Ailələr niyə
dağılır?
Son dövrlər Azərbaycanda
boşanmaların sayı 2 dəfə
artıb
Ötən həftə Milli
Məclisin sosial siyasət
komissiyasının “Sosial qanunvericilik:
reallıqlar və perspektivlər” mövzusunda
keçirdiyi dinləmələrində
komissiyanın sədri Hadı Rəcəbli Azərbaycanda
boşanmaların sayının
2 dəfə artdığını bildirib.
Millət vəkilinin sözlərinə görə, qeyd olunan müddət ərzində ölkədə
86-90 min nikah
bağlanıb, 8700 boşanma faktı qeydə
alınıb.
Qeyd
edək ki, bu gün bütün dünyada yüksələn
statistika ilə davam edən intiharlar, qətllər, qəzalar,
təbii fəlakətlər sırasında ailələrin
dağılması halları da öncül yerlərdən
birini tutur. Hətta sosioloqlar boşanma hadisələrini ən
qlobal problem kimi dəyərləndirirlər.
Forumlarda
boşanma hadisələrinin səbəbləri, faktlara
yanaşma kimi əsasən
sosial, məişət problemləri, iqtisadi çətinliklər,
tərəflərin bir-birini anlamaması və s. səbəblər
göstərilir. Ən əsası, forumlarda çalınan həyəcan
təbilləri statistik məlumatların ürək
açmayan mənzərəsi ilə üst-üstə
düşür. İctimai rəy ailənin muxtariyyətinin
qorunması vəzifəsini ilk növbədə onun üzvlərinin
üzərinə qoyur.
Ailələr
niyə dağılır?
Psixoloqlar bu sualı müxtəlif cür
cavablandırırlar. Kimisi bunu ailəyə kənardan edilən
müdaxilə, kimisi, yeni qurulan ailənin təcrübəsizliyi,
səbirli olmaması, hər bir məsələnin həllində
tələsik qərar qəbul etməsi ilə, kimisi iqtisadi
çətinliklərlə və s. izah edir. Getdikcə dərinləşən
münasibətlər isə sonunda ailənin
dağılmasına gətirib çıxarır.
Qərb yoxsa Şərq?
Azərbaycanın
ta qədimdən özünəməxsus ailə modeli
mövcuddur. Həmişə də ailə quruluşunun
müqəddəsliyinə, toxunulmazlığına
çalışılıb. Heç şübhəsiz,
müasir Azərbaycan əhalisinin əksəriyyəti
üçün bu gün də ailə əsas dayaq rolunu
oynayan dəyərdir. Ailə ocağını insan
üçün malik olduqlarının ən vacib və qiymətlisi
hesab edənlər təbii ki, onu kənar neqativ təsir və təhlükələrdən
qorumağa çalışırlar. Belə ki, ailə
üzvləri problemləri evdən kənara
çıxarmamalı və ailədaxili işlərə kənar
şəxsləri cəlb etməməli, xırda məsələləri
dərinləşdirməməlidirlər və s.
Hərçənd
bu gün boşanma statistikasının gün-gündən
böyüyən rəqəmlərinə istinad edən bəzi
adamlar Qərb adətlərindən yararlanmağı də
tövsiyə edirlər. Amma Qərblə Şərq
arasında ailəyə münasibətdə olduğu kimi,
boşanmanın əsaslanması ilə yanaşı statistik
göstəricilərin də katostrofik olduğunu
xatırlasaq, bu cür tövsiyələrin əsassız
olduğuna hamı inanar. Dünyaya inteqrasiyadan
danışdığımız vaxtda Qərbin bütün
adətlərini kor-koranə mənimsəməyimiz
yanlışlıq olardı. Məsələn, «boy-friend»
(oğlan dostu) və «girl-friend» (qız dostu) kimi
anlayışların mövcud olduğu Qərb ölkələrində
gənclər nikah bağlamadan
illərlə bir yerdə yaşayır və əlaqələri
yalnız uşaq dünyaya gətirmək istəyi olanda rəsmiləşdirirlər.
