«Dilimdən iltizam aldılar ki, əgər başıma bir iş gələrsə…»

Böyük Vətən Müharibəsinin 88 yaşlı veteranı Məmməd Qarayev 1942-ci ildən başlayan döyüş yolundan danışır

Böyük Vətən Müharibəsi veteranları hər il 9 may Qələbə Gününü səbirsizliklə gözləyirlər. Onlar yalnız həmin gün xatirələrini bir yerə cəm edirlər. Danışdıqca da müharibənin dəhşətlərini sanki yenidən yaşayırlar. Heç zaman unudulmayan tarixi yazdıqları üçün özləri də unudulmurlar. Bu tarixdə həm də onlar üçün daha çox sevinc payı var. Qocaman veteran Məmməd Qarayevin ömür yolu da heç zaman unudulmayacaq tarix, hər bir gəncə örnək olası nümunədir. 88 yaşlı veteran bu gün də Bakı şəhər Veteranlar Şurasının sədri kimi yorulmadan fəaliyyətdədir.

Cəbhə xatirələri

Məmməd Qarayev 1923-cü ildə Tovuz rayonunda doğulub. 1942-ci ildə hərbi qulluğa çağırılıb. Beş ay Bakı şəhər Piyadalar Məktəbində oxuyub. Sonra xəstəliyi üzündən bir müddət hospitalda müalicə olunub. Sağalandan sonra onu Gürcüstanda yerləşən 18-ci ehtiyat polkuna göndəriblər. 3 aydan sonra Moskva ətrafına göndərilərək orada qulluq edib. Daha sonra 47-ci briqadanın tərkibində Qərb cəbhəsində gedən döyüşlərdə iştirak edib. O cümlədən Smolensk şəhəri və vilayətdə yerləşən şəhər və kəndlərin azad olunmasında iştirak edib. Müharibənin dəhşətli günləri qocaman veteranın yaddaşından bir an da olsun silinmir: «Səngərdə uzun müddət qaldığımdan ayağımı soyuq apardı. Məni Smolensk şəhərində yerləşən tibb məntəqəsinə göndərdilər. 15 gün müalicədən sonra məni Kaluqa şəhərindəki hospitala yolladılar. Ancaq vəziyyətim ağır olduğu üçün oradan da sanitar qatarı ilə Orta Asiyaya göndərilərək 3 ay Qırğızıstanın Kirkikstroy şəhərindəki hospitalda müalicə olundum». Müalicəsi başa çatdıqdan sonra M.Qarayev yenidən ordu sıralarına qayıdıb. Daşkənd yaxınlığındakı topçu polkunda qulluq edib. Sonra döyüş yolu Leninqrad cəbhəsindən keçib. Volqa şəhərinin azad olunması uğrunda döyüşlərdə qəhrəmanlıqla iştirak edib və düşmənin hava hücumu zamanı yaralanıb. Yenidən müalicə üçün Moskvaya göndərilib. 1946-cı ilin aprel ayına qədər orada müalicə olunub: «Həmin vaxt atamla qardaşım Moskvaya mənə baş çəkməyə gəlmişdi. O ərəfədə Qafqaza sanitar qatarı formalaşdırılırdı və mən həmin qatarla Bakıya getmək istəyimi hospitalın rəisinə bildirəndə o, imtina etdi. Yenidən müraciət edəndə dilimdən iltizam aldılar ki, əgər qatarda başıma bir iş gələrsə onlar heç bir məsuliyyət daşımırlar. Məni xərəkdə Moskvanın Kursk vağzalına gətirərək qatara mindirib yola saldılar. Bakıya çatandan sonra məni hospitalda yerləşdirdilər. Düz 3 il ayağa qalxmadan hospitalda müalicədə olundum».

Müharibədən sonra göstərdiyi qəhrəmanlıqla bərabər, yaddaşında çoxlu xatirələr qalıb: «Bəxtim elə gətirib ki, həmişə rusların arasında olmuşam. Başqa millətlərdən əsgərlər arasında təkcə bir erməni, bir də gürcü var idi. Yerim tez-tez dəyişdiyindən, ayrı-ayrı hospitallarda müalicə olunduğumdan sonradan həmin əsgər və zabitlərin heç birini görə bilmədim. Sonuncu dəfə qulluq etdiyim polkun özəyi və əsgər heyətinin çoxu İvanov şəhərindən idi. Hamısı qəhrəman əsgərlər idi. O günlər bizim üçün əsil həyat məktəbi oldu».

Döyüş cəbhəsindən əmək cəbhəsinə

M.Qarayev sağalandan sonra doğulduğu rayona - Tovuza gəlib. Daha sonra Bakıda Politexnik İnstitutunu bitirərək mühəndislik ixtisasına yiyələnib. İnstitutu bitirdikdən sonra təyinatla Göyçay avtobazasına baş mühəndis vəzifəsinə göndərilib. 3 ay işlədikdən sonra yaxşı işinə görə irəli çəkilib. Avtobazanın direktoru vəzifəsinə təyin edilib. 3 ildən sonra isə onu Yevlax sərnişindaşıma avtobazasına göndəriblər. Üç il də orada çalışdıqdan sonra Mərkəzi Komitənin tapşırığı ilə Tovuz rayon avtobazasına direktor vəzifəsinə göndərilib və orada beş il çalışıb. Daha sonra isə ailəsi ilə Bakıya köçən M.Qarayev ixtisası üzrə Bakı və Sumqayıt şəhərlərində çalışıb. Həmişə də işinə münasibəti ilə fərqlənib, başqalarına nümunə göstərilib. Döyüş bölgəsindəki qəhrəmanlığını özü ilə əmək meydanına gətirib.

