Sabir Rüstəmxanlı təkcə özü üçün yazmır

Tənzilə Rüstəmxanlı: “O sanki öz taleyini yazır, ruhunu əks etdirir”

Mayın 20-də Xalq şairi, millət vəkili, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlının 65 yaşı tamam olur. Yubiley munasibətilə Dövlət Filarmoniyasında onun yaradıcılıq gecəsi keçiriləcək. Ziyalıların, qələm yoldaşlarının, jurnalistlərin, gənclər və Türkiyədən gələcək qonaqların iştirak edəcəyi mərasimdə yubilyarın ömür kitabı vərəqlənəcək, şeirləri səslənəcək, ürək sözləri dinlənəcək, arzular eşidiləcək.

Sabir Rüstəmxanlının həyat yoldaşı Tənzilə Rüstəmxanlı yubiley öncəsi qəzetimizə müsahibəsində Sabir bəyin təkcə bir yazıçı və şair deyil, həm də bir insan kimi xüsusiyyətlərindən danışdı.

Şair ömrünün bir parçası

- Sabir bəy keçiriləcək yubileyinə necə yanaşır?

- Sözün düzü, Sabir bəyin heç yubileyini keçirmək fikri yox idi. Ona görə də yubiley tədbirini yaradıcılıq gecəsi kimi qeyd etməyi qərara aldıq. Sabir bəyin 50 illik yubileyi Opera Teatrında keçirilib. O zaman ümummilli lider Heydər Əliyev də yubileydə iştirak etdi. Eləcə də 55 və 60 illik yubileyləri də yaradıcılıq gecəsi kimi qeyd olunub. Sabir bəyin adı son vaxtlar yalnız Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin sədri, siyasi partiya lideri, millət vəkili kimi hallanır. Ancaq bunların hamısından öncə Sabir Rüstəmxanlı şairdir, yazıçıdır. Ona görə fikirləşdik ki, onun yaradıcılıq gecəsini keçirək. Bu təşəbbüsü Türkiyə-Azərbaycan Dostluq Gənclər Təşkilatı göstərdi. Onlar Sabir bəyin yaradıcılığını çox yaxından izləyirlər. Yaradıcılıq gecəsini də onlar hazırlayırlar.

- Onun 65 rəqəminə münasibəti necədir? Heç deyir ki, qocalıram?..

- Bu, təbii bir şeydir. Hər kəs kimi o da bunu fikirləşir. Ancaq boynuna almaq və bunun hallanmasını istəmir. Deyir ki, tədbir yaradıcılıq gecəsi olsun.

- Özünüz necə, Sabir bəyə hər hansı bir sürpriz hazırlamısınızmı?

- Keçən yubileylərindən birində mənim Sabir bəyə çox gözəl sürprizim oldu. Sabir bəyə çoxlu oxucu məktubları gəlir. Uzun illər öncə ona yazılan çoxlu sevgi məktubları vardı. Sabir bəy həmişə çalışırdı ki, bunları arxivində gizlətsin. Bir dəfə arxivi ilə məşğul olanda, həmin məktubları gördüm və onlara heyfim gəldi. Orada vərəqləri saralmış çox gözəl məktublar var idi. O məktublar 30-40 il əvvəl yazılmışdı. Orada elə bir məktub vardı ki, mən onu 6-7 səhifəlik sevgi romanı adlandırardım. Fikirləşdim ki, bunlar itib-batar, köhnəlib sıradan çıxar. Mən o məktublara şair ömrünün bir parçası kimi yanaşdım. Onları yığıb bir kitab halında çap etdirdim və Sabir bəyə hədiyyə etdim.

- Sürpriziniz necə qarşılandı?

- Əvvəlcə sanki şoka düşdü. Fikirləşdi ki, görəsən mən bunları necə əldə etmişəm. Amma çox xoşuna gəldi, dedi ki, həmin məktublar nə vaxtsa itib-batacaqdı.

Ömürdən qopan illər

- Siz o məktublara hər şeydən əvvəl yaradıcılıq məhsulu kimi yanaşmısınız. Bəs bir qadın kimi onlar sizdə qısqanclıq yaratmadı?

