Türk litseyləridəki təhsil niyə orta məktəblərdən üstündür? 

 

Etibar Əliyev: “Türk litseylərində çox gözəl təhsil mühiti formalaşdırılıb»

 

Zəminə Əliqızı: “Türk liseylərinin məzunlarının qəbul imtahanlarında yüksək nəticələr göstərmələri təbiidir»

 

Azərbaycanın təhsil sistemində ölkəmizdə fəaliyyət göstərən türk litseylərinin xüsusi yeri var. Hər il qəbul imtahanlarının nəticələri açıqlanandan sonra bu reallıq bir daha gündəmə gəlir. Bu il də Bakıdakı türk litseylərinin məzunları qəbul imtahanlarında rekord nəticələr göstəriblər. Məsələn, Türkiyə Dəyanət Vakfı Bakı Türk Litseyinin 2010-2011-ci tədris ilində məzun olan 54 şagirdinin 27-si 600-dən çox bal toplayıb. Bu 27 nəfərdən 11-nin də topladığı bal 650-dən yuxarı olub. Bu il Təhsil Nazirliyinin verdiyi 37 qızıl medaldan 7-si və 16 gümüş medaldan 1-i Dəyanət Litseyinin məzunlarının payına düşüb. Təbii ki, bütün bunlar Azərbaycan şəraiti üçün çox yüksək göstəricilərdir. Çünki bizdə elə məktəblər var ki, bir məzunu belə tələbə adını qazana bilmir. Bu cür yüksək göstəricilər Çağ Öyrətim şirkətinin litseylərində və Atatürk Litseyində də qeydə alınmaqdadır. İstər-istəməz sual gündəmə gəlir: Türk liseylərinin bu cür yüksək göstəriciləri nə ilə əlaqədardır?

 

Müəllimlər sinifdə ancaq dərs keçmək haqqında düşünür

 

Övladı Atatürk Litseyində təhsil alan həmkarımız Fərəh Sabirqızı deyir ki, ümumilikdə türk litseylərində təhsilin səviyyəsi çox yüksəkdir. Bu litseylərdə bütün diqqətlər şagirdlərin biliklərə yiyələnməsinə yönəldilir. Müəllimlər sinfə girərkən yalnız dərs keçib uşaqların biliklərini artırmaq haqqında düşünürlər. «Bizim ənənəvi məktəblərdə isə belə deyil» - deyə F.Sabirqızı vurğulayır. Onun sözlərinə görə, Atatürk Litseyində lap aşağı siniflərdən uşaqları nizam-intizamlı olmağa, yaxşı vətəndaş kimi formalaşmağa sövq edilirlər: «Mənim qızım hələ aşağı sinifdədir. Amma görürəm ki, Atatürk Liseyindəki tədrisin səviyyəsi bizim ənənəvi məktəblərdəkindən fərqlənir. Həmişə biz valideynlərə deyirlər ki, uşaqlarınızı zorla oxumağa məcbur etməyin, vərdişlərə öyrədin. Elə edin ki, dərsləri ilə məşğul olmaq onlarda bir vərdişə çevrilsin». F.Sabirqızının sözlərinə görə, türk litseylərinin bir üstünlüyü də odur ki, burada təhsil alan şagirdlərin əlavə repetitor yanına getməsinə ehtiyac qalmır. Müəllimlər açıq şəkildə valideynlərə bildirirlər ki, onların şagirdlərlə əlavə məşğul olmasına, repetitor tutmalarına ehtiyac yoxdur. Həmkarımız türk liseylərində oxuyan şagirdlərin müəllimə münasibətinin də fərqli olmağını deyir. Onun fikrincə, bu litseylərin şagirdləri müəllimlərinə bizim ənənəvi orta məktəblərdəki şagirdlərdə daha çox hörmət edirlər. «Yəqin bu da onunla bağlıdır ki, türk litseylərində dərs deyən müəllimlər heç vaxt subyektiv səbəblərdən şagirdlərinin yanında başı aşağı olmurlar» - deyə F.Sabirqızı vurğuladı.

