Hələ ki bizi çağıran yoxdur
Gənc rejissor Rəşad Nuriyev:
“Yalnız tanışlıq vasitəsi ilə çəkiliş
meydançalarına gedə bilirik”
Rəşad Nuriyev Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənəti Universitetinin 4-cü kurs tələbəsidir. Musiqili teatr rejissorluğu üzrə təhsil alır. Deyir ki, bu sənətə məhəbbəti onda görkəmli aktyor və rejissor Ceyhun Mirzəyevin yaradıcılığı yaradıb. O da rejissor olmaq, içərisində aşıb-daşan arzularını gerçəkləşdirmək istəyi ilə bu sənətə üz tutub.
Sənət aləminə qədəm basan gənclərin qarşılaşdıqları problemləri isə onun öz dilindən oxuyacaqsınız.
Yetişməyən
aktyorlar
- Rejissor olmaq arzunuz olduğu halda,
niyə musiqili teatr fakültəsinə daxil oldunuz?
-
Əvvəllər bu fakültədə aktyorluq tədris
edilirdisə, hazırda sırf rejissorluq tədris edilir. Ona görə həm rejissorluq
işini, həm teatrı, həm kinonu öyrənirik. Hələlik rejissor kimi
arzularımı tədbirlər çəkməklə
reallaşdırıram. Amma rejissorluqla
bağlı böyük arzularım var.
- Yəqin ki, tez-tez teatrlara gedirsiniz. Teatrların gerçək mənzərəsi
auditoriyada sizə təqdim olunan mənzərədən nə
ilə fərqlənir?
- Əksər teatrlarda
gənclərə münasibət
məni qane edir. Bu gün teatrlara gəncləri daha çox cəlb edirlər. Sadəcə
olaraq, universitetlərdə
gənc kadrları hələ aktyor kimi yetişdirə bilmirlər. Elə bir
aktyor yoxdur ki, məsələn, deyək ki, bu aktyor Şekspirin
Hamletini oynaya bilər. Yəni, gənc aktyorlar
arasında Fuad Poladovun yerini verə biləcək ikinci bir aktyor
hələ ki, yetişməyib.
- Bəs tamaşalar necə, xoşunuza gəlirmi?
- Musiqili Komediya Teatrında oynanan hər bir tamaşaya
baxırıq. Ancaq orada məni
qane edən tamaşalar yoxdur. Daha çox məni janr baxımından qane etmir. Mənə elə gəlir ki, tamaşalarda ən çox gülüşə üstünlük
verirlər. İki
il bundan əvvəl Rus Dram Teatrında gürcü teatrının oynadığı «Hamlet» tamaşasına baxdım.
Çox
maraqlı idi. Aktyorlar gürcü dilində
oynasalar da, istər-istəməz süjeti
başa düşürdük.
Aktyor oyunu, rejissor işi bizi valeh
etdi. Təbii ki, bu cür tamaşalardan çox şey öyrənmək olur.
- Bəs Milli Dram Teatrında oynanan tamaşalar barədə nə deyə bilərsiniz?
- Biz indiyə qədər Milli Dram Teatrına getməmişik.
- Təcrübədən
öyrənmək üçün
teatrlardakı tamaşalara
baxmağa sizə şərait yaratmırlar?
- Bəzi teatrlarda şərait yaradılır.
Musiqili Komediya Teatrında hər bir tamaşaya
təmənnasız gedib
baxa bilirik. Teatrın direktoru Əliqismət müəllim bizim üçün şərait
yaradır. İki dəfə
Gənc Tamaşaçılar
Teatrına getdik.
Birinci dəfə xahişlə içəri daxil olsaq da, ikinci
dəfə bizi buraxmadılar, bilet tələb etdilər.
Tələbə biletimizi göstərdik,
yenə də razılaşmadılar.
Düşüncədəki fərqlər
- Mədəniyyət
və İncəsənət
Universitetində Tədris
Teatrı fəaliyyət
göstərir. Orada tələbələr özləri
tamaşalar hazırlayır,
oynayırlar. Bu səhnə
sizin yetişməyinizə
nə qədər kömək edir?
- Tədris Teatrında
işlər heç də ürəkaçan
deyil. Biz orada dəfələrlə iş
görmək istəmişik.