- Qətiyyən... Mənim fukrimcə, qısqanclıq özünə inamı olmayan insanlarda olur. Mən Sabir Rüstəmxanlının şair olduğunu bildiyim halda onunla ailə qurmağa qərar vermişəmsə, bu məsuliyyəti öz ciyinlərimə götürmüşəmsə, o cür xırda hisslərlə yaşamaq olmaz. Çox zaman deyirlər ki, qısqanclıq sevginin məhsuludur. Amma mən qısqanclığın ən böyük sevgiləri məhv etdiyini görmüşəm. Ümumiyyətlə, bir şairin, yazıçının və ya sənət adamının xanımı olmaq çox çətin işdir. Belə bir adamla ömür boyu yürümək üçün səbirli, dözümlü olmaq və hər şeydən əvvəl onu anlamaq lazımdır. Fikirləşməlisən ki, bu insanlar nəyi edə bilər, nəyi yox. Bu insanları mətbəxə salmaq, evin xırda problemləri ilə uğraşdırmaq olmaz. Bu adamlara şərait yaratmaq lazımdır. Onlar Allah vergisidir. Tanrı bu insanları seçərək onlara missiya verib. Bu missiyanın arxasınca getmələri üçün onların yolunu təmizləmək lazımdır. Düzdür, bəzən bu cür ailələrin sonunun faciə ilə bitdiyi anlar da olur. Ancaq onları anlayanda, bu insanların öz milləti üçün nə etmək istədiklərinin mahiyyətini başa düşəndə, onların hər məşəqqətinə qatlanır, yollarını təmizləyirsən. Hərdən görürsən ki, şairlər tərki-dünya olurlar. Məsələn, sənin üzünə baxır, amma başa düşürsən ki, sənin yanında deyil. Onun sənin yanında olmadığını hiss etmək lazımdır. Sabir bəy yalnızlığı çox sevir. O tək olanda yaza bilir. Gecə saat 3-də yuxudan oyanır və səhər 7-yə kimi - o arada yazır. Bir düşünün, insan nə qədər fədakar olmalıdır ki, yuxunun ən şirin vaxtı ömründən kəsib yaradıcılığa həsr etsin! Əslində o, elə bil öz ömrünə balta vurur. Gecə yuxusuzluqları onun ömrünün illərini qoparır. Ona ailədə bu şəraiti yaratmaq lazımdır. Sabir bəy bəzən Bakıdan getmək, sakit bir yerə çəkilmək istəyir. Belə hallarda biz ona mane olmaq istəmirik.

- Bəs bütün diqqətini yazıya yönəldib sizdən ayrıldığı vaxtlarda onu əlindəki qələm-kağıza da qısqanmırsınız?

- Mən bilirəm ki, onun həyatı, işi budur. Əlbəttə, çox çətin olur. O mənada ki, görəcəyi bəzi işlərə zaman ayıra bilmir. Artıq o missiyanı sən yerinə yetirməli olursan. Bu mənada aramızda heç zaman problem olmayıb. Sabir bəyi anladığım gündən bəzi şeylərdən imtina etmişəm. Bunun üçün bir çox fədakarlıqlara sevə-sevə getmişəm. İnanın, heç təəssüf etmirəm. Sabir bəylə aramızda çox gözəl dostluq münasibətləri var. Biz eyni yolun yolçusuyuq. Ruhən bir olanda, eyni davanın arxasınca gedəndə, insan çox rahat olur. Mənim gördüyüm işlərdə də Sabir bəy həmişə yanımda olub. Onun da yazı-pozusunda yanında olmaq zorundayam. Elə məqamlar var ki, qadın fədakarlıq etməyi bacarmalıdır. Mən də bunu sevə-sevə etmişəm. İçimdə narazılıq olanda da onu özüm yaşamışam. Çox sevinirəm ki, ailədə uşaqlar da onun böyüklüyünü gördülər və onu mənim kimi dərk elədilər. Bəlkə onlar da başqa gənclər kimi öz həyatlarını yaşamaq, gənclərə məxsus olan bəzi yerlərdə görünmək istəyərdilər. Ancaq bunu edə bilmədilər. Mənim uşaqlara həmişə bir sözüm olub: «Hər addım atanda fikirləşin ki, kimin soyadını daşıyırsınız». Ailə həyatımda həmişə düşünmüşəm ki, Sabir bəy bu millətə ömrünü xidmət üçün ayıran bir kişidir. Əgər millətinə xidmət edirsə, Sabir Rüstəmxanlının «Ömür kitabı» bu millətin şüurunda bir inqilab yarada bilibsə, Sabir bəyin «Salam, Gəncə qapısı», «Qan yaddaşı», «Difai fədailəri», «Bu sənin xalqındır» əsərləri bu millətin sırf milli fəlsəfəsini və mənəviyyatını yaratmağa xidmət edirsə, mən niyə bu adama xidmət etməyim?

O sanki taleyini yazır

- Sabir bəy «Ömür kitabı»nda “O şeylərdən danışmaq istəyirəm ki, onlara içimdə inanıram”yazıb. Bu gün onun inandıqları nədir?

- Sabir bəy inanmadığı şeyi yazmaz. O sanki öz taleyini yazır, ruhunu əks etdirir. Sabir bəy həm şair, həm də yazıçı kimi çox səmimi adamdır. İnanın, elə şeirləri olub ki, o, qələmini ürəyinin qanına batırıb yazıb. Mən onun şeirlərində bu ağrını hiss etmişəm. Sabir bəyin «Bu millət ölməyi bacarır hələ» adlı bir şeiri var. Bu şeirdə millətinə bir qədər tənqid var. Şeiri dərindən oxuyanda oradakı böyük ağrını hiss edirsən. Sabir bəyin çox gözəl lirik sevgi şeirləri var. Ancaq mən onun daha çox vətənpərvərlik şeirlərini görmüşəm. Millətə onun yazdıqları qalacaq. Hər şey unudulub gedir, söz isə heç zaman ölmür. Bir rəssamın yaratdığı əsər 100 illər keçəndən sonra da heç nə ilə alınıb-satılmır. Yazıçının, şairin qələmindən çıxan əsərlər də elədir. Mən bir ana, bir qadın kimi özümü çox xoşbəxt hesab edirəm ki, belə bir adamla çiyin-çiyinəyik, bir evdə yaşayırıq.