O zamana qədər isə onlar bir-birlərini sınaqdan
keçirir, sosial problemlərini həll edir, ayaq üstə
duruş gətirməyi öyrənirlər. Bir-birlərinə uyğun gəlməyəndə
isə ayrılırlar. Əzəldən rəsmi əlaqələri
olmadığından onlar boşanma statistikasına da düşmürlər. Sadəcə
iki dost kimi bir müddət bir yerdə yaşayır, sonra da
yollarını ayırırlar.
Nikahların və
boşanmaların sayında artım
Təsəllilərə
baxmayaraq, bütün hallarda ölkəmiz üzrə ailə
məsələləri ilə bağlı statistika ürəkaçan
faktlar vəd etmir. Belə ki, Ədliyyə Nazirliyinin Qeydiyyat
və Notariat Baş İdarəsinin Vətəndaşlıq
vəziyyəti aktlarının reyestri xidmətinin rəisi
Reyhanə Kərimovanın mətbuata açıqlamasında
bildirilir ki, 2011-ci ilin 6 ayı ərzində Azərbaycanda 39
803 nikah bağlanıb. Onun sözlərinə görə, bu
ilin birinci yarısında Azərbaycanda əcnəbi və vətəndaşlığı
olmayanlarla 792 nikah bağlanıb. İlin ilk yarısında
ölkədə 5335 nikahın pozulması halı qeydə
alınıb. Onlardan 19-u əcnəbilər və vətəndaşlığı
olmayanlarla olan nikahlara aiddir. R. Kərimova qeyd edib ki, ötən
ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə
nikahların və boşanmaların sayında artım qeydə
alınıb. Belə ki, 2010-cu ilin ilk 6 ayında ölkədə
32 681 nikah bağlanıb, əcnəbilər və vətəndaşlığı
olmayanlarla nikahların sayı isə 773 təşkil edib.
Ötən ilin birinci yarısında ölkədə 4276
nikahın pozulması halı qeydə alınıb. Ötən
ilin müvafiq dövründə əcnəbilərlə və
vətəndaşlığı olmayanlarla pozulan nikahların
sayında isə azalma müşahidə olunub. Belə ki,
keçən ilin müvafiq dövründə əcnəbi və
vətəndaşlığı olmayanlarla 41 nikahın
pozulması halı qeydə alınıb
Tibbi müayinə olarsa...
Təəssüf
doğuracaq haldır ki, ölkəmiz bu gün
boşanmaların artan statistikası ilə narahatlıq
keçirir. Hadı Rəcəbli nikahların
pozulmasının əsas səbəblərindən birinin
mülkiyyət məsələləri olduğunu qeyd edib.
Millət vəkili həmçinin gənclərin ailə qurarkən
həkim müayinəsindən keçməməsinin də
ciddi problemlər yaratdığını vurğulayıb.
AQUDK
sədrinin müavini Aynur Sofiyeva da öz növbəsində
tibbi müayinənin vacibliyini qeyd edib. Belə ki, komitə tərəflərin
nikaha girməzdən öncə tibbi müayinədən
keçməsi və bu barədə Vətəndaşlıq
vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı (VVAQ) şöbələrinə
arayış təqdim etməsi barədə təkliflə
çıxış edib. “Tərəflərin
bir-birini məlumatlandırması Azərbaycan
reallığı üçün daha uyğun olardı”-deyən
A.Sofiyevanın fikrincə, Azərbaycanda nikaha girən şəxslərin
tibbi müayinələrinin nəticəsi nikah
bağlamağa təsir etməyəcək.
