“Bizim də aktyorlarla bağlı problemimiz var”

Lənkəran Dövlət Dram Teatrı keçən həftə Bakıda qastrol səfərində idi. Kollektiv paytaxt tamaşaçıları qarşısında Maarif Məmmədovun «Sovqat» və Kamran Nəzirlinin «Şeytan işığı» əsərləri əsasında hazırlanan tamaşalarla çıxış etdi.

Tamaşa öncəsi teatrın direktoru İslam Həsənov «Kaspi»-nin suallarını cavablandırıb.

Yeni iş birlikləri

- “Sovqat” və “Şeytan işığı” tamaşaları ilə ilk qastrol səfərinizdir?

- «Sovqat» tamaşasını artıq Lənkəran teatrında dəfələrlə oynamışıq. Bu tamaşada baş rolu – Əflatun rolunu oynamağa Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru Natiq Fərzəliyevi dəvət etdik. Bu, başqa teatrların rejissor və aktyorlarını öz teatrımıza işbirliyinə dəvət etmək baxımından ilk təcrübəmiz idi. Tamaşanı da bu məqsədlə götürdük.

Bundan əlavə, Naxçıvan teatrının bədii rəhbəri, Xalq artisti Kamran Quliyevin quruluşunda Kamran Nəzirlinin «Şeytan işığı» tamaşasını təqdim edəcəyik. Bu, Kamran Nəzirlinin bizim teatrda tamaşaya qoyulan ilk pyesidir. Hər iki əsrlə ayrı-ayrı rayonlara qastrola çıxmışıq. İstədik ki, Bakının tamaşaçıları da bu tamaşalara baxsınlar

- Başqa teatrların rejissorlarını və aktyorlarını işbirliyinə dəvət etməkdə hansı uğuru əldə edirsiniz?

- Təbii ki, öz teatrımızın rejissorları var. Onlar da maraqlı tamaşalar hazırlayırlar. Biz Bəhram Osmanovu Bakıdan dəvət etmişik. O cümlədən, Sumqayıt teatrından, Rusiyadan, Gürcüstandan da rejissorlar teatra dəvət olunub. Hazırda bizdə Molyerin «Mizantrop» pyesi əsasında «Mizantrop -21» pyesi bolqar rejissoru Xristo Stoyçevin versiyası əsasında səhnəyə qoyulacaq. Mart ayında rejissor Lənkərana gələcək və tamaşaya quruluş verəcək. Biz həmçinin bolqar yazarı Panço Pançevin «Dörd əkiz haqqında nağıl”ı əsasında «Əkizlərin nağılı»nı hazırlayırıq. Artıq Panço Pançevlə ünsiyyət qurmuşuq. Mən hazırda türk yazıçısı Savaş Dinçelin «Çərpələngin quyruğu» əsəri əsasında «Yaşanmayan gənclik» əsərini hazırlayıram. Həmçinin Savaş Dinçellə də ünsiyyət yaratmışıq. Ankarada isə Turqut Özakmanla bir araya gəldik. Düşünürəm ki, quracağımız tamaşaların maraqlı alınmasında bu cür əlaqələrin yaxşı rolu olacaq. Heç şübhəsiz, yaradıcı əlaqələr teatrın iş potensialının inkişafına, aktyorların təkmilləşməsinə stimul yaradır. Tamaşaçıların da gözü alışır, başqa düşüncəni qəbul edirlər. Bu, həm yaradıcı heyət, həm də tamaşaçılar üçün maraqlıdır. Ümumiyyətlə, Lənkəran teatrı bir yerdə dayanmağı xoşlamır. Elə vaxt olur ki, il ərzində bir neçə festivalda iştirak etmişik. Özümüz axtarırıq, əlaqələr yaradırıq, gözləmə mövqeyi tutmuruq. Həmçinin bizim rejissorlarımız da Gürcüstanda, Sumqayıtda tamaşalar hazırlayırlar. Hazırda Naxçıvan Teatrı ilə danışıqlar gedir. Əsas amalımız bu cür əlaqələrimizi genişləndirməkdir. Həm yaradıcılıq nöqteyi-nəzərindən, həm də texniki imkanların genişləndirilməsi baxımından çalışırıq.

İnsanların tələbi

- Adətən, paytaxt teatrlarının rejissorlarından «Nə üçün başqa ölkələrin teatrlarından rejissorlar dəvət olunur. Özümüz də tamaşanı hazırlaya bilərik» kimi iradlar eşitmişəm. Bəs bu addım sizin teatrda hər hansı bir fikir ayrılığı yaratmır ki?