 

Təhsilə ayrılan vəsait də ilbəil artır, amma…

 

Təhsil məsələləri üzrə ekspert, “XXI Əsr” Təhsil Mərkəzinin rəhbəri Etibar Əliyev isə hesab edir ki, QHT-in apardığı araşdırmalar və Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının açıqladığı elmi-statistiki nəticələr göstərir ki, türk litseylərinin qəbul imtahanlarında yüksək nəticələr göstərməsi öz təsdiqini tapır: «Doğrudan da, maraqlıdır ki, müstəqillik illərində təhsilin keyfiyyətinin artırılması üçün müxtəlif addımlar atılıb. Bizim özümüzə məxsus təhsil ənənələrimiz var. SSRİ-nin tərkibində olduğumuz 70 il ərzində təhsilə xüsusi diqqət yetirilib. Müstəqillik illərində kurikulum islahatları aparılıb. Dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan vəsait də ilbəil artır. Amma nədəndirsə bizim ənənəvi məktəblərdə şagirdlərin göstərdiyi nəticələr ilbəil pisləşir. Azərbaycandakı bir neçə türk litseyinin şagirdləri isə həm beynəlxalq olimpiadalarda, həm də TQDK-nın keçirdiyi qəbul imtahanlarında çox yüksək nəticələr göstərirlər».

Ekspertin fikrincə, bunu bir neçə səbəbini göstərmək olur. Birinci səbəb odur ki, türk litseylərində çox gözəl təhsil mühiti formalaşdırılıb. Bu litseylərdə müəllimlərə yüksək əməkhaqqı verilir. Digər tərəfdən, türk litseyləri adətən yuxarı sinif şagirdlərini imtahan götürərək qəbul edirlər. Yəni, bu litseylərdə bizim ənənəvi orta məktəblərin seçilmiş şagirdləri oxuyur. Digər səbəb odur ki, türk liseylərinin istifadə etdiyi təhsil proqramları bizim ənənəvi təhsil proqramlarından çox fərqlənir: «Ən önəmli səbəb odur ki, türk litseylərinin şagirdləri yuxarı siniflərdə repititor əməyindən bəhrələnmirlər. Onlar yalnız məktəb təhsilinin hesabına imtahanlara hazırlaşır və yüksək nəticələr göstərirlər».

 

Hələ çox çalışmaq lazımdır

 

E.Əliyev hesab edir ki, Azərbaycanın ənənəvi orta ümumtəhsil məktəbləri təhsilin keyfiyyətinin artırılması üçün türk litseylərinin bu müsbət təcrübəsindən istifadə etməlidirlər. Onun fikrincə, Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan orta məktəblərin təhsilin səviyyəsini artırmaq, nəticələrini türk litseylərinin nəticələrinə çatdırmaq imkanı var. Amma bunun üçün çox çalışmaq lazımdır. «Təəssüf ki, bizdə bu istək görünmür. Əgər Təhsil Nazirliyi bir neçə məktəb seçsə, bu məktəblərdə xüsusi proqramlar tətbiq etsə, eyni zamanda təhsilin əsas komponentlərindən hesab olunan tərbiyə, fiziki hazırlıq və tədrisi birgə həyata keçirə bilsə, bizim orta məktəblərin məzunlarının nəticələri də türk litseylərinin məzunlarının nəticələrinə yaxınlaşa bilər». E.Əliyevin sözlərinə görə, bizim orta məktəblərdəki əsas problemlərdən biri odur ki, müəllimlər tədris etdikləri fənlər üzrə təhsilin keyfiyyətinə görə məsuliyyət daşımırlar. Yəni, məktəbdə hansısa bir fənn üzrə ümumi göstərici aşağı səviyyədədirsə, həmin fənnin müəllimlərinə buna görə “gözün üstə qaşın var” deyən olmur. Halbuki dünyada bununla bağlı çox müsbət təcrübələr var. Nəticələri aşağı olan müəllimlər əlavə tədris kurslarına göndərilir, hətta məktəblər attestasiya olunur.

