“Hər rolu baş rola
çevirmək aktyorun özündən
asılıdır”
Əməkdar artist Şövqi
Hüseynov hesab edir ki, uğura nail olmaq üçün nəticəni
gözləmədən işləmək lazımdır
Gənc Tamaşaçılar
Teatrı keçən ay 82-ci
mövsümünü Hüseyn Cavidin “Şeyx Sənan” faciəsi
əsasında hazırlanan eyniadlı tamaşa ilə başa
vurub. Daha sonra bölgələrə səfər edən
truppa Mingəçevir, Göyçay, Yevlax və Kürdəmir
rayonlarında Mirzə Fətəli Axundzadənin «Lənkəran
xanının vəziri» tamaşası ilə
çıxış edib. GTT-nin aktyoru, Əməkdar artist
Şövqi Hüseynov
ümumilikdə mövsümün yaddaqalan olduğunu
bildirib:
Müasir aktyordan tələblər
- Builki mövsüm deyərdim ki,
digər mövsümlərdən elə də fərqlənmədi.
Əvvəllər necə işləmişdiksə yenə də
elə işlədik. Həmçinin “Kontrabas” tamaşası
ilə Brestdə keçirilən 14-cü «Belaya Veja»
festivalında da iştirak etdik. Mən festivalın kiçik
həcmli tamaşalar üzrə diplomuna layiq
görüldüm. Hazırda teatrda rejissor Cənnət Səlimova
«Romeo və Cülyetta» tamaşasını hazırlayır.
Döyüşlərin və rəqslərin qurulması
üçün Rusiyanın əməkdar incəsənət
xadimi, məşhur Rusiya xoreoqrafı Sergey Qrisay Bakıya dəvət
olunub. Tamaşanın
quruluşçu rəssamı isə Tumanaşvili adına
Gürcüstan Dövlət Dram Teatrının baş rəssamı
Şota Qlurdjidzedir. Xoreoqrafla işimiz daha yaddaqalan oldu.
Çünki tamam fərqli yanaşma gördük. O, Amerika,
Kanada, Rusiya, Alm-Atıda tamaşalar hazırlayıb.
Dünyada aktyorlardan nə tələb olunursa onları gözəl
bilir və biz də iş prosesində özümüz
üçün müasir aktyordan nəyin tələb
olunduğunu aydınlaşdırdıq. Səhər saat 10-dan
11-ə qədər fasiləsiz olaraq onunla işləyirdik.
Vaxt bir qədər az idi və biz hər şeyi
çatdırmaq istəyirdik. Mövsümün ən
yaddaqalan işlərindən biri də bu oldu.
- Bu yaxınlarda bölgəyə
qastroldan qayıtmısınız.
Tamaşaçıların teatra marağını nə qədər
hiss edə bildiniz?
-
Baxır bölgədəki insanlara nə təqdim edirsən.
Bəzən deyirlər ki, bölgədəki
tamaşaçıların marağı azdır və
aktyorlar da “xaltura” edir. Əslində yaxşı tamaşa təqdim
edəndə tamaşaçılar da maraqla baxır və
xoş təəssüratlarla ayrılırlar. Axşam
tamaşalarına yaşlı adamlar gəlirdilər və
daha maraqla keçirdi. Gündüz tamaşaları isə həmişəki
kimi məktəblilər, gənclər və s. olduğu
üçün bir qədər zəif idi. Ümumən səfər
yaxşı keçdi və sentyabr ayında daha iki tamaşa
ilə həmin bölgəyə getmək haqqında
razılıq əldə olundu.
- İndicə dediniz ki, iş
prosesində müasir aktyordan nələrin tələb
olunduğunu öyrənə bildiniz. Bu tələblər nədən
ibarətdir?
- Məsələn,
tamaşalarda rəqs qurulanda rəqs kimi də qəbul olunur.
Amma əslində rəqs dramatik tamaşada qurulan aktyorun
psixoloji halıdır. Yəni insan o vaxt oxuyur ki, deməyə
söz çatmır. Və yaxud insan o vaxt rəqs edir ki,
fikrini sözlə, mahnı ilə ifadə etmək
mümkün olmur və daha geniş variantlardan istifadə
edir. Burada söhbət sevincdən rəqs etməkdən yox,
dramatik səhnənin psixoloji həllindən, fərdin rəqs
etmək anına yetişməsi və xoreoqrafik, plastik hərəkətlər
etməsindən söhbət gedir. Bizim bildiyimiz
tamaşadakı rəqslər dünya teatrlarındakı, elə
Rusiya tamaşalarındakı rəqslərdən də fərqlənirdi.
Məsələn, «Romeo və Culyetta»da elə səhnələr
var ki, orada Cənnət xanım onu tamamilə sözlərdən
azad edib və səhnədə plastik həllə
üstünlük verilib. Və yaxud məşhur «Bal” səhnəsindəki
rəqslər söhbət edən rəqslərdir. Yəni təkcə
oynanılan rəqslər deyil. Rəqsin özü süjet xəttinə
malikdir.
