“80 yaşım məni hər yerdən üzüb”

Xalq artisti Azər Rzayev: «Bəli, şərəfli ömür yaşamışam. Azərbaycan musiqisinin inkişafı üçün çox işlər görmüşəm»

Noyabrın 5-də görkəmli bəstəkar, Xalq artisti Azər Rzayevin 80 illik yubileyi münasibəti ilə Dövlət Filarmoniyasında təntənəli tədbir keçiriləcək. Gecədə bəstəkarın müxtəlif əsərləri səslənəcək. Həmkarları, tələbələri onun haqqında ürək sözlərini dilə gətirəcəklər.

Noyabrın 10-da isə Musiqi Akademiyasında bəstəkarın yaradıcılığına həsr olunan konsertdə onun kamera əsərləri səslənəcək.

Azər Rzayev o bəstəkarlardandır ki, onun yaradıcılığı musiqi tariximizin zənginləşməsində böyük rol oynayıb. Onun əsərləri arasında “Bakı-90” simfoniyası (1990), Skripka, viola və simfonik orkestr üçün ikili konsert (1990), Skripka və piano üçün sonatina (1990), Piano, skripka və violonçel triosu üçün Sonata (1991), Kamera orkestri üçün “Noktürn” (1993), Violonçel və orkestr üçün “Kantilena” (1994), Tar və kamera orkestri üçün “Düşüncə” və “Qaytağı” (1995), Simfonik orkestr üçün “Gənc ifaçılar marşı” (1997), Piano üçün 6 Prelüd (2000), 3 skripka və simfonik orkestr üçün konsert (2000) yer tutub. Azər Rzayev “Musiqi aləmində” silsilə televiziya və “Opera səhnəmizin ustaları” silsilə radio verilişlərin müəllifi və aparıcısı, dövri mətbuatda məqalələr müəllifi kimi də tanınır. Görkəmli bəstəkar artıq əlinin qələm tuta bilməməsindən gileylidir.

Qocalıq

- 80 yaş sizin üçün nə deməkdir?

- 80 yaş mənim üçün qocalıq deməkdir. Ancaq bu yaşıma qədər nəyi bacarmışamsa onu etmişəm. İndi isə xəstəyəm. Xəstəliyim də elədir ki, məni işləməyə qoymurlar. Əsər yaza, əlimə qələm ala bilmirəm. Heç indi əməkhaqqı cədvəlini də imzalıya bilmirəm. Ona görə mənim üçün çətindir. 80 yaşım məni hər yerdən üzüb. Çoxdandır xəstə yatıram. Yaşamaq indi mənim üçün çox çətindir.

- Hər halda bu yaşa qədər şərəfli bir ömür sürmüsünüz.

- Bəli, şərəfli ömür yaşamışam. Azərbaycan musiqisinin inkişafı üçün çox işlər görmüşəm. Həmişə yüksək vəzifələrdə işləmişəm. 1957-ci ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında əvvəlcə kamera ansamblı üzrə müəllim, baş müəllim və nəhayət professor kimi fəaliyyətdə olmuşam. Televiziya və Radio Komitəsində səs rejissoru, M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında bədii rəhbər, 15 il Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının direktoru kimi çalışmışam. Hazırda Bakı Musiqi Akademiyasının kafedra müdiri və professoruyam. Baxmayaraq ki, mənim əvəzimə işləyirlər, ancaq oradan getməyə qoymurlar. Akademiyanın rektoru Fərhad Bədəlbəyli tələbəm olduğu üçün deyir ki, biz hamımız sənin əvəzinə işləyəcəyik, amma səni azad etməyəcəyik. Bu mənim yaradıcılığıma, fəaliyyətimə olan çox böyük hörmətdir. İndiyə qədər 300-dən artıq tələbəm olub. O cümlədən, Filarmoniyanın direktoru Murad Adıgözəlzadə, Bəstəkarlar İttifaqının sədri Firəngiz Əlizadə, Opera və Balet Teatrının direktoru Akif Məlikov, Radio və Televiziya Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri Azad Əliyev mənim tələbələrim olub. Tələbələrim arasında xarici ölkələrdə işləyənlər də çoxdur. Onların xoş sorağını eşidib sevinirəm.