 

Türk litseylərindəki tərbiyə və davamiyyət

 

Ekspertin fikrincə, türk litseylərini bitirən şagirdlərin tərbiyəvi baxımdan ənənəvi məktəbləri bitirənlərdən fərqlənməsi də müəllimlərin əməyi ilə bağlıdır. Çünki türk litseylərində müəllimlər təhsilin keyfiyyəti ilə yanaşı, uşaqların tərbiyəsinə və fiziki hazırlığına görə də məsuliyyət daşıyırlar.

Bundan əlavə, türk litseylərində davamiyyətə də çox ciddi diqqət yetirilir. Bizim məktəblərin şagirdlərini isə tez-tez, dərs vaxtı əllərində test kitabçası harasa tələsərkən görmək mümkündür. «Buradan belə bir nəticə çıxır ki, türk liseylərinin şagirdləri təhsili kitablardan, bizim məktəblərin şagirdləri isə test kitabçasından əldə etməyə çalışırlar. Bunun nəticəsidir ki, türk litseylərinin şagirdləri tədris proqramlarının 70-100 faizə qədərini mənimsəmiş olurlar. TQDK-nın açıqlamalarına əsasən, bizim məktəblərdə bu göstərici 21-59 faiz olur. Əlbəttə ki, bu çox aşağı göstəricidir. Kiçikcik bir jurnalist tədqiqatı aparsanız görərsiniz ki, qəbul imtahanlarında 0-100 bal arası nəticə göstərən 12 mindən çox abituriyentin hamısı bizim ənənəvi məktəbin şagirdləridir. Həmin şagirdlərin arasında türk litseylərinin bir məzununa da rast gəlmək mümkün deyil. Bu onu göstərir ki, artır həyəcan təbili çalmağın vaxtı çatıb. Bizim məktəblərdə uşaqlar 11 il oxuyurlar, sonda məlum olur ki, onlar nə oxumağı, nə yazmağı, nə də düşünməyi bacarmırlar».

 

Uğurun səbəbi nədədir?

 

Bakı şəhər Təhsil İdarəsinin Beynəlxalq və ictimaiyyətlə əlaqə sektorunun müdiri Zəminə Əliqızı isə hesab edir ki, türk litseylərini bitirənlərin nəticələrini bizim ənənəvi məktəbləri bitirənlərin nəticələrindən yüksək olmasını təhsilin səviyyəsi ilə əlaqələndirmək diletantlıqdır. Onun fikrincə, türk liseylərinin yüksək nəticələrinin əsas səbəbi onların ənənəvi orta məktəblərin ən yaxşı şagirdlərini imtahan yolu ilə qəbul etmələridir: «Bu liseylərə adətən 7-ci sinifdən qəbul başlayır. Ona görə də onların seçim imkanları geniş olur. Həmin məktəblərə yüzlərlə şagird sənəd verir, onların arasından ən yaxşıları seçilir. Yəni onlar bizim yaxşı şagirdlərimizi götürürlər».

Z.Əliqızının sözlərinə görə, türk litseylərinin əldə etdikləri yüksək nəticələr həm də bu tədris ocaqlarında dərslərin xüsusi təhsil proqramları üzrə keçirilməsi ilə əlaqədardır. Bizim ənənəvi orta məktəblər isə şagirdlərə ümumi səviyyəli təhsil verməklə kifayətlənirlər. Türk litseylərində isə dərinləşdirilmiş proqramlardan istifadə olunur. Seçilmişlərin seçilmişi olan şagirdlər bu proqramları qavraya, son nəticədə qəbul imtahanlarında yüksək nəticələr göstərə bilirlər. Z.Əliqızının sözlərinə görə, türk liseylərinin əksəriyyətində təhsil ödənişli olduğundan orada çalışan müəllimlərin də əmək haqqı yüksək olur. «Bütün bu faktorlar nəzərə alınarsa, türk liseylərinin məzunlarının qəbul imtahanlarında yüksək nəticələr göstərmələri təbii qəbul olunmalıdır» - deyə Z.Əliqızı vurğuladı.

 

 

İlham QULİYEV 

 

Kaspi.- 2011.- 28 iyul.- S.8.