«Bizim kökümüz, qanımız, canımız birdir» 

 

«Az-Ya» kitabının meydana gəlməsi tarixi qanunauyğunluq idi və türk xalqlarının tarixi taleyi ilə bağlı həqiqətləri indiki nəslə çatdırmaq zərurətindən doğmuşdu»

 

Mən Azərbaycanı özümə ikinci Vətən bilirəm”. Bu sözləri görkəmli qazax şairi, yazıçı, alim ictimai xadim, Qazaxıstanın YUNESKO-dakı daimi nümayəndəsi Oljas Süleymenov söyləyib. Azərbaycana və azərbaycanlılara məhəbbəti barədə o, yalnız Bakıda yox, dünyanın hər yerində, ən müxtəlif auditoriyalarda danışır. Müasir dünya ədəbi prosesinin nüfuzlu simalarından sayılan O.Süleymenovun yaradıcılığı ümumtürk poeziyasının dünya arenasına çıxa bilməsi üçün mühüm addım sayılır. SSRİ-nin süqutundan sonra postsovet məkanında yaranan müstəqil türkdilli dövlətlərin xalqları arasında mədəni və mənəvi bağlılığın qorunub möhkəmləndirilməsində bir ictimai xadim kimi O.Süleymenovun mühüm rolu olub. Görkəmli yazıçının: “Bizim əlaqələrimizin səviyyəsi günü-gündən yüksəlir. Bizim milli özünüdərk şüurumuz yüksəldikcə bir-birimizi daha yaxından tanımağa və dərk etməyə başlayırıq. Bizim gələcək birliyimizi mən vahid bir orqanizmin tərkib hissələri arasındakı üzvi bağlılıq kimi görürəm. Bizim xalqlarımız bir-birindən ayrılmazdır və heç kim bizi bu yoldan döndərə bilməz”- kimi fikirləri türk xalqlarının birliyi haqqında  mövqeyini çox gözəl  nümayiş etdirir.

 

Nizamidən başlayan  sevgi

 

O.Süleymenov dəfələrlə deyib ki,  onun qəlbində Azərbaycana, Azərbaycan ədəbiyyatına maraq sevgi hələ uşaqlıq illərindən — Nizaminin, Nəsiminin, Füzulinin, M.F.Axundovun, Sabirin, C.Məmmədquluzadənin əsərləri ilə ilk tanışlıq zamanından baş qaldırıb. Nizamidən başlayan bu sevgi tezliklə çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının Səməd Vurğun Rəsul Rza kimi görkəmli nümayəndələrinin yaradıcılığına da sirayət edir

O.Süleymanov eyni zamanda, Azərbaycan ədəbiyyatının ən yaxşı bilicilərindən və təbliğatçılarındandır. Artıq otuz ildən çoxdur ki, görkəmli yazıçı Azərbaycanla, Azərbaycan ictimaiyyəti ilə sıx dostluq yaradıcılıq əlaqələri saxlayır.

1981-ci ildə xalqımız böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 840 illiyini təntənə ilə qeyd edərkən Azərbaycana gələn O.Süleymenov yubiley yığıncağındakı çıxışında deyib: “ qədər böyük şair olmalısan ki, Nəvai Höte kimi dahilər səni öz müəllimləri adlandırsınlar?! Klassiklərin təcrübəsi öyrədir ki, ədəbiyyatda həqiqi ustad adını qazanmaq üçün əsrlər lazımdır. Yalnız o şair dahi adını qazanmağa layiqdir ki, onun sözü zamanın və məkanın sərhədlərini aşa bilsin. Nizaminin sözü tarix qarşısında sübut edib ki, buna qadirdir. O, tarixdə ilk dəfə olaraq əsl şair kredosunu tam mənası ilə formalaşdıraraq ortaya qoymuşdur.”

 

Qardaşlıq və insanlıq borcu

 

1976-cı il fevralın 13-də SSRİ Elmlər Akademiyasında Sov. İKP MK-nın baş ideoloqu M.Suslovun tələbi ilə böyük bir müzakirə keçirilir. Qırmızı imperiyanın hakim elitası: akademiklər, siyasi xadimlər, yazıçılar Oljas Süleymenovu "Az-Ya" kitabına görə mühakimə edirlər. Akademik B.A.Rıbakov özü ilə birlikdə 45 şovinisti ayağa qaldırır. Hamıdan çox qəzəblənən, Oljas Süleymanovu məşum "37-ci il" terminləri ilə hədələyənlərdən biri  B.Y.Abayev olur. Yalnız bir nəfər-Konstantin Simonov qazax xalqının böyük oğlunun müdafiəsinə qalxır. O gün "Az-Ya" "antirus kitab" kimi qadağan ədəbiyyatlar sırasına salınır. O. Süleymanov isə heç vaxt antirus olmadığını söyləyir.