- Hazırda teatrımızda 3 rejissor çalışır. İl ərzində teatrımızda 7-8 tamaşa səhnələşdirilir. Amma nə qədər bir düşüncənin məhsulu ola bilər? Bu tamaşaçı üçün də bezikdirici olur, adiləşir. İstər-istəməz mütəmadi işləyən adam öz dediklərini tamaşalarda təkrar-təkrar çatdırır. Rejissorların özləri də bunu dərk edirlər və onlar bir balaca azad olmaq, tamaşanı qoyandan sonra bir qədər dincəlmək istəyirlər. Heç şübhəsiz, hər hansı bir tamaşa səhnəyə qoyulandan sonra həmin ab-havadan qurtulmaq üçün vaxt lazımdır. Bu baxımdan biz rejissor işində rəngarənglik, fərqlilik yaratmaq niyyətindəyik. Bu da bizə asan başa gəlmir. Bunun üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyindən xahiş edirik və onlar da bizə sifarişli tamaşalar verirlər. Nazirliyin dəstəyi olmasa, təbii ki, biz bunu sərbəst həyata keçirə bilmərik.

- Bəs ayrı rejissorların yozumu ilə ərsəyə gələn tamaşalardan sonra tamaşalar arasında marağın canlanmasını hiss edirsinizmi?

- Bizə maraqlı deyil ki, zalda çoxlu adam olsun. Zalda tamaşanın mahiyyətini dərk edən, sənəti qiymətləndirən 20-30 adamın olması da kifayətdir. Təbii ki, tamaşalar var ki, bir qisim tamaşaçı üçün, tamaşalar da var ki, geniş kütlə üçün nəzərdə tutulur. Müxtəlif zövqlər nəzərə alınır. Biz hər il uşaqlar üçün onların zövqünü, düşüncəsini formalaşdırmağa xidmət edən tamaşalar da hazırlayırıq. Repertuarımızda məişət mövzusunda, dərin psixoloji və s. mövzulu tamaşalarımız var. Deyə bilmərəm ki, tamaşalarımız həmişə anşlaq olur, amma tamaşaçımız həmişə var. Tamaşaçıların özünün də teatra ehtiyacı var. İnsanlar özləri bizdən yeni tamaşalar tələb edirlər.

Kassadan bilet alanlar

- Sualımı konkret verəcəyəm: tamaşalarınıza kassadan bilet alıb gələnlər varmı?

- Biz normativ xətrinə iş görmürük. Tamaşalarımızı müəyyən günlərə dəqiqləşdiririk. Təbii ki, həmin günlər üçün kassadan bilet alanlar da olur. Yeni il, Novruz tamaşalarımız olur. Hazırda Lənkəranda yeni müəssisələr, o cümlədən ictimai əsaslarla işləyən müəssisələr yaranıb. Xarici müəssisələr də fəaliyyət göstərir. Özümüz onlarla əlaqə yaradırıq ki, teatrımızda tamaşalar oynanılsın. Çünki tamaşa olanda aktyor da ruhən yaşayır, sənətinə bir az da bağlanır. Məsələn, fevral ayının qarlı günlərində Lənkəranda 6 tamaşa oynamışıq. Bundan əlavə, Masallı rayonu ilə müqavilə bağlamışıq. Bir həftə ərzində orada tamaşalarımızı oynayacağıq. Bu proses eyni zamanda, Astara, Qazax rayonları ilə də gedir. Keçən il Lənkəran teatrı Gürcüstanın ayrı-ayrı şəhərlərində tamaşalar göstərdi.

- Necə qarşılandınız?

- Tamaşalarımıza böyük maraq hiss elədik. Tamaşalar var ki, «yaxşı» və «pis» sözlərlə ifadə olunur. Amma tamaşalar var ki, mübahisə doğurursa, rejissorun quruluşuna, aktyorun ifa tərzinə görə müzakirələrə səbəb olursa, bu mövzuda tamaşaçı və ya yaradıcı adamlarla dialoq yaranırsa, demək, həmin tamaşa nəsə deyib.

- Adətən zaldakı auditoriyada yaş fərqinə görə gənclər, yoxsa yaşlılar üstünlük təşkil edir? Onlar daha çox hansı mövzulu tamaşalara meyl edirlər?

- Zalda hər yaş dövrünü əhatə edən tamaşaçı olur. Sonuncu quruluş verdiyim «Lənkəran xanının vəziri» tamaşasına ən soyuq havalarda belə tamaşaçılar gəlib baxır. Meydan üslubunda çox maraqlı tamaşa alınıb. Tamaşaçılar özləri həmin tamaşanın repertuara salınmasını xahiş edirlər. Bütün bunlar sevindirici haldır.

