Eldəniz Zeynalov 75 yaşında

“Gecənin bir aləmində gördük Yaşar Nuri gəldi ki, Eldəniz, təbrik edirik sənə ad veriblər. Amma gec verdilər…”

“O, səhnə üçün yaranıb. O, kino üçün doğulub”- Bu fikirlər sağlığında onun haqqında həmişə səslənirdi. Dünyasını dəyişəndən sonra isə təəssüflə, yanğı ilə dilə gətirilir. Sənət dostları da, kinoda, teatrda onunla tərəf müqabil olanların hamısı da Xalq artisti Eldəniz Zeynalovun yoxluğundan yaranan boşluğu hiss edir.

Bu yaxınlarda 75 illik yubileyi qeyd edilən aktyorla bağlı xatirələr də elə bil bu yoxluqdan kədərlə səslənir.

Uşaqlıq həvəsi

Eldəniz Zeynalov hələ məktəbli ikən dayısı Həsənağa Salayevlə birlikdə tez-tez teatra gedər, görkəmli aktyorların oyununa maraqla baxardı. Uşaq rollarına da dayısının tövsiyəsi ilə nail olur. İlk dəfə "Sevil" tamaşasında Gündüz rolu ilə çıxır səhnəyə. Get-gedə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında oynadığı uşaq rolları böyük sənətkarlar tərəfindən də razılıqla qarşılanır. “Bu uşağın yaxşı gələcəyi olacaq”- deyə düşünürlər.

E.Zeynalov sonralar uşaqlıqdan səhnədə olmasından qürur duymasını gizlətmirdi: “13 yaşından səhnədəyəm. Sidqi Ruhulla, Mirzağa Əliyev, Mərziyyə Davudova, dayım Həsənağa Salayevə baxıb səhnəyə gəlmişəm” deyirdi.

Uşaq yaşlarından truppa ilə tanış olduğundan səhnənin nə demək olduğunu yaxşı bilirdi. Səhnə ona çox doğmalaşmışdı.

Eldəniz Zeynalovu Teatr İnstitutunun aktyorluq fakültəsinə gətirən də elə uşaqlıq həvəsi olur. Həsənağa Salayev dünyasını dəyişəndə o, artıq İncəsənət İnstitutunun tələbəsi idi. E.Zeynalov dövrünün məşhur pedaqoqu və sənətkarı Adil İsgəndərovdan dərs alır. Böyük ustadın öyrətdikləri izsiz ötüşmür. Tələbə ikən kinorejissor Eldar Quliyev onu «Bir cənub şəhərində» filminə baş rollardan birinə dəvət edir. Bu filmlə də aktyorun kino yaradıcılığı başlayır.

İnstitutu bitirib Akademik Dram Teatrına təyinat alan Eldəniz həm teatrda, həm də «Azərbaycanfilm» kinostudiyasında paralel çalışır. Fəaliyyəti boyu teatr və kinoda, televiziya və radio tamaşalarında, "Mozalan" satirik kinojurnalının bir çox süjetlərində yadda qalan obrazlar yaradır. “Arvadım mənim, uşaqlarım mənim”, “Babamızın babasının babası”, “Bağ mövsümü”, “Bəyin oğurlanması”, “Hər şey yaxşılığa doğru”, “Həyat bizi sınayır”, ”İyirmialtılar”, ”Qızıl uşurum”, “Mən mahnı qoşuram” , “O qızı tapın”, “Yaramaz” və s. filmlərdəki maraqlı rolları aktyorun adını Azərbaycanın kino tarixinə yazır. O cümlədən, onun istedadı xarici film istehsalçılarının da nəzərindən yayınmır. "Dulsineya

Tobosskaya" (Mosfilm), "Təyyarələr Enmədi" (“Özbəkfilm”) filmlərində çəkilir. Teatrda çalışdığı illərdə müəyyən münaqişələr üzündən teatrdan ayrılmalı olur. Həsən Turabov teatra direktor təyin olunandan sonra yenidən Eldəniz Zeynalovu teatra dəvət edir. O da üz-gözünün öyrəşdiyi səhnəyə yenidən qayıdır və yaddaqalan rollar oynayır.

Eldəniz Zeynalov 1974-cü ildə Əməkdar artist fəxri adına layiq görülür. Tədbirlərin birində Mircəlal Paşayevin “Məktub” bəhri-təvilini necə peşəkarlıqla ifa edirsə, ümummilli lider Heydər Əliyevin diqqətindən yayınmır. Bu çıxışından sonra ona Əməkdar artist fəxri adı verilir.