1986-cı ilin dekabrında Qazaxıstan paytaxtının küçələrində qan axıdıldı. Sov.İKP MK-nın sonuncu baş katibinin əmri ilə sovet tankları Alma-Ata küçələrində "intizam yaratmaq" əməliyyatını yerinə yetirdi. Həmin günlərdə "Pravda", "İzvestiya", "Komsomolskaya pravda" başqa qəzet və jurnallarda antitürk dalğası yenidən tüğyan etməyə başlamışdı. O.Süleymenovu hər hansı bəhanə ilə həbs etməyi tələb edirdilər. Erməni cızmaqaraçıları  da Azərbaycan xalqınıbütün türk xalqlarını cəzalandırmaq tələbilə yenə meydana atılmışdılar. Bakıda 20 Yanvar faciəsi, Xocalı faciəsi, sonra da torpaqlarımızın 20 faizini rus ordusunun köməyi ilə ermənilər tərəfindən işğalı O.Süleymenovun öz "Az-Ya"sında haqlı olduğunu tam sübuta yetirdi. Görkəmli ictimai-xadim 1990-cı ildə SSRİ Ali Sovetinin sessiyasında, rus-erməni şovinizminə qarşı Azərbaycanın haqqını cəsarətlə  müdafiə etməsi ilə xalqımızın haqq səsinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasına kömək etdi.

O.Süleymenov qanlı 20 Yanvar günlərində də, ondan əvvəl də, sonrakı illərdə də Azərbaycana gəlib, xalqımızın sevinc kədərinə şərik çıxıb. O, Azərbaycanın haqqını dəfələrlə dünyaya bəyan edib. “Mən hər işi vicdanımın səsi ilə görürəm. Sovet imperiyasının Azərbaycana qarşı törətdiyi o qırğınlar məni başdan-ayağa silkələdi. Əgər xatırlayırsınızsa, o hadisələr ilkin olaraq Qazaxıstanda başlamışdı. Yəni sovet imperiyasının türk xalqlarına qarşı o cür amansızlıq nümayiş etdirməsi istər-istəməz adamın qeyrət damarına toxunurdu. Əgər o mərhələdə mən o addımı atmamış olsaydım, ömür boyu içimdə bir üzüntü, bir əskiklik hiss edərdim. Biz bir-birimizin dərdini paylaşmağı, bir-birimizə dayaq durmağı öyrənməliyik. Bizim kökümüz, qanımız, canımız birdir. Arada açılmış zaman ayrılığını biz sevgimizlə, bir-birimizə uzatdığımız qardaşlıq əli ilə doldurmalıyıq. Biz bir ola bilsək, güclü olacağıq o zaman kimsə bizi təkləmək, hücum etmək xəyalına düşməyəcək. Bu gün illərdən bəri uzanıb gedən Qarabağ probleminin həllinin müşkülə dönməsinin əsas səbəblərindən biri elə budur, türk dövlətləri arasında lazım olan münasibətlərin əskikliyi. Mənim Moskvadakı o çıxışım qəhrəmanlıq-filan da deyil, dar mənada qardaşlıq, geniş mənada insanlıq borcum idi”- deyə görkəmli yazıçı mətbuata müsahibəsində bildirib.

 

Türk dünyasının təntənəsi

 

Oljas Süleymanovun əsərlərinin tərcüməsi, nəşri və təbliği sahəsində ölkəmizdə xeyli görülüb. Yazıçının məşhur "Az-Ya" kitabı, şeirləri və məqalələri 1980-cı illərdən Azərbaycanda nəşr olunmağa başlanıb.

Kitabı dilimizə tərcümə edən Natiq Səfərov yazır ki, “türk xalqlarının tarixi intibahının ilk qaranquşu olanAz - Ya" kitabının meydana gəlməsi tarixi qanunauyğunluq iditürk xalqlarının tarixi taleyi ilə bağlı həqiqətləri indiki nəslə çatdırmaq zərurətindən doğmuşdu."