- Bir neçə il bundan əvvəl Sabir bəy «Kaspi» qəzetinə müsahibəsində Milli Azadlıq Hərəkatındakı iştirakını, aktiv siyasi fəaliyyətini xatırlayaraq, «O illər yaradıcılıqla məşğul olmaq üçün zamanımı oğurladı» - deyə təəssüfünü gizlətməmişdi. Sizcə, son illər onun yazdığı əsərlər itirmiş olduğu zamanını azca da olsa bərpa edə bildimi?

- Yaşadıqlarını Sabir bəydən gözəl kim ifadə edə bilər? Onun bir şeiri də var: «Neçə yazılmamış şeirlərimi atdım meydanlara». Mən Milli Azadlıq Hərəkatının şahidlərindənəm. O zaman Sabir bəy «Azərbaycan» qəzetinin baş redaktoru idi. Onun Ayaz Mütəllibova açıq məktubunu əl-əl oxuyurdular. Millətin bir aydınının öz xalqının taleyi ilə bağlı ortaya qoyduğu milli mövqe var idi. O dönəm onu tələb edirdi. Sabir bəy kimi aydınlar bunu etdilər. Onlar millətin arzusu ilə siyasətə gəldilər. Əlbəttə, Sabir bəyin siyasi fəaliyyəti onun yaradıcılığından çox şey qopardı. Bəlkə də Sabir bəy düzgün yol seçdi. Çünki meydanı boş buraxanda, o meydana çox çirkli siyasətçilər də toplaşır. Mən bilirəm ki, Sabir bəyin yürütdüyü siyasətin sonucu da millət, vətəndir.

Son şeirlərin kədər notu

- Sabir Rüstəmxanlı mənimlə müsahibəsində «Sevginin ömrü qısalıb yaman» - deyə bir şeirindən misal də gətirmişdi. Sizcə, şair niyə sevginin azalmasından şikayətçidir?

- Mənə elə gəlir ki, Sabir bəy topluma baxaraq bunu deyib. Bir qadının bir kişiyə sevgisindən söhbət getmir. Cəmiyyətin bir-birinə münasibətindən söhbət gedir. Elə bil insanların bir-birinə sevgisi azalıb. Sevgi qısırlaşıb elə bil. Sabir bəyi rahatsız edən budur. Fikrimcə, mənim tanıdığım Sabir Rüstəmxanlı bunu demək istəyir.

- Sabir bəyin hazırda yazdıqları nə barədədir?

- Özünə də deyirəm, son şeirlərində kədər notları daha çoxdur. Mənə elə gəlir ki, bu da insanın ömrünün müəyyən bir qismində meydana gəlir. Sabir bəyin çox gözəl sevgi şeirləri var. O, əvvəllər həmişə yazırdı ki, elə şeirlər yazmaq lazımdır ki, millətin ruhu oyansın. Amma son dövrlər görürəm ki, Sabir bəydə Allaha yaxınlaşmaq daha çoxdur.

- Heç kim inanmaz ki, Sabir bəy sizə şeirlər yazmamış olsun. Bəs siz bunun cavabını necə qaytarırsınız?

- Təbii ki, konkret mənə yazdığı şeirlər də var. Mən də ona bu qədər azadlıq, sərbəstlik vermişəm, onu bir çox qayğılardan azad etmişəm. Elə bilirəm ki, bu da mənim ona olan sevgimin nümunəsidir.

- Sabir bəyin yubileyində ona nə arzulayırsınız?

- Mən ona uzun və sağlıqlı ömür arzulayıram. O qalan hər şeyin öhdəsindən gələcək. Sabir bəy çox dözümlü adamdır. O, bir şeirində «Dünyanın ən kasıb evindənəm mən. Varlılıq, yoxsulluq incitməz məni» - yazıb. Sabir bəy maddiyyata bağlı adam deyil. Mən Sabir bəyə ona görə Allahdan uzun ömür istəyirəm ki, onun hələ yazacağı çox şeylər var. İstəyirəm ki, yarımçıq qoyduğu, bir bəndini yazıb saxladığı şeirlərini tamamlasın. Onun əlyazmaları var ki, bu millətin taleyi ilə ilgili çox gözəl romanlar olacaq. Onları tamamlaması lazımdır. Çünki Sabir bəy təkcə özü üçün yazmır. Onun yazdıqlarının bu millətin mənəvi dəyərlərindən biri kimi tarixdə qalacağına əminəm.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi. -2011. – 20 may. –S.9.