Tarixə yazılan nümunə

Azərbaycan bütün dünyada multikulturalizm məkanı kimi tanınır

"O, Ermənistan ordusunun ən böyük hədəflərindən biri idi. İşğalçı Ermənistan Albertin böyük hərbi şücaətindən və üstəlik, onun yəhudi kimliyindən xüsusilə narahatlıq keçirirdi. Ona görə də onun başına 5 min rubl pul qoymuşdular. Albert isə bütün varlığı ilə digər yəhudi əsgərlərlə birgə Azərbaycanın torpaqlarının 20 faizinin işğalına, əhalisinin isə etnik təmizləməyə məruz qoyulmasına qarşı döyüşürdü. İsrailə və ya hər hansı qərb ölkəsinə getmək imkanı olmasına baxmayaraq, Albert və onun azərbaycanlı, yəhudi əqidədaşları doğma vətənləri Azərbaycanın müdafiə üçün vuruşmaq yolunu seçmişdilər”.

Təsadüfi deyil ki, Albert Aqarunov dünyada Azərbaycanın yəhudi qəhrəmanı kimi tanındı. ABŞ-ın Los Anceles vilayətində fəaliyyət göstərən yəhudi din xadimi Ravvin İsrael Baroukun "The Times of Israel” qəzetində maraqlı məqaləsi dərc olunub. Müəllif müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi Azərbaycanda yəhudi əsilli vətəndaşa Milli qəhrəman statusunun verilməsini müasir dünyada nadir hadisə kimi qiymətləndirir.

Albert kimi Azərbaycanda yaşayıb ölkəmizi ikinci vətəni hesab edən, millətimizlə qardaş, qohum şəklinə yaşayan başqa millətin nümayəndələri az deyil.

Əcnəbilərin gözündə Azərbaycan

Bakı Slavyan Universitetinin müəllimi polşalı Şaver Koşalski də Azərbaycanı ikinci vətəni hesab edir. Deyir ki, azərbaycanlılar ölkələrində yaşayan əcnəbiyə xüsusi rəğbət, ehtiram göstərirlər: "Polşada hər kəs ilk növbədə özünü düşünür, digər insanları nəzərə almırlar. Azərbaycanlıların isə bir-birləri ilə münasibətləri çox yaxın və doğmadır. Polşada insanlar arasında müəyyən məsafələr var. Onlar ancaq öz problemləri ilə məşğul olur, digərlərinə vaxt ayırmırlar. Amma azərbaycanlı ilə istədiyin qədər söhbətləşə, məsləhətləşə, zarafatlaşa bilərsən. Hətta o qədər diqqətcildirlər ki, bizim bayramlarımızı təbrik edir, özləri də bizimlə əylənirlər”.

Ömar Yallou isə Qambiyalıdır. ADA universitetində təhsil alır. Deyir ki, Azərbaycan tolerant və müasir ölkədir: "Azərbaycanda başqa millətlərin nümayəndələrinə hörmət edir, onlara isti münasibət bəsləyirlər. Bu ölkədə istənilən əcnəbi vətəndaş azərbaycanlılarla dostluq münasibətinə girə bilər. O qədər istiqanlı və qonaqpərvərsiz ki…”.

Suriyalı Al Yaseen Samee azərbaycanlıları o qədər sevir ki, 6 aya Azərbaycan dilini öyrənib. Deyir ki, ölkəniz haqqında heç bir məlumatım yox idi: "Azərbaycanı Ukrayna kimi təsəvvür edirdim. Gələndə həqiqətən bəyəndim. Bakını çox sevirəm. Mahnıda da deyildiyi kimi, "Bakı gözəl şəhər, mehriban diyar”dır... O qədər doğmadır ki, insan özünü yad ölkədə hiss etmir. Bir il burada yaşadıqdan sonra Türkiyəyə, Dubaya getdim, hətta yaşadığım ölkənin paytaxtı belə mənə Bakı qədər sirli və təsirli gəlmədi”.

"Tarixə yazılan nümunə”

Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi Məşvərət Şurasının üzvü, araşdırmaçı-jurnalist Niyaz Niftiyev qəzetimizə açıqlamasında bildirdi ki, tarixən, Azərbaycanda insanlar arasında milli, dini və irqi ayrı-seçkiliyə yol verilməyib, tolerantlıq milli mentalitetimizə xas olub. Bu, dünya tarixinə yazılan tarixi nümunədir: "Azərbaycan müxtəlif etnik və dini qrupların ənənəvi dözümlülük və ahəngdar birgəyaşayışı üzərində qurulmuş və həyata keçirilən milli siyasətin aparıldığı çoxmillətli və çoxdinli ölkədir. Yüzilliklər boyunca Azərbaycanda məskunlaşan və müxtəlif dinlərə etiqad edən xalqlar aralarında heç bir ayrı-seçkilik olmadan sülh və əmin-amanlıq şəraitində dinc - yanaşı yaşayıblar. Bu, dünya tarixinə yazılan tarixi nümunədir. Bu, adına "tolerantlıq” deyilən, gerçəkdə isə xalqımızın genetik koduna möhürlənmiş insanlıq, humanizm və bəşərilikdir. Bu, həqiqətdir, ən yüksək kürsülərdə səslənən səmimi etirafdır. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, ölkədə milli və dini dözümlülüyün, tolerantlığın yüksək səviyyədə olması faktdır və bu, Azərbaycan xalqının güc mənbəyidir, hər bir cəmiyyətin gücü onun dini və milli müxtəlifliyindədir. Əlbəttə, bu sözlər Prezident İlham Əliyevin strateji mövqeyini dəqiq nümayiş etdirir. Həmin mövqeyə görə, çox zəngin tarixi və mədəni irsi, dini və sosial tolerantlıq ənənələri olan Azərbaycan hazırda, mədəniyyətlərarası dialoq, dünya mədəniyyətlərinin və sivilizasiyaların qarşılıqlı təsiri məkanına uğurla transformasiya olunur, özünün zəngin təcrübəsini dünya ictimaiyyətinə təklif edir. Bu gün Azərbaycan müxtəlif mədəniyyətlər və sivilizasiyalar arasında dialoqa dair sanballı tədbirlər keçirilməsi üçün ənənəvi məkana çevrilib. Bunun da həm coğrafi, həm tarixi, həm də mədəni əsasları var.

2008-ci il dekabrın 2-3-də Bakıda Avropa Şurasına üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin konfransında dövlət başçısı tərəfindən sivilizasiyalar arasında dialoqun inkişafını nəzərdə tutan "Bakı prosesi”nin əsası qoyuldu və bu təşəbbüs sonrakı illərdə qlobal prosesə çevrildi. Əlbəttə, konfransın keçirilməsində əsas məqsəd Avropa ilə İslam dünyası arasında mədəniyyət körpüsü - vasitəçisi rolunu oynamaqla yanaşı, fərqli mədəniyyətlər arasında dialoqun inkişafına xidmət edən "Bakı prosesi”nin əsasını qoymaq və bu fəaliyyətlərin mərkəzində duran Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu daha da gücləndirmək oldu.

Müxtəlif mədəniyyətlərin və qitələrin qovşağında yerləşən Azərbaycanın həm geosiyasi vəziyyəti, həm də mədəni zənginliyi "Bakı prosesi” çərçivəsində mədəniyyətlərarası dialoq təşəbbüslərini Avropa və ona qonşu regionların hüdudları çərçivəsindən çıxarıb, daha qlobal səviyyəyə yüksəltməyə imkan verdi. Bu mənada "Mədəniyyətlərarası dialoqa dair Bakı Prosesi”nin davamı olaraq, Prezident İlham Əliyevin dəstəyi ilə 2011-ci ilin aprelindən Bakıda "Ümumdünya Mədəniyyətlərarası dialoq Forumu"nun keçirilməsindən tutmuş 2016-cı il aprelində təşkil olunan BMT-7-ci Sivilizasiyalararası Alyansına qədər - bütün bunlar hamısı Multikulturalizm və tolerantlığın Azərbaycanda həyat tərzinə çevrilməsini beynəlmiləşdirdi”.

Birgəyaşayışın "dil modeli”

N.Niftiyev multikulturalizmin Azərbaycanda daha da inkişaf etdirilməsi üçün görülən işlərdən də danışdı: "Artıq 2014-cü ildən başlayaraq Prezident İlham Əliyev Azərbaycanda multukultarilzm hərəkatının daha da irəli aparılması ideyasını rəsmiləşdirdi. Dövlət başçısının iradəsi ilə 2014-cü ilin aprelində Prezidentin yanında Milli, dini və multikulturalizm məsələləri ilə bağlı dövlət müşavirliyi, elə həmin ilin mayında isə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradıldı. Hər iki qurum və digər təşkilatlar Azərbaycan multikulturalizm siyasətini uğurla təbliğ etməyə başladılar. 2016-cı il yanvarın 11-də Prezidentin sərəncamı ilə ölkədə "Multikulturalizm ili” elan olundu. Buna müvafiq olaraq "Multikulturalizm ili” çərçivəsində Tədbirlər Planı hazırlanıb və təsdiq olunub. Təbii ki, plan üzrə işlər görülməkdə davam edir. Amma çox istərdik ki, birgəyaşayışın Azərbaycan modelinin təbliğində üç komponent əsas götürülsün. Bunlar vətənpərvərlik, dövlətçilik və azərbaycançılıqdır ki, hər üç komponent üzrə kifayət qədər nümunələr var. Həmçinin "Din”, "Dil” və "Mədəniyyət” əsas xətt kimi multikultural siyasətin təbliğində istifadə olunmalıdır.

