Sol əlim sağ
əlimi üstələdi
Solaxayları sağa meyilləndirməyin, təhlükəli
heç nə yoxdur
13 avqust Ümumdünya
Solaxaylar günü kimi qeyd olunur. Bu günlə bağlı
ilk tədbir 1992-ci ildə britaniyalı solaxaylar klubunun təşəbbüsü
ilə qeyd olunub. Klubun əsas narahatçılığı
ölkənin bir çox məktəbində solaxay
uşaqların əvvəlki kimi sağ əllə yazmağa
məcbur edilməsindən ibarət idi. Müşahidələrə
görə, bu da şagirdlərdə psixi stress yaradır və
onların davamiyyətini aşağı salırdı. Həmin
gün bütün dünya solaxayları məhsul
istehsalçılarının diqqətini onların da tələbatlarına
yönəltməyə çalışır, müxtəlif
yarış və tədbirlər təşkil edirlər.
İblis əməli?
Statistik məlumatlara
görə, dünyada 500 milyon solaxay yaşayır. Solaxaylar
tarixən xoşagəlməzliklərlə üzləşiblər.
Məsələn, orta əsrlərdə solaxaylıq iblis əməli
hesab edilirdi. Həm xaçpərəstlər, həm də
müsəlmanlar solaxaylığı şər qüvvələrlə
bağlayırdılar. Müsəlman adətlərinə
görə, "natəmiz"
əllə xörək yemək və yuyunmaq
qadağandır. Qədim Avropa tayfalarından olan keltlərdə
isə bədənin sol tərəfinə görə axirət
dünyasının qüvvələri cavab verirdi. Hətta
Avropada solaxayların təqib olunduğu vaxtlar da olub.
Elə müasir
dövrümüzdə də solaxaylar üçün
bütün qapılar açıq deyil. Məsələn,
Yaponiyada ər arvadının solaxay olduğunu bilərsə,
onu boşaya bilər.
Mülahizələr
Alimlər indiyədək
solaxaylığın yaranma səbəbləri ilə
bağlı yekdil bir rəyə gələ bilməyiblər.
Əksər alimlərin fikrincə,
solaxayların sayının artması cəmiyyətin
intellektual səviyyəsini qaldırır. Son yüz ildə
Böyük Britaniyada solaxayların sayının dörd dəfə
artmasını qadınların daha yaşlı vaxtlarında
ana olmaları ilə əlaqələndirirlər. Proqonozlara
görə, onların uşaqlarının solaxay olmaq
şansı daha çoxdur. London Universitetinin tibb fakültəsinin
alimləri bildirirlər ki, solaxayların sayının
artması cəmiyyətin intellektual səviyyəsinin yüksəlməsi
və hətta riyaziyyat, incəsənət və idman sahələrində
əsl dahilərin yaranmasına gətirə bilər.
Solaxaylarla bağlı ən
geniş yayılmış mülahizə isə beynin sağ
və sol yarımkürələri arasındakı
funksiyanın bölüşdürülməsidir. Eyni zamanda,
solaxaylığın genetik səbəblərə əsaslandığını
düşünürlər. Bu yaxınlarda Britaniya tədqiqatçıları
bunu təsdiq edən genləri aşkar ediblər. Belə ki,
sağəlli insanlarda beynin sol yarımkürəsi nitq və
dilə, sağ tərəfi isə hissiyyatlara nəzarət
edir. Lakin solaxaylarda bunun tamamilə əksi müşahidə
olunur.
Məşhur solaxaylar
1921-ci ildə psixologiya
ilə bağlı nəşrlərin birində solaxaylar kəmağıllar
kimi göstərilir. XX əsrin sonunda isə tamam başqa bir
nəzəriyyə ortaya çıxır. Bir sıra dahi
şəxsiyyətlərin, rəssamların,
ixtiraçıların, aktyorların solaxay olduğunu nəzərə
alaraq, bu təzahür dahiliyin əlaməti kimi qiymətləndirilməyə
başlanır. Belə bir maraqlı fakt da qeydə
alınıb ki, Amerika prezidentləri - Cerald Ford, Ronald Reyqan,
Corc Buş ata, Bill Klinton, Corc Buş solaxay olub. Hazırkı
prezident Barak Obama da solaxaydır. Eləcə də
tanınmış şəxsiyyətlər arasında
Mikelancelo, Leonardo da Vinçi, Yuli Sezar, Janna d’Ark, Napoleon,
Uinston Çörçil, ingilis kraliçaları Viktoriya və
Yelizaveta, şahzadə Çarlz və onun oğlu şahzadə
Vilyam, tanınmış fizik Maksvell, Pele, Merilin Monro, Pol
Makkartni solaxay olublar. Eləcə də milyarder Bill Geyts, Hollivud ulduzları - Robert
De Niro, Tom Kruz və Nikol Kidman da solaxaydırlar. Tədqiqatlara görə,
solaxaylardan həm də ekstrasens çıxır.
Qüsur, yoxsa psixi hərəkət?
