşk quraşdırılıb. Bu
köşk vasitəsilə
Azərbaycanın neft
tarixi, o cümlədən
sənaye üsulu ilə qazılmış ilk quyu barədə
ətraflı məlumat
almaq mümkündür.
Onu da qeyd edək ki, Bibiheybətdə ilk quyu qazılandan
sonra başqa quyuların da qazılmasına başlandı.
Neft hasilatı sürətlə artdı.
İlk quyudan 52 il sonra – 1899-cu ildə Azərbaycan neft hasilatı və emalı üzrə dünyada birinci yerə yüksəldi, dünya üzrə neft hasilatının yarısı
ölkəmizin payına
düşürdü.
Xəzər dənizindən 19 metr kənarda iki neft kəhrizi...
“Bibiheybət” yatağında neftin və qazın çıxarılması, o cümlədən
ərazidə abadlıq,
yaşıllıq işləri
ilə SOCAR-ın “Azneft” İstehsalat Birliyinin “Bibiheybətneft” Neft-Qaz Çıxarma İdarəsi (NQÇİ) məşğul
olur. Bibiheybət mədəninin ölkəmizin
neft sənayesi üçün əhəmiyyətindən
danışan “Bibiheybətneft”
NQÇİ-nin Hasilatın
idarə edilməsi xidməti rəisinin müavini Rauf Vəliyev “İki sahil”ə açıqlamasında
bildirdi ki, öz adını tarixə sənaye üsulu ilə ilk olaraq yazdıran
bir nömrəli quyu qazılmayana qədər hələ
XVI əsrin ortalarında
Xəzər dənizi
sahilində iki neft kəhrizi qazılmışdı: “Həmin
bu kəhriz quyuları XVIII əsrin ortalarında Xəzər dənizindən
19 metr kənarda mövcud idi. Artıq həmin kəhrizlərin orada olması bir nömrəli quyunun qazılmasına stimul vermişdi.
1846-cı ilin iyulun
14-də dərinliyi 21 metr
olmaqla gündəlik
20-30 ton neft hasil olunub və
quyu artıq qazılıb istismara verilmişdi.
Quyu qazıldıqdan sonra həmin ərazidə digər quyuların da qazılması davam etdirildi. Bu gün
həmin bir nömrəli quyu tarixi abidə statusunu alıb və hər kəs, o cümlədən
şəhərimizin qonaqları
və turistlər dünya neft sənayesinin tarixi ilə maraqlanmaq üçün buraya səfər edirlər”.
Gündəlik neft hasilatı 400 ton!
Qeyd edək
ki, “Bibiheybət” yatağı Xəzər dənizinin 2 kilometrliyində,
Bakı şəhərinin
cənub-qərbində Bibiheybət
dərəsində yerləşir.
“Bibiheybət” yatağının
geoloji-kəsilişində Abşeron, Ağçagil
və Məhsuldar qat çöküntüləri
iştirak edir. Məhsuldar qatın dərinliyi 1750 metrdir,
qumlu, gilli laylar onu 2 hissəyə
bölür:
yuxarı və aşağı şöbələr.
Yataqda sonuncu dəfə 1995-1996-cı illərdə
637 işlək quyu ilə gündəlik neft hasilatı 400 ton olmuşdu. Bundan sonrakı dövrlərdə “Bibiheybət”
yatağının son
işlənmə mərhələsində
olduğundan gündəlik
neft hasilatı 309 tona ( 2014-cü ildə) qədər azalmışdır. 2025-ci ilin
aprel ayına olan məlumata görə, 503 ədəd
işlək quyu fondu ilə gündəlik neft hasilatı 400 tona çatdırılıb. Bu
NQÇİ-nin yaxın
30 illik fəaliyyəti
ərzində ən yüksək hasilatdır.
İndiki dövrdə
yüksək hasilatın
əldə olunmasına
səbəb “Bibiheybət”
yatağında horizontlar
üzrə layların
və laycıqların
tam analiz olunaraq, aşkar edilmiş yüksək hasilata malik laylarda aparılmış
geoloji tədbirlərdən
yüksək nəticələrin
alınmasıdır. “Bibiheybət”
yatağında aparılmış
perforasiya işlərinin
nəticəsində gündəlik
6-10 ton və 4-5 ton yüksək neft hasilatlı quyular istismara daxil olub. Aprel ayında 3435a saylı quyu isə qazmadan sonra gündəlik
25 ton neft hasilatı ilə istismara daxil edilib. Bundan
əlavə, qazma və yan lülə
quyularının qazılması
və yüksək hasilatla istismara daxil olması, o cümlədən quyularda MEDN istismar
üsulunun tətbiqinin
genişləndirilməsi “Bibiheybət”
yatağında hasilatın
artmasında mühüm
rol oynamışdır.