Eldəniz Zeynalov sənətin – teatrın, kinonun dəyərini bilən aktyor idi. Bir peşəkar kimi dilində və qəlbində həmişə ötən illərin filmləri ilə bağlı qəribə bir həsrət yaşayırdı. O filmlərə baxanda uşaq kimi kövrəlirdi: “Cavanlığım yadıma düşür. Çəkiliş vaxtı olan hadisələr gözlərim önündə canlanır. Bir də ki, təəccüblənirəm, niyə indi belə filmlər çəkilmir. Mən demirəm ki, o vaxt çəkilən filmlərin hamısı yüksək səviyyəlidir. Düzdür, içində zəifləri də olub. Buna baxmayaraq, indiki zamanda o zəif filmlər səviyyəsində də heç filmlər çəkilmir” -deyə təəssüfünü gizlətmirdi.

Taleyin qəzası

Eldəniz Zeynalov adi bir qəza üzündən xəstələnir. Təsadüfən ayağını sındırır və bu hadisədən sonra 6 ay xəstə yatır. Travmatologiya İnstitutunda əməliyyat olunaraq iki ay orada yatır. Daha sonra həkimlər ayağının yenidən əməliyyat olunmasını məsləhət görürlər. Bu dəfə Respublika Elmi Artrioloji Mərkəzdə əməliyyat olunur. Bu dəfə də uğursuz keçirilir. Əməliyyatdan sonra vəziyyəti günbəgün ağırlaşır. «Ayağı sınandan sonra atam xəstə yatırdı. Həkimlər onu düzgün əməliyyat etməmişdilər” deyə oğlu Elbrus danışır: “Yataq xəstəsi olmuşdu, gəzə bilmirdi. Heç ayağa da qalxa bilmədi, üstəlik dinib-danışmır, bütün günü halsız olurdu. Bəzən kənardan deyirlər ki, məclis adamı idi və yaxud hansısa səbəbdən rəhmətə getdi. Amma fakt budur ki, o, məhz ayağının sınması üzündən dünyasını dəyişdi. Ayağında çürümə başlamışdı. İştahası kəsilmişdi. Təsəvvür edin ki, daim səhnədə hərəkətdə olan bir insan birdən-birə yataq xəstəsinə çevrildi. O, həm mənəvi, həm də fiziki qidadan məhrum olmuşdu. Ailəsini dolandırmaq qabiliyyətini itirmişdi. Bu da ona əzab verirdi. Biz ona qulluq edirdik, sanatoriyaya aparırdıq. Yaxşı dostları vardı, onlar da atama köməklik edirdilər”.

Elbrus Zeynalov atasını ünsiyyətcil, dostsevər, səmimi insan kimi xatırlayır. “Dostları çox idi. Teatrın asılqanından çalışanlardan tutmuş, rəhbərliyinədək hamı ilə dostluq edirdi. Xeyrə-şərə yarayan adam idi. Atam çox insanlara kömək edib. O, xəstə olanda da dostları daim onun yanında idi, onu tək buraxmırdılar. Atam bizi çox yaxşı tərbiyə edirdi. O bizə həmişə düzgün olmağı tövsiyə edirdi. Deyirdi, qeyrətli olun, əyri işlərə getməyin. Atam ailəsinə sədaqətli insan idi. Bir az əsəbi, çılğın xarakterli olsa da, ailədə yolagedən idi. Anam isə sakit təbiətli idi. Bəlkə də buna görə dolanırdılar».

Gecikmiş qiymət

Xalq artisti fəxri adı çox gec verilir Eldəniz Zeynalova. Bu adın sevincini ürək dolusu yaşaya bilmir. O zaman artıq xəstəxanada idi. Onu təbrik edib “Fəxri ad alacağınızı gözləyirdinizmi?” deyə soruşanlara “Gözləyirdim dedikdə, bu adı elə xalq arasında daşıyırdım. Əməkdar artist adını almağımdan görün nə qədər keçib! Bundan əvvəlki fəxri ad almalarda bəzi aktyorlar Xalq artisti adını alanda məndən bir növ utanırdılar. Sağ olsun, dövlətimiz, yenə də əməyimi qiymətləndirdi” deyirdi.

Oğlu xatırlayır ki, fəxri ad almasını ilk olaraq ona xəbər verən sənət yoldaşları olub. Bu fərəhli xəbərlə qapılarını Yaşar Nuri döyüb. Daha sonra o biri həmkarları gəlib. “Gecənin bir aləmində gördük Yaşar Nuri gəldi ki, Eldəniz, təbrik edirik sənə ad veriblər. Səhəri gün bütün dost-tanışlar yığılıb təbrikə gəldi. Hiss edirdik ki, atam sevinir. Deməsə də, o adı çoxdan gözləyirdi. Amma gec verdilər”.