Bəzi psixoloqlar
hesab edirlər ki, solaxaylıq qüsur yox, beyin quruluşundan asılı olaraq, irsən keçən psixi hərəkətdir. Belə ki, sağ
əl beynin sol yarımkürəsi, sol əl
isə sağ yarımkürəsi ilə
idarə edilir. Alimlərin fikrincə, istənilən informasiyanı
sağ yarımkürə
daha tez mənimsəyir. Və bu üzdən də solaxaylar informasiyanı tez və effektli qəbul etməklə xüsusi istedada malik olurlar. Avstraliya Milli Universitetinin tədqiqatçıları
məyyən ediblər
ki, solaxay insanlar kompyuter oyunları oynayarkən və ya idmanla
məşğul olarkən
daha sürətlə
düşünə bilirlər:
“Solaxayların adətən
geniş fantaziyaları,
hissiyyatları, musiqi duyumları və yaxşı yaddaşları
olur. Belə uşaqlar obrazlı fikirləşir və yaradıcı olurlar. Bundan başqa, onlar istənilən məkanda asanlıqla istiqamətlənir, orijinallığı
və obrazlı düşüncələri ilə
fərqlənirlər. Buna səbəb
solaxaylarda adı çəkilən keyfiyyətlərə
cavab verən beynin sağ yarımkürəsinin inkişafıdır.
Belə ki, beyində informasiyanın çevik ötürülməsi
solaxaylara həyatın
müəyyən sahələrində
üstünlük verir”.
Ekspertlərə görə,
solaxaylar ümumiyyətlə,
beynin hər iki tərəfindən daha asanlıqla istifadə edə bilirlər. Onların fikrincə, sağvərdişlilərdə
inkişaf etmiş sol
yarımkürə isə
riyazi bacarıqlar, məntiqi düşüncə
və oxuma-yazma texnikasına görə cavabdehdir”. Psixoloqların hesablamalarına görə,
solaxaylar arasında istedadlı insanlar 20 faiz, sağvərdişlilərdə
isə 5 faizdir.
Bəzi fərziyələrə
görə, solaxaylar alkoqola daha meyllidirlər
və sağvərdişlilərdən
9 il az yaşayırlar.
Valideynin səhvi
Solaxayların bəziləri
"solaxaylıq kompleksi"ndən
əziyyət çəkirlər.
Psixoloqların fikrincə,
solaxay uşaqlarda kompleks əsasən valideynlərin günahı
ucbatından yaranır.
Belə ki, əksər valideynlər uşaqlarının solaxay
olduğunu bildikdə
onları sağvərdişli
etməyə tələsirlər.
Sağ ələ keçmə solaxaylar üçün əsl
stress yaradır. Balaca
solaxayın problemi onun əlindəki qələmi soldan sağa keçirmək istədikdə başlayır.
Nəticədə uşaqda
nevroz, diqqətsizlik, yaddaşın zəifləməsi
və yazıda problemlər yarana bilər.
Psixoloq Azad İsazadə hesab edir ki, solaxaylara
xəstəlik kimi qiymət vermək gülüncdür, bu, sadəcə, fizioloji quruluşdur. Psixoloqun fikrincə, bunun tamamilə irsən keçdiyini demək də mümkün deyil. “Fizioloji və psixoloji baxımdan solaxaylar başqa adamlardan heç nə ilə fərqlənmirlər.
Hətta elmi ədəbiyyatdla belə bir fakt da
tapmaq olar ki, guya solaxaylar
böyük istedada malikdirlər. Bu fikirlə
tam razılaşmıram”. Azad
İsazadə də hələ sovet dövründən məktəblərdə
solaxayların sağ əllə işləməyə
məcbur edilməsini
düzgün saymır.
“Buna görə də
bizdə üzdə olan solaxaylar azdır. Qərbdə isə bu, yarıbayarıdır.
Hətta Qərbdə
onlar üçün
xüsusi avadanlıqlar
buraxılır. Məsələn,
adi qaydada işlədilən tikiş
maşını soloxay
üçün qəbuledilməzdir.
Solaxaylar üçün
ayrıca muzey və mağazalar fəaliyyət göstərir.
Bu, praktiki norma kimi qəbul olunur. Bizim cəmiyyətdə
isə solaxayların rifahı üçün
heç nə nəzərdə tutulmayıb.
Məsələn, onlar
məişətdə digərlərindən
fərqli olaraq daha tez-tez narahatlıqlarla
üzləşirlər. Çünki
istifadə edilən bütün əşyalar
və mexanizmlər sağ əl üçün nəzərdə
tutulub. Solaxaylar isə bu vəziyyətə
uyğunlaşmaq istəyəndə
çətinliklə üzləşirlər”.
Psixoloqun fikrincə,
solaxaylar üçün
problem yalnız o zaman
yaranır ki, onları sağ əllə işləməyə
məcbur edirlər.
Bu onlarda psixoloji
problem yaradır. Bunu cəmiyyət və valideynlər tərəfindən
solaxayların hüququnu
pozmaq, eyni zamanda, onlara vurulan psixoloji zərbə kimi qəbul etmək olar. A.İsazadə hesab edir ki, uşağın
"hamı kimi" olmaması qorxulu deyil. Əgər uşağa onun əksəriyyətdən fərqləndiyi
deyilməsə, problem yaranmaz.
Çünki solaxaylar
reallıqda hamı kimi cəmiyyətin heç kəsdən fərqlənməyən üzvləridir.
Təranə Məhərrəmova
Kaspi. -2010. -14-16 avqust. – S.6.