Bildiyimiz kimi, azərbaycanlıları birləşdirən ən mühüm faktorlardan biri dindir. Vahid inanc sisteminin ən müxtəlif baxışa malik insanları belə bir araya gətirməyə gücü çatır. Təsadüfi deyil ki, SSRİ-nin sərt milli və ateist siyasəti belə Azərbaycan xalqının identikliyini dağıda bilmədi. Çünki ən böhranlı vəziyyətlərdə din birləşdirici amil kimi çıxış edirdi. Məhz bu amil Azərbaycanda yaşayan müsəlman olmayan xalqları belə bir araya gətirə bilmişdi.

İkincisi, hər xalqın öz dili onun üçün əzizdir. Mühüm məqam odur ki, ölkəmizdə vahid Azərbaycan dili anlayışı digər xalqların öz dilində danışmasına mane olmur, əksinə bunu şərtləndirir. Bu sahədə mədəni azadlıq təmin edilsə də, bəzi məqamlara xüsusi həssas münasibət zəruridir. Bu "etnik buketdə” hamını birləşdirən isə Azərbaycan dilidir. Birgəyaşayışın "dil modeli” əsas məsələ olan Azərbaycan dövlətçiliyinin bazasını təşkil edir.

Üçüncüsü, ölkədə yaşayan müxtəlif xalqların və etnik qrupların özünəməxsus mədəniyyəti vahid Azərbaycan mədəniyyətini formalaşdıran amildir. Ən müxtəlif kültürlərin təşviq edilməsi, onlara geniş yer verilməsi birgəyaşayışın daha möhkəm bağlarını yaradacaq. Ən əsas olan ölkəmizə düşmən bəsləyən separatçı qüvvələrin və onların himayəçilərinin əlindəki kartları almaqdır. Bu yöndə dövlətin gücü və siyasi iradəsi kifayət qədərdir.

Bundan başqa da görüləsi işlər var. Məsələn, mövcud internet resursları zənginləşməli, müəllim hazırlığı ilə bağlı təşkil olunan kurslar daha da təkmilləşdirilməli, ölkənin multikultural siyasəti təkcə bir azlığın üzərində qurulmamalı, sosial şəbəkələrə nəzarət gücləndirilməli, bu sahə ilə məşğul olan jurnalistlərin ixtisaslaşmasına yardım göstərilməli, multikultural media orqanları ilə bağlı xüsusi layihə həyata keçirilməlidir və s.

Dövlətin ən böyük sərvəti…

Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin (BBMM) əməkdaşı Tofiq Abbasov qəzetimizə açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycanda milli-dini tolerantlığın təməli əsrlər öncə qoyulub: "Milli-dini tolerantlıq tarixi şəkildə formalaşmış bir cərəyandır. Bunun təməli demək olar ki, əsrlər boyu qoyulub. İndi də öz gücünü, qüdrətini müasir dönəmdə risklərə, təhdidlərə göstərə bilir. Azərbaycanda yerli əhalinin VI-VII əsrdən bəri islama yaxınlaşması digər təriqətlərin buradan sıxışdırılıb çıxarılmasına imkan yaratmayıb. Şimalda bizim "Qırmızı qəsəbə” deyilən yerdə yəhudilər artıq bir neçə əsrdir ki, yaşayırlar. Məhsəti türklərinə qarşı 80-lərin axırında Özbəkistanda amansız bir kampaniya başlandı. Onların bir qismi Azərbaycanda özünə sığınacaq tapdı, xalqımız onları qəbul etdi, güzəran verdi, şəraitinə dəstək oldu. İndi də onlar özlərini Azərbaycan vətəndaşı kimi hiss edirlər. Biz görürük ki, dini zəmində də, milli zəmində də ölkələrin daxilində, sərhədləri boyunca toqquşmalar baş verir, münaqişələr yaranır. Azərbaycanda belə bir mühit yoxdur. Bu da ondan irəli gəlir ki, Azərbaycan reallığında müxtəlifliyin vəhdəti artıq bərqərar olub. Bu da bizim xalqımızı, dövlətimizin ən böyük varlığı, sərvətidir”.

Azərbaycan çoxmillətli, çoxkonfessiyalı ölkədir. Bu, bizim sərvətimizdir. Biz bunu qorumalıyıq, qoruyacağıq.

Aygün ƏZİZ

Yazı Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun milli mətbuatımızın 141 illiyi münasibətilə elan etdiyi müsabiqəyə təqdim olunmaq üçün hazırlanıb.

Kaspi.- 2016.- 6-8 iyul.- S.13.