Elbrus Zeynalov danışır ki, atasının yeganə arzusu aktyorların yaxşı yaşamasını görmək idi. İstəyirdi ki, incəsənət adamları hər cür şəraitlə təmin olunsunlar. “Atamın ölümündən sonra aktyorların yaşayış təminatı xeyli yaxşılaşıb. Mənzillə təmin olunublar, təqaüd alırlar, teatrlar təmir olunub – bütün bunlar onun arzuları idi”- deyə Elbrus danışır.

Unutqanlıq

Eldəniz Zeynalovun arzuları təkcə həyatını həsr etdiyi teatr və kino ilə bağlı deyildi. Bir ata kimi övladlarının xoşbəxtliyini, onların toyunu görmək istəyirdi. Ancaq uşaqlarının heç birinin xeyir işini görmək ona qismət olmur.

Aktyorun vəfatı ailəni çətin sınaq qarşısında qoyur. Başçısını itirən ailə çaşqınlıq içində qalır. Bu acıya hələm-hələm alışa bilmirlər. «Atamın ölümündən sonra ailəmizdə sükut oldu. Bizim üçün çox ağır idi. Nə edəcəyimizi bilmirdik. Ümidimiz qalmışdı ki, bəlkə kimsə kənardan kömək edəcək. Mən də, qardaşım da, anam da işsiz idik. Hamı bizimlə maraqlanırdı, amma ortada heç nə yox idi”.

Eldəniz Zeynalov dünyasını dəyişəndən sonra ailə üzvləri onun balıncının altından vəsiyyətnamələr tapıblar. Aktyor dostlarına – Həsən Turabova, Telman Adıgözəlova, Mikayıl Mirzəyə ünvanlanan məktublarda xəstə aktyor vaxtsız gedəcəyini duyduğundan ailəsini onlara tapşırıb. Bəzi vəsiyyətnamələr isə yarımçıq qalıb. Ancaq vəsiyyətnamələrin ünvanlandığı adamlar sonradan da qəlb ağrıdan bu məktublardan xəbər tutmayıblar.

Aktyorun yas mərasimində Etibar Babayev ailənin böyük oğlu Elbrusu Azərbaycan Televiziyasında işləməyə dəvət edib. Elbrus da o vaxtdan AzTV-də rejissor kimi çalışır.

Aktyorun kiçik oğlu Məmməd isə atasının yolunu davam etdirmək arzusuyla Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə daxil olub. Aktyorluq fakültəsini bitirib, xırda-para rollar oynasa da, hazırda işsizdir. «Mən çox istərdim ki, qardaşım teatrda işləsin, atamızın yolunu davam etdirsin”- deyə Elbrus arzusunu dilə gətirir: “Qardaşım hərdənbir epizodik rollar oynaya bilsə, bu, atamızın ruhunu şad edər. Düzdür, o, birdən-birə peşəkar artist ola bilməz. O, səhnədə yetişməlidir. Potensialına görə ona rol verilməlidir. O, aktyorların arasında böyüməlidir ki, 5-10 ildən sonra peşəkar aktyor kimi sözünü desin». Ancaq E.Zeynalovun ailəsi dəfələrlə Akademik Milli Dram Teatra və digər teatrlara iş üçün müraciət etsə də müsbət cavab ala bilməyiblər. «Eldəniz Zeynalova hörmət etmək istəyən adam bu hörməti onun oğluna göstərə bilər. Həm də təkcə Eldəniz Zeynalovun oğlu kimi yox, onun sosial problemini, işsizliyini həll etmək məqsədi ilə bu addımı atmağa çalışmalıdır».

Üstəlik aktyorun adı uzun illər çalışdığı teatrda və “Azərbaycanfilm” studiyası tərəfindən də yad edilmir.

Bu yaxınlarda Dövlət Film Fondu Eldəniz Zeynalovun 75 illik yubileyini qeyd edəcək. Elbrus deyir ki, elə atasının yubileyi təkcə film fond tərəfindən qeyd olunur. Nə kinostudiyada, nə də səhnəsində bir-birindən maraqlı rollar oynadığı Milli Dram Teatrı tərəfindən yada düşmür. «Hərdənbir efirdə atam haqqında verilişlər yayımlanır. Amma yubileyləri keçirilmir. Səhnəsində böyüyüb başa çatdığı teatrda da atamı yada salmırlar”.

Bir də Eldəniz Zeynalovu yada salıb, yubileylərini qeyd edən Dövlət Film Fondudur. Bu yaxınlarda da qurum aktyorun 75 illik yubileyi ilə bağlı xatirə gecəsi keçirməyə hazırlaşır.

Amma bu da aktyorun ailəsi üçün təsəlliyə çevrilib. Heç olmasa, unudulmaz rolları lentlərin yaddaşına köçən aktyorun adı insanların da yaddaşından silinməsin...

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.-2012.-10 fevral.- S.9.