Yataqda sonuncu qazılan 3483 saylı quyu gündəlik 13-15 ton neft hasilatla
istismara daxil edilib.
Yeni quyular qazılacaq, sonra...
“Bibiheybət” yatağının
tammiqyaslı istismarına
1873-cü ildən başlanıldığını
söyləyən xidmət
rəisinin müavini
Rauf Vəliyev bildirib
ki, işlənmənin əvvəlindən
yataqda 3840 quyu qazılıb: “Bibiheybət”
yatağının köhnə
yataq olmasına baxmayaraq, son 1 il ərzində
aparılmış genişmiqyaslı
tədbirlər sayəsində
gündəlik neft hasilatı 400 tona çatdırılıb. Hasilatın
artırılması üçün
aparılmış irimiqyaslı
işlər öz müsbət nəticəsini
verir. Gələcəkdə
bu istiqamətdə tədbirlərimiz davam etdiriləcək və yüksək nailiyyətlər
əldə etməyə
çalışacağıq. Həmçinin yeni quyuların
qazılması da planlaşdırılır.”
Məlumat üçün bildirək
ki, hasilatın stabil saxlanması və gələcəkdə artırılması
üçün idarə
tərəfindən tədbirlər
proqramı hazırlanıb
və həyata keçirilməsi davam etdirilir. 2025-ci ildə
NQÇİ-nin qarşıya
qoyduğu hədəflərə çatmaq üçün qazma və yan lülə
quyuların qazılması
davam etdirilir. Növbəti illərdə
işlərin bu templə davam etdirilməsi və hasilatın artırılması
üçün tədbirlər
proqramı hazırlanır.
Gənc mütəxəssis: SOCAR-da
gənclərə yüksək diqqət və qayğı göstərilir
Rəqəmlərdən də aydın görünür
ki, “Bibiheybət” neft yatağında hasilatın
səviyyəsi yüksəkdir.
Yatağın bugünkü
uğurlarında orada
çalışan gənc
mütəxəssislərin də xüsusi payı var. Onlar üçün bu fürsəti yaradan isə SOCAR-dır. Azərbaycan Prezidentinin
“Biz neft kapitalını
insan kapitalına çevirməliyik” şüarını
rəhbər tutan
SOCAR insan resurslarına,
gənc mütəxəssislərin
hazırlanması işinə
xüsusi önəm verir. Gənc mütəxəssislərə şirkətin
idarə və müəssisələrində xüsusi dəstək verilir və onlara daha böyük
uğur qazanmaları üçün şərait
yaradılır.
Belə
mütəxəssislərdən biri, “Bibiheybətneft”
NQÇİ-də sahə
rəisinin müavini Emin Məmmədov bizimlə söhbətində
dedi: “SOCAR-a marağım
tələbəlik illərindən
başlayıb. İlk olaraq
SOCAR-ın tələbələr
üçün təşkil
etdiyi ödənişli
istehsalat təcrübəsi
proqramına müraciət
etdim və qalib oldum. “Bir sıra idarələrdə
təcrübə keçəndən
sonra imtahan verərək yüksək
nəticə göstərib
"Bibiheybətneft" NQÇİ-də energetik kimi fəaliyyətə başlamışam.”