- Bu gün simfonik musiqiyə olan münasibət sizi qane edirmi?

- Bu gün simfonik musiqiyə əhəmiyyət verən yoxdur. Televizora baxmaq olmur. Səhərdən axşama qədər əyləncəli verilişlər, şou proqramlar efiri başına götürüb. Mən 33 ilə yaxın televiziya ilə çıxışlar etmişəm. Tamaşaçılara professional musiqimizin sirlərindən danışmışam. Hər çıxışıma verilən pul maaşımdan çox idi. İndi professionallıq azalıb. İşləyən yoxdur. Əvvəllər hamı əsər yazırdı. Məsələn, deyirdilər ki, Azər Rzayev filan əsər üzərində işləyir. İndi isə belə xəbərləri eşitmirik Mən yaradıcılıq fəaliyyətimdə Beynəlxalq və Ümumittifaq müsabiqələr laureatı və diplomantı, Azərbaycan gənclərinin I və II festivallarında həm bəstəkar, həm də ifaçı kimi laureat adlarına layiq görülmüşəm. Bəstəkarlar arasında laureat adını alan yoxdur. Mən skripka üçün konsertlər yazmışam. Həmin konsertləri Bakı Musiqi Akademiyasında Niyazinin dirijorluğu və Simfonik Orkestrin müşayiəti ilə ifa etmişəm. Partiturasına görə Sovet bəstəkarları içərisində mənə 3-cü yer verildi. Bu uğurların hamısını gərgin zəhmətimlə qazanmışam. İndi isə vəziyyət tamam başqadır. İndi oxuyanların sayı çoxalıb. Hara baxırsan muğam oxuyanlardır. Özü də pis səviyyədə oxuyurlar. Düzdür, yaxşı muğam ifaçılarımız da var. Ancaq indi hər yerindən duran oxuyan olub.

Hanı yeni əsərlər?

- Bir az əvvəl qeyd elədiniz ki, uzun illər Opera Teatrının rəhbəri olmusunuz. Bu gün həmin teatrın fəaliyyətindən razısınızmı?

- Razı deyiləm. Opera Teatrının direktoru Akif Məlikov mənim tələbəm olub. Mən işlədiyim vaxt həftədə 7 opera və balet oynanılırdı. Amma indi bəzən aylarla səhnədə heç nə oynanılmır. Oynanılanda da eyni tamaşalar - «Leyli və Məcnun», «Aşıq Qərib», «Şah İsmayıl» və başqa operalardır. İnsanlara yenilik təqdim olunmur. Ümumiyyətlə, yeni əsərlər az yazılır. Mən 2000-ci ildən başlayaraq yeni bir əsər yazmamışam. 1956-cı ildə bir əsər yazmışdım. İndi həmin əsəri noyabrın 5-də keçirilən konsertdə ifa edəcəklər. O vaxtdan əsər ifa olunmurdu. Peşəkarlığa da münasibət belədir.

- Opera Teatrında rəhbər olduğunuz dövrdə daha çox hansı tamaşalar repertuara daxil edilirdi?

-Mərkəzi Komitənin qərarı ilə hər il Opera Teatrında Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri səhnələşdirilməli idi. Mənim dövrümdə çoxlu yeni əsərlər oynanılırdı. Zakir Bağırovun «Aygün», Şəfiqə Axundovanın «Gəlin qayası», Aqşin Əlizadənin «Babək», Fikrət Əmirovun «Min bir gecə», Nəriman Məmmədovun «Humay» və başqa opera və baletlər oynanılırdı. İndi kimin əsəri qoyulur, hanı yeni əsərlər?

- Hansı əsərlərinizin səhnə taleyindən razı qlmamısınız?