“Rayon,
kənd yerlərində insanlar bir-birilərini
tanıdığı üçün başqalarının
onların xəstəliklərindən xəbərdar
olmasını istəməzlər. Ona görə də belə
təklif irəli sürülüb ki, tərəflər nikah
üçün müvafiq orqana (VVAQ) müraciət edəndə
tibbi müayinədən keçmələri barədə sənəd
təqdim etsinlər. Tərəflər xəstəliklər
barədə məlumatı üçüncü tərəfə,
yəni, müvafiq icra hakimiyyəti orqanına deyil, bir-birilərinə
təqdim etməlidir. Nəticə isə heç vaxt nikah
bağlamağa mane olmur. Məqsəd odur ki, hər hansı xəstəlikdən
tərəflər məlumatlı olsun. Nəticədən
asılı olaraq tərəflər nikaha girib-girməyəcəklərinə
özləri qərar verəcəklər". A.Sofiyevanın
deməsinə görə, bu
gün Azərbaycan ailələrində bu sahədə ciddi
problemlər var. Nikaha girənlər xəstəlikləri barədə
məlumatları gizlətdiyindən, nikah dövründə
ciddi problemlərlə qarşılaşıblar.
Babamızın ailəsi
Heç
şübhəsiz, problemə psixoloq yanaşması da
maraqlıdır. Belə ki, psixoloq Azad İsazadə hesab edir ki,
ailənin dağılmasının əsas səbəbi
sosial-məişət problemləridir: «Razılaşaq ki,
hazırda gənclər üçün işsizlik,
maaşların az olması, ev almaq perspektivinin yoxluğu və
s. istər-istəməz ailədaxili gərginliyə səbəb
olur. Boşanmaların bünövrəsi əsasən bu səbəblərdir».
Psixoloq həmçinin ailədaxili zorakılığın,
kişilərin zərərli vərdişlərə
meylliliyini, qadınların öz hüquqlarından xəbərsiz
olmaları və hüquqlarını tələb edə bilməmələri, valideynlərin müdaxiləsi və
s. də ailələrin dağılmasına səbəb olan
amillərdir. A.İsazadə son dövrlərdə ailənin
dağılması faktı kimi cinsi uyğunsuzluğu da qeyd
edib. Psixoloqa görə, tək-tük hallarda boşanmanın
konkret səbəbi olur. Belə ki, məhkəmədə
konkret olaraq bir səbəb göstərilir, amma reallıqda
bir neçə səbəb üst-üstə
düşdüyündən son nəticə barədə qərar
əldə edilir. Psixoloqun fikrincə, boşanma hadisəsinə
yalnız mənfi hal kimi yanaşmaq da lazım deyil:
«Boşanma şansdır. İnsanlar bir-birləri ilə bir
yerdə yaşaya bilmirlərsə, onda boşanma məişət
zorakılığına məruz qalan qadınlara şans
verir ki, həyatını təzədən başlasın.
Heç olmasa uşaqlar əzab çəkməsinlər».
Uşaqların günahı nə?
Boşanma,
ailələrin dağılması, bütün hallarda faciədir.
Ailənin, onu quran insanların faciəsi. Bu ailələrdə
dünyaya gələn
uşaqların faciəsi. Psixoloqlar ayrılıq və
boşanma hadisələrindən
sonra ailə modelində ən böyük zərbənin
uşaqlara dəyməsi
qənaətindədirlər. Uşaqlar geriyə dönüb baxarkən xatırladıqları
ata-anaları arasında
xəbər daşıyıcısı
olmaları, ata-analarının
dava-dalaşları, miskin
bir vəziyyətdə
təhlükəsizlik axtarışı
ilə küncə sıxılmaları olur.
Bir də onlar qarşı
cinsdən olan biriylə necə səmimi davranacaqlarını
bilmirlər. Ailə dramları
onların həyat dramlarına çevrilir.
Bəlkə valideynlər
öz faciələrindən
savayı, onların
təmiz yaddaşlarını
və qəlblərini
də yaralamamağı
düşünsələr...
Təranə Məhərrəmova
Kaspi.-2011.-29 noyabr.- S.8.