Gənc mütəxəssisin sözlərinə görə, energetika təsərrüfatı neft sənayesində böyük rola malikdir: “Neftin çıxarılması və nəqlində elektrik avadanlıqları və qurğuları xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Əsas işimiz elektrik avadanlıqlarının və qurğularının fasiləsiz və keyfiyyətli elektrik enerjisi ilə təminatını təşkil etməkdir. Neft sənayesinin inkişafı, həmçinin burada istismar olunan elektrik avadanlıqlarının inkişafına öz təsirini göstərir. Hazırda müasir tipli elektrik avadanlıqlarından istifadə olunur. Bunlar ümumi olaraq enerji sərfiyyatı və qənaətinə müsbət təsir göstərir. İşlədiyim dövr ərzində SOCAR-ın gənclərə diqqət və qayğısını görmüşəm. Ümumi olaraq gənclərin neft sahəsi üzrə bilik və bacarıqlarını göstərdiyi təqdirdə onların inkişafı üçün əlverişli mühit yaradılır və buna bariz nümunə olaraq bugünkü uğurlarımı göstərə bilərəm. SOCAR ailəsinin üzvü olduğum gündən öz biliklərimi, bacarıqlarımı və təcrübəmi artırmaq üçün əzmlə çalışıram və bütün fəaliyyətim rəhbərlik tərəfindən yüksək qiymətləndirilib və sahə rəisinin müavini vəzifəsinə təyin edilmişəm”.
42 ilin ustası:
Neftçi peşəsi
çətinliyi ilə seçilən peşələr sırasındadır
Neftçi peşəsini
uca tutan, bu peşəyə dərindən bağlılığı
ilə ad-san qazan, uzun illərdir
“Bibiheybətneft” NQÇİ-də neft və
qazçıxarma ustası
kimi işləyən
Rəhim Məmmədov
da SOCAR ailəsinin üzvü kimi ənənəyə sadiq
qalaraq gənclərə
daim qayğı ilə yanaşır, biliyini onlarla bölüşür və
məsləhətlərini heç vaxt əsirgəmir: “1983-cü ildən
bu sənətlə məşğulam. Operator
kimi işə başlamışam. Sonralar
rəhbərlik tərəfindən
fəaliyyətim qiymətləndirilərək
usta vəzifəsinə
təyin olunmuşam.
42 ildir usta vəzifəsində çalışıram.
Öz biliklərimiz və çoxillik təcrübələrimizi gənclərin
peşəkar neftçi
kimi formalaşması
üçün əsirgəmirik.
Hasilat sahəsində
qarşımızda qoyulan
plan və tapşırıqları yerinə
yetiririk. Neftçi peşəsi ümumiyyətlə
çətinliyi ilə
seçilən peşələrdən
olsa da, hava şəraiti işlərimizi daha da çətinləşdirir.
İşimizin sənətkarıyıq.
Təəssüf ki, övladlarımın heç
biri mənim yolumu davam etdirmir.
Ümid edirəm ki, nəvələrim mənim peşəmin davamçıları olarlar.
Gənc neftçilərə
tövsiyəm odur ki, peşələrini sevsinlər. Əgər peşəni sevsən hər bir məqsədə
nail ola bilərsən. Neftçi
peşəsi mənim
üçün ən
şərəfli işdir.
42 ildir öz peşəmdə həvəslə
çalışıram.”
Neftlə çirklənmiş
ərazilərin yaşıl
siması
Bu gün
nəinki Azərbaycanın,
dünya neft sənayesinin beşiyi sayılan “Bibiheybət” yatağında neft-qaz hasilatı ilə yanaşı, yaşıllaşdırma
və abadlıq işləri də davam edir. “Bibiheybətneft”
NQÇİ tərəfindən yataqda 2006-cı ildən etibarən mühüm ekoloji layihələr həyata keçirilməkdədir.
Belə ki, hələ sovetlər dönəmindən miras qalmış neftlə çirklənmiş ərazilərdə
daxili imkanlar hesabına və podratçı təşkilatlar
cəlb edilməklə
320 hektar mədən ərazisində rekultivasiya
və torpaqların bərpası işləri
həyata keçirilib.
Hər il
yaz-payız aylarında
ənənəvi iməciliklər
zamanı bərpa edilmiş mədən ərazilərdə, eləcə
də sahələrin,
inzibati binaların ətrafında müxtəlif
növ ağac, gül kolları əkilib, həmçinin
mütəmadi olaraq yaşıllaşdırma sahələrində
ağaclara aqrotexniki qulluq göstərilir. Məlumat üçün
bildirək ki, hazırda “Bibiheybətneft”
NQÇİ-nin sahələrində
90 minə yaxın ağac və gül kolu mövcuddur.
Orxan Vahidoğlu,
Yaqut
Aslanova
İki sahil.- 2025.- 13 may, ¹80.- S.6.