- 1962-ci ildə Qaqarinin kosmosa uçuşu münasibəti ilə «Hacı Kərimin aya səyahəti» adlı əsər yazdım. Bu əsəri həmin il Bakıda səhnəyə qoydular. Çox böyük müvəffəqiyyətlə də qarşılandı. Tamaşaya o qədər adam baxmaq istəyirdi ki, tamaşanı Musiqili Komediya Teatrının zalında yox, daha böyük olduğu üçün Opera Teatrında göstərdilər. Tamaşada Bəşir Səfəroğlu, Lütfəli Abdullayev kimi görkəmli aktyorlar oynayırdı. Əsər iki il səhnədə oynanıldı. O vaxtdan bu günə qədər bircə dəfə də oynanılmayıb. Hazırda Musiqili Komediya Teatrı həmin əsərin üzərində işləyir. Ancaq nə zaman başa gələcəyini və tamaşaçılara təqdim olunacağını deyə bilmərəm.

Peşəkarlığa fikir verən yoxdur

- Vaxtilə təşkil etdiyiniz Uşaq Simfonik Orkestrinin taleyi necə oldu?

- Uşaq Simfonik Orkestri dünyanın cəmi 3-4 ölkəsində mövcuddur. Azərbaycanda belə bir orkestrin yaradılması əlbəttə, böyük hadisədir. Hələ 1960-cı illərdə ölkəmizdə uşaq orkestri yaratmaq istəsələr də bu arzunu gerçəkləşdirə bilməmişdilər. Sonradan Bülbül adına musiqi məktəbinin şagirdləri ilə Konservatoriyanın tələbələrindən ibarət simfonik orkestr yaratmaq səyləri də olmuşdu. Ancaq bu arzu da baş tutmamışdı. Bir gün məni Bülbül adına Orta ixtisas musiqi məktəbinə dəvət etdilər. Mənə orkestri yaratmaq haqqında təklif olunanda xeyli düşündüm. Keçmişi yadıma salıb bilirdim ki, vaxtı ilə adlı-sanlı adamlar bu işin öhdəsindən gələ bilməyiblər. Ona görə də vaxtımın olmadığını söyləyib razılıq vermək istəmədim. Ancaq mən Bülbül məktəbində dərs aldığım və ilk iş yerim də bu məktəb olduğu üçün ora mənə çox doğmadır. Ona görə də razılaşmalı oldum. Məktəbdə istedadlı uşaqları bir yerə yığıb məşqlərə başladım. 1997-ci il martın 4-də Konservatoriyanın zalında orkestrin təqdimat mərasimi keçirildi. Dünyanın hər yerindən həmin orkestrin ifasına qulaq asmağa gəlirdilər. Dövlət Simfonik Orkestrində, Kamera Orkestrində Radio və Televiziyanın, eləcə də Opera Teatrının Simfonik Orkestrinə baxanda orada hazırladığım uşaqları görüb sevinirəm. Biz Konservatoriyada təhsil alan vaxtlarda heç bir tələbənin işləməyə ixtiyarı yox idi. Yalnız dərs oxumaq lazım idi. İndi isə yaşamaq çətin olduğundan bütün tələbələr işləyir. Həmin orkestri yaratdığıma görə mən diploma layiq görülmüşəm. Ancaq xəstəliyimə görə onlarla daha işləyə bilmədim. 2005-ci ildə yenidən simfonik orkestrini yaradıb Teymur Göyçəyevi ona rəhbər təyin etdilər. Daha onlara demədim ki, bu orkestri ilk dəfə mən təşkil etmişəm. Üstündən 8 il keçəndən sonra siz onu ilk adı ilə təqdim edirsiniz.

- Sizin üçün yubiley hədiyyəsi nə ola bilər?

- 70 yaşım olanda ümummilli lider Heydər Əliyev məni təbrik etdi və “Şöhrət” ordeninə layiq gördü, Həmçinin mənə Prezident təqaüdü verdi. 80 yaşımda isə mənə ölkə başçısı İlham Əliyevin Prezident diplomu təqdim olunub. Gileyim odur ki, indi heç yerdə mənim adımı çəkmirlər. Əvvəllər «Ekran- efir» qəzeti mənim ad günümü təbrik edirdi. Daha onların da yadından çıxmışam. Nə televiziya, nə də radioda mənim adımı yada salan yoxdur. Heç kimin yadına düşmürəm. Ona görə fikirləşmişəm ki, peşəkarlığa fikir verən yoxdur.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2010.- 5 noyabr.- S. 8.