O.SüleymenovunAz- Yakitabında qaldırdığı problemlər, onlarla əlaqədar irəli sürdüyü fikir mülahizələr Azərbaycan xalqının tarixi taleyi ilə də bilavasitə bağlıdır. Az - Ya” kitabının Azərbaycan dilində nəşrindən on il ötəndən sonra onun davamı olanŞumernaməkitabı da Oljasın yaxın dostu, mərhum Azərbaycan alimi, görkəmli türkoloq Aydın Məmmədovun ön sözü ilə işıq üzü görüb. Həqiqət tərəfdarlarının çoxillik gərgin mübarizəsindən sonra, nəhayət, “Az - Yakitabı üzərindən qadağan hökmü götürüldükdə, bu, sadəcə olaraq, bir kitabın bəraət alması deyil, bütün türk dünyasının təntənəsi, möhtəşəm türk tarixinin ən şanlı günlərindən biri idi.

O.Süleymenov poeziyasının ana dilimizə tərcümə edilməsində X.Rza, C.Novruz, Ə.Kürçaylı. M.Araz, İ.İsmayılzadə, M.Əliyev, E.Baxış, M.İsgəndərzadə kimi görkəmli Azərbaycan şairlərinin xidmətləri olub.

 

 

qədər qalsam da heç darıxmıram”

 

Ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq, demək olar ki, hər il O.Süleymenov Azərbaycana gəlir, paytaxtımızda və ölkəmizin digər şəhərlərində olur. Hələ 1975-ci ildə Azərbaycanda sovet ədəbiyyatı günlərinin keçirilməsindəki fəallığına görə o, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilib. 70 illik yubileyi münasibətilə  prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Oljas SüleymenovŞöhrətordeni ilə təltif edilib.

Görkəmli ictimai xadimi Bakı ilə çox şey bağlayır. Burada onun tələbə yoldaşları Ə.Əylisli, F.Qoca, S.Məmmədzadə görməkdən sevinc duyduğu başqa dostları yaşayır. Azərbaycan paytaxtının heç bir böyük sənət və elm bayramı, təntənəsi onsuz keçmir. “Mən Azərbaycanı, azərbaycanlıları çox sevirəm. Siz çox səmimi, kökünə bağlı insanlarsınız. Burada çoxlu dostlarım var qədər qalsam da heç darıxmıram” –deyə O.Süleymanov ürək sözlərini dilə gətirib.

Azərbaycandakı dostları və istedadının pərəstişkarları Oljas Süleymenovu maraqlı insan, görkəmli şair və tədqiqatçı kimi çox sevir, yüksək qiymətləndirirlər. Oljas Süleymenovun ədəbielmi yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında da öz yüksək qiymətini alıb.

O.Süleymanov bu günlərdə yenidən ölkəmizə gəlib. Dövlət başçısı İlham Əliyev mayın 23-də Oljas Süleymenovu qəbul edib. Prezident Oljas Süleymenovu anadan olmasının 75 illik yubileyi münasibətilə təbrik edib, ona yaradıcılıq fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar cansağlığı arzulayıb. Dövlət başçısı  Oljas Süleymanovun  Azərbaycanda çox sevildiyini onun yaradıcılığının ölkəmizdə yüksək qiymətləndirildiyini, onun öz mövqeyini daim aydın prinsipial şəkildə ifadə edərək qazax xalqının maraqlarını müdafiə etdiyini vurğulayıb. İlham Əliyev Azərbaycanın çox çətin vaxtlarında, xalqımızın 20 Yanvar faciəsi ilə üzləşdiyi bir zamanda Oljas Süleymanovun qətiyyətli mövqedə durmasını və Azərbaycanın yanında olmasının xalqımız tərəfindən heç vaxt unudulmayacağını deyib. Ölkə başçısı Azərbaycan mədəniyyətinin beynəlxalq miqyasda təbliğindəki xidmətlərinə görə dövlətimizin yüksək mükafatını - “Dostluqordenini Oljas Süleymanova təqdim edib. O.Süleymanov Azərbaycana səfərləri zamanı ölkəmizdə baş verən böyük inkişaf proseslərini, o cümlədən mədəniyyətin inkişafı sahəsində əldə edilən sanballı uğurların onda sevinc hissi doğurduğunu bildirib.

 

 

Təranə Məhərrəmova 

 

Kaspi.- 2011.- 25 may.- S. 9.