- Gürcü rəssamının
işi də ənənəvi teatr rəssamlığından
fərqlənirdi?
- Deməzdim
ki, o qədər də fərqlənir. Sadəcə, bəzi
məqamlar, fikirlər var ki, mənim xoşuma gəldi. Səhnəni
o qədər də doldurmamaq, asılan bir-iki pərdə və
ya ayrı bir detal, yüngül dekorasiya ilə ümumi
tamaşanın həllini vermək baxımından çox
maraqlıdır. Amma kostyumların eskizi o qədər də fərqlənmir.
Baxmayaraq ki, tamaşada rəssam və rejissor tərəfindən
neytral bir dövr götürülür – Şekspir
dövrü. Çünki Şekspirdə hadisələrin
zamanı yoxdur. İnsanla bağlı baş verən prosesləri
zaman çərçivəsinə salmaq lazım deyil. Rəssam,
xoreoqraf və rejissor da tamaşa boyunca bundan qaçıb. Təbii
ki, aktyorlar da bu tələblərə cavab verərək
işləyib. Hələ ki, tamaşanın məşqləri
davam edir.
- Tamaşada sizə də rol verilibmi?
-
Tamaşada Merkusio rolunu oynayacağam. Bu obraz həm yaş, həm
fəlsəfi düşüncələri baxımından mənə
daha yaxındır. Bu, Romeonun yoldaşları içərisində
fikir, idarəetmə, baxımından daha yaşlı və təcrübəlidir.
Mən bu rolumdan razıyam. Bilirsinizmi, hər bir rolu baş
rola çevirmək aktyorun özündən
asılıdır. Kiçik bir rolu da baş rola çevirmək
olar.
Adaptasiya dövrü
- Siz GTT-nin səhnəsinə
çıxana qədər Kamera Teatrının kiçik səhnəsinə
alışmışdınız və həmişə
aktyorlarınız deyirdi ki, bu səhnədə oynamaq daha
rahat və doğmadır. Böyük səhnəyə
alışmaq çətin olmadı ki?
- Mən
özümdə heç bir problem hiss etməmişəm. O mərhələni
keçmək bizim üçün vacib idi ki, bu səhnəyə
də adaptasiya olaq. Əgər uyğunlaşa bilməsəydik,
ya sənətimizi dəyişməli, ya da ümumiyyətlə,
bu səhnəyə gəlməməli idik. Düzdür, bu zəhmət,
əsəb bahasına başa gəlirdi. Amma biz bunu mütləq
əldə etməli idik. Hesab edirəm ki, iki il ərzində
bu məqsədə nail olmuşuq.
- Bəs tamaşaçılarla necə
dil tapa bildiniz?
- Əgər tamaşaçı
açıq kassadan bilet alıb tamaşaya baxırsa, demək onlarla dil tapa bilmişik.
Bizim teatrın hər tamaşasında kassa işləyir. Mövsümün axırıncı
tamaşası olan “Şeyx Sənan”da kassadan 86 bilet satılıb. Bu, mənim
üçün çox
sevindirici faktdır. Demək biz adaptasiya etməyi bacarmışıq.
Əgər tamaşaçı
özü gəlib bilet alırsa, demək problemlər aradan götürülüb.
Baxmayaraq ki, biz Kamera Teatrı olaraq böyük səhnələrdə dəfələrlə
çıxış eləmişik.
Məsələn, qastrollarda,
festivallarda kamera səhnəsi olmayıb. Hər halda kamera səhnəsində oynamaq böyük səhnədə oynamaqdan
daha çətindir. Çünki Kamera Teatrı tamaşaçıya
daha yaxındır.
- Siz Kamera Teatrında oynadığınız illərdə
Cənnət Səlimovanın,
İrina Perlovanın rejissor yozumlarına öyrəşmişdiniz. İndi
həm də ayrı rejissorlarla işləmək sizə çətinlik yaratmır
ki?
- Bu yaxınlarda rejissor Vaqif Əsədov İlyas Əfəndiyevin
«Məhv olmuş gündəliklər» əsəri
əsasında eyniadlı
tamaşanı hazırlayıb.
Həmin tamaşada mənə də rol verilib. Deyərdim
ki, çox baxımlı bir tamaşa alınıb. Bütün hallarda biz bu işi görməyə,
adaptasiya olmağa borcluyuq. Teatrın başqa rejissorları da tamaşa hazırlayır və onların tamaşalarında
truppanın ayrı-ayrı
aktyorları da oynayır. Aktyorun borcudur ki, ona
həvalə olunan rolu heç bir problem olmadan oynasın. Hər halda Cənnət Səlimovanın məktəbi
bizim əl-qolumuzu bağlayan deyil, bizə geniş imkanlar, şanslar verən məktəbdir. Ona görə də Kamera Teatrının aktyorları
bu teatrda onlara verilən rolların ifası zamanı heç bir problem yaşamırlar.