Veteran hərəkatı

M.Qarayev 1992-ci ildə təqaüdə çıxıb. Əli həmişə işə alışan M.Qarayev təqaüdə çıxdıqdan sonra veteran hərəkatına qoşulub. Böyük Vətən müharibəsində iştirak edən, təqaüdçülər, hərbi hissələrdən, Daxili İşlər Nazirliyi orqanlarından təqaüdə çıxanları öz tərkibində birləşdirən şuranın fəal üzvlərindən birinə çevrilib. Şuranın nizamnaməsində yazılan və yazılmayan qanunlara bütün üzvləri riayət etməyə çağırıb. Veteran hərəkatı öz üzvlərini ətrafında yumruq kimi birləşdirib. «Vəzifəmiz orta və ali məktəblərdə təhsil alan şagird və tələbələrlə söhbətlər aparmaq, gənclərlə görüşlər təşkil etmək, onlara hərbi qulluğun sirlərini anlatmaq, hansı çətinliklərlə rastlaşacaqlarını onlara başa salmaq, gəncləri vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə etmək və qarşıya qoyulan məsələlərin həllində aktiv iştirak etməkdən ibarətdir» - deyə qocaman veteran bildirir. Hazırda M.Qarayevin sədri olduğu Bakı Veteranlar Şurasının Bakının 11 rayonunda şöbəsi fəaliyyət göstərir. Hər şöbənin də çoxlu veteranı var. Ümumilikdə isə, Veteranlar Şurası 324 təşkilatı, 90 minə yaxın veteranı öz ətrafında birləşdirir. Onların içərisində 1152 müharibə veteranının adı var. M.Qarayev xatırladı ki, 1985-ci ildə yaranan Bakı veteranlar Şurasının ilk sədri polkovnik Səlim Səlimov olub. Hal-hazırda Şuranın işçiləri ictimai əsaslarla çalışır və onlar üçün heç bir əməkhaqqı nəzərdə tutulmayıb.

Həmişə sülh olsun!

Hər il 9 may Qələbə günü yaxınlaşanda qocaman veteran həmin dəhşətli günləri sanki yenidən yaşayır. Əslində bu xatirələrin onu tərk etdiyi olmayıb heç. “Bütün insanlar həmişə istəyirlər ki, sülh, əmin-amanlıq olsun. Sülh o deməkdir ki, insan sərbəst, azad yaşamaq imkanı qazanır.

Müharibə isə dəhşətdir. Müharibə dağıntıdır. Müharibə insanlara fəlakət gətirir. Onların ölümü, şikəst olması ilə nəticələnir. Biz veteranlar müharibəni gördüyümüzdən onun dəhşətlərini heç vaxt unuda bilmirik. Ona görə də insanların həmişə sülh şəraitində, müharibəsiz bir zamanda yaşamasını arzulayırıq!»

88 yaşlı veteran dövlətimiz tərəfindən veteranlara göstərilən qayğıdan da razılığını bildirir: «Ulu öndər Heydər Əliyev Naxçıvandan Bakıya gələndən sonra müharibə veteranlarına qayğısı daha da artdı. Heydər Əliyev veteranları qəbul edirdi, onların qayğıları, problemləri ilə həmişə maraqlanırdı”. Prezident İlham Əliyevin bu günlərdə imzaladığı “1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarına, həlak olmuş və ya sonralar vəfat etmiş döyüşçülərin dul arvadlarına, arxa cəbhədə fədakar əməyinə görə orden və medallarla təltif edilmiş şəxslərə birdəfəlik maddi yardım verilməsi barədə” sərəncamı veteranların böyük sevincinə səbəb olub. “Sevinirik ki, dövlət başçısı İlham Əliyev ümummilli liderin kursunu layiqincə davam etdirir, veteranlara lazımi diqqəti göstərir. Biz veteranlar ölkə başçımızın qayğısından razıyıq. Hər il 9 mayda ölkə başçısı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun abidəsi yaxınlığında bizimlə görüşür, problemlərimizlə maraqlanır. Bu, bizə ruh verir”.

M.Qarayev xatırlayır ki, keçən il prezident İlham Əliyevlə görüşəndə Veteranlar Şurası üçün mikrovtobus verilməsini xahiş edib: “Veteranların xeyrində, şərində iştirak etmək üçün nəqliyyatımız yox idi. Prezidentdən xahiş etdim ki, problemimizin həlli üçün bizi maşınla təmin etsin. Elə həmin axşam mənə prezidentin adından zəng vurub xahişimi yerinə yetirdilər. Mən düşündüm ki, prezidentə hər hansı şəxsi xahişlə müraciət etməkdənsə, tale yüklü məsələ ilə bağlı müraciət etmək daha yaxşıdır».

Qocaman veteran Şurada əllərinin zəhməti ilə yaratdıqları Şöhrət Muzeyindən də həvəslə danışır. Özü ilə bərabər yüzlərlə igid eloğullarımızın şəkli bəzəyir bu muzeyi. M.Qarayev deyir ki, bu muzeydə acılı-şirinli illərinin xatirələri cəmlənib. Əsgər və zabitlərimizin döyüş yolunu əks etdirən foto və sənədlərdə bütöv bir tarix yaşayır. Həmişə qürur doğuracaq, gələcək nəsillərə örnək olacaq bir tarix. Bu tarixi yazanlar isə Məmməd Qarayev kimi veteranlardır.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi. -2011. -7-9 may. –S. 6.