- Bəs repertuarda daha çox hansı əsərlərə üstünlük verirsiniz – klassikaya, çağdaş dramaturgiyaya və yaxud yerli yazıçıların əsərlərinə?

- Əsasən gənclərin düşüncələri ilə bağlı olan tamaşalara üstünlük verməyə çalışırıq. Ancaq teatrın özünün də aktyorların inkişafı ilə bağlı strategiyası var. Təbii ki, tamaşaçı da tamaşaya baxaraq aktyorla birgə formalaşır. Biz aktyorlarla bağlı strategiyanı müəyyən dövrə qədər müəyyənləşdirmişik. Ümumiyyətlə, repertuarımızda rəngarəngliyə üstünlük veririk. Biz düşündüyümüz strategiyanı pilə-pillə həyata keçirməyə çalışırıq.

Gəncləri qınamıram

- Paytaxt teatrlarında gedən yaş senzi ilə bağlı proseslər sizin teatrda da yaşandımı?

- Bizim teatrda da yaşı 65-i keçən insanlar var. Biz öz teatrımızda nazirliyin təklifi ilə studiya yaratmışıq. Bu studiyanın fəaliyyəti ilə yaşlı nəsil aktyorlar məşğul olurlar. Təbii ki, bizim yaşlı nəslə ehtiyacımız var. Onlarla müqaviləni uzatmaq üçün nazirliyə müraciət etmişik. Biz heç bir rejissoru və aktyoru işdən azad etməmişik. Əgər onların səhhətləri icazə verirsə müqavilə əsasında onları işdə saxlayırıq. Yaş senzi bizdə yaradıcı heyətə aid edilməyib.

- Gənc aktyorlar necə, teatra işləməyə gəlirlərmi?

- Çox təəssüf ki, bizim də aktyorlarla bağlı problemimiz var. Demək olar ki, son illərdə Bakıda institutu bitirən gənclər bizim teatra gəlmirlər. Bu baxımdan yaratdığımız studiyada yerli kadrları yetişdirməyə çalışırıq. Mən gəncləri də qınamıram. Verilən maaş həcmində onların Lənkərana gəlib yaşaması mümkün deyil. Bir qədər real olmaq lazımdır.

- Deyə bilərsinizmi, sizin teatrı paytaxt teatrlarından fərqləndirən nədir?

- Paytaxt teatrlarının imkanları bizdən daha çoxdur. İlk növbədə yaradıcılıq nöqteyi-nəzərindən. Yəni yaradıcılığın formalaşması üçün texniki baza olmalıdır. Digər tərəfdən, auditoriyanın geniş olması vacibdir. Paytaxt teatrlarının imkanları əlaqə yaratmaq baxımından da genişdir. Bugünkü texniki baza ilə arzuladığımız əlçatmaz tamaşaları həyata keçirmək mümkün deyil. Qastrollarımız zamanı başqa ölkələrdəki teatrların imkanlarını gördükcə, «Biz onlardan da yaxşı edə bilərik» deyə düşünürük. Bizim layihələrimizə nazirlik, yerli İH orqanları dəstək verir. Ancaq xaricdən gələn hər hansı rejissorun yaxşı bir şəraitdə yerləşməsi tək bizim imkanımız daxilində deyil. Bununla belə, bu, həyata keçirilirsə, bu, böyük işdir.

- Keçən il Lənkəran teatrının 120 illik yubileyi idi. Hansısa tədbirlər həyata keçirildimi?

- Lənkəran teatrı 1891-ci ildə «Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük» pyesini hazırlayıb. Müxtəlif dövrlərdə teatr öz fəaliyyətini dayandırıb və sonradan yenidən fəaliyyətə başlayıb. 1973-cü ildə açılandan indiyə kimi fasiləsiz olaraq fəaliyyət göstərir. Biz nazirliyə teatrın 120 illik yubileyinin olması ilə bağlı çoxdan müraciət etmişdik. Nəhayət, təsdiq olundu. Ancaq həmin il bildiyimizdən yubileyi geniş miqyasda qeyd edə bilmədik. Xarici ölkələrdəki dostlarımızdan da çoxlu təbriklər aldıq. Rayonun özündə yubileyi qeyd etdik. İnşallah, teatrın 125 illik yubileyini respublika səviyyəsində qeyd etmək fikrindəyik.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.-2012.-15 fevral S.9.