- Demək olar ki, Kamera
Teatrı artıq silindi?
- Nə qədər ağır olsa da, demək lazımdır ki, bu teatr silindi.
Bu teatrın adı köhnə afişalarda və bizim yaddaşımızda
qalıb. Biz o teatrda böyümüşdük, o teatrı
dişimizlə, dırnağımızla
qurmuşduq. Bura bizim evimiz idi.
Mismarından tutmuş
partasına qədər
özümüz qurmuşduq.
Yeganə teatr idi ki, 15 üzvündən
12-i ailəli idi. O teatr 20 il yaşadı
və mənə elə gəlir ki, çox dəyərli fəaliyyət
göstərdi.
Ancaq indi hesab edirəm ki, gözümüzü arxadan yığışdırmalıyıq.
Yoxsa insan depressiyaya düşə bilər. Xüsusən bizim sənətimizdə bu, daha çox
baş verə biləcək hallardan biridir. Tək qalıb bu barədə
düşünəndə isə təbii ki, ağrıdıcı məqamdır. Ona görə yalnız bu barədə düşünməyib işləmək
lazımdır. Onu da qeyd edim
ki, Gənc Tamaşaçılar Teatrının
kiçik səhnəsində
«Kontrabas» tamaşasını
bu yaxınlarda İpək Yolu Festivalı çərçivəsində
kamera variantında oynayaraq festival iştirakçılarına
təqdim etdim. Fikrimiz var ki,
gələcəkdə o səhnə
üçün bir neçə tamaşa hazırlayaq və həmin stilimizi davam etdirək.
Prioritetim teatrdır
- Bu yaxınlarda Lənkəranda “Yeni nəsil” Ümumrespublika teatr festivalı keçirilib. GTT-nın festivalda çıxışı
necə qiymətləndirilib?
- Mən həmin festivalda iştirak etməmişəm. Ancaq bilirəm ki, GTT festivalda «Ezop» tamaşası ilə çıxış edib.
Bu, çox maraqlı
tamaşadır. Vaxtilə
biz həmin tamaşanı
Kamera Teatrında oynamışıq. İndi
heç bir əlavə olmadan böyük səhnədə
oynanılır. Teatrşünaslardan
Məryəm Əlizadə,
professor İlham Rəhimli
tamaşa haqqında yüksək fikir söyləyiblər. Eyni tamaşanın Lənkəran
teatrının quruluşunda
da oynanılmasına baxmayaraq, həmin teatrın direktoru İslam Həsənov da tamaşa haqqında dəyərli fikirlər səsləndirib.
- Reklamlara çəkilməyiniz yalnız
kommersiya xarakteri daşıyır?
- Burda yaradıcılıqdan
heç bir söhbət gedə bilməz. Bu çəkilişlərdə
yalnız maddi məqsəd rol oynayır. Reklamlara çəkilmək mənim
prioritetim deyil. Mənim prioritetim teatrdır. Bunlar sadəcə teatrda məşqim olmadığı,
məzuniyyətdə olduğum
vaxtlarda görülən
işlərdir. Əgər
teatrda məşqim varsa, heç bir kənar gəlirdən, işdən
söhbət gedə bilməz. Mən reklamla bu gün
məşğul olmalıyam
ki. sabah «Romeo və Culyetta»da rahat məşq edə bilim.
- Ölkənin ümumi teatr mənzərəsi barədə
nə deyə bilərsiniz? Ümumiyyətlə,
başqa teatrların tamaşalarına gedirsinizmi?
- Bu, çox nadir hallarda mümkün olur. Çünki şənbə
və bazar günləri bütün
teatrlarda tamaşalar olur. Demək olar ki, bütün
tamaşalarda mən və truppanın ayrı-ayrı üzvləri
məşğul oluruq.
Bu üzdən başqa
tamaşalara baxmağa
vaxt olmur. Amma ümumi prosesdən – xaricdən rejissorların, rəssamların
və b. dəvət olunması, bizim rejissorların başqa teatrlarda tamaşa qoyması, sənət mübadiləsi hesab edirəm ki, inkişafa doğru addımlardır. Ümumilikdə,
Azərbaycan teatrının
bugünkü mənzərəsini
qənaətbəxş hesab
edirəm. Düzdür,
dramaturgiyadan bir qədər az danışa bilərəm.
Biz çox nadir hallarda
müasir Azərbaycan
dramaturgiyasından nümunələr
hazırlaya bilirik. Ancaq bütün teatrlar müasir teatrdan tələb olunan qaydalarla ayaqlaşmağa çalışırlar.
Hesab edirəm ki, nəticəni gözləmədən işləmək
lazımdır.
Təranə MƏHƏRRƏMOVA
Kaspi.- 2011.- 14 iyul.- S.11.