Düzdür, işləməyə icazə verirlər, sadəcə olaraq, orada bizə lazım olan texniki avadanlıq, səhnə ləvazimatları
yaxşı vəziyyətdə
deyil. Dekorasiya ilə bağlı problemlərimiz var. Təkcə
tamaşalar zamanı deyil, həmçinin konfranslar,
iclaslar keçiriləndə
də biz ora yığışır, müzakirələrimizi
edirik. Fikirlərimiz üst-üstə düşməyə bilir.
Keçən il Amerikadan gələn rejissorlar bizimlə bəzi müzakirələr apardılar.
Onların teatrları
ilə bizim teatrlar arasında çox fərq var. Biz bunu hiss edirik. Amma çalışsaq, biz də
o həddə gəlib
çata bilərik.
Çünki tələbə nə qədər tez səhnə görsə, get-gedə yetişmiş bir aktyora çevrilər.
Tələbələr var ki, onların etüdlərini,
istedad və həvəsini görüb
kiçik epizodik rollara, kütləvi səhnələrə dəvət
edirlər. İnstitutu bitirməmişdən
onlar artıq tamaşalarda baş rollar ala bilirlər. Məncə,
tələbə birinci
kursdan, etüdləri
hazırladığı vaxtdan
səhnə görməlidir.
Mənə elə gəlir
ki, professional aktyor ilk
növbədə səhnədə
ən kiçik epizodlardan, hətta uşaq tamaşalarından
başlasa, daha effektli olar.
- Amerikalı rejissorların müzakirəsinə
görə, teatrlar arasında fərq nədədir?
- İlk növbədə,
tələbələrin düşüncəsində. Məsələn,
biz dərs keçəndə
bəzi sözlər var ki, onları açıq-saçıq qəbul
edirik. Yəni o sözləri ifadə
edəndə, uşaqlarda
gülüş hissi yaranır və ya onlar sıxıntı
hissi keçirirlər.
Bu baxımdan bizdə güclü kompleks var.
Amma onlarda belə
deyil. Bundan əlavə, bizdə uşaqlar universitetə gələndə düşünmürlər
ki, bu rejissorluqdursa,
deməli bu sənətdə tibb, biologiya, fizika və s. elmlərin vəhdəti də var. Yəni bütün sahələr rejissorluqda birləşib. Burada diş həkimliyi ilə bağlı da anlayış olmalıdır, adi maşın sürməklə
bağlı məlumatlar
da. Çünki tamaşanın quruluşu
zamanı bunları bilmək rejissora lazım olur. Əgər rejissor bunları bilməsə, film çəkib,
tamaşa quranda da tətbiq edə bilməyəcək.
Demək,
işi mükəmməl
alınmayacaq.
- Tələbələr
Tədris Teatrında əsasən hansı tamaşaları hazırlayırlar? Klassik ədəbiyyata
üstünlük verirlər,
yoxsa müasir dramaturgiyaya?
- Mən birinci kursda oxuyanda Ağakişi Kazımovun tələbələrinin hazırladıqları
«Solğun çiçəklər»
tamaşasına baxmışdım.
Çox gözəl və maraqlı tamaşa
idi. Bundan sonra özümüz
də Tədris Teatrının səhnəsinə
çıxmağı qərarlaşdırdıq.
Bir aydan sonra mən
bu səhnədə hazırlanan «Kleopatra» tamaşasında rol aldım. Kiçik də olsa, tamaşada yadda qalan iki obrazı
canlandırdım. Səhnədə ilk dəfə oynamağım
mənim üçün
böyük yenilik idi.
Maddi
çatışmazlıq
- Dəfələrlə
görmüşük ki, institutda təhsil alan tələbələrin
içərisindən yalnız 2-3-ü sənətlərini
davam etdirirlər. Çoxu isə institutu qurtarandan sonra ümumiyyətlə, sənətdən
uzaqlaşır. Sizcə, səbəb nədir?
- Məncə,
ilk növbədə insanın iradəsi olmalıdır və
o, sənətini sevməlidir. Tələbələr çox vaxt görürlər
ki, bu sahədə gəlir yoxdur və
biznes sahəsi olmadığı üçün uzaqlaşırlar. Amma bu sahədə gəlir
də, şöhrət də yavaş-yavaş,
pillə-pillə qazanılır. Bu o demək deyil ki, mən bu instituta daxil oldum, dərhal məni çağırıb
“çək, hazırla, quruluş ver” deyəcəklər. Bu,
heç də belə deyil.
Heç nəyi birdən-birə əldə
etmək olmur. Əziyyət çəkmək
lazımdır. Amma gənclərin çoxu əziyyət çəkmək istəmir.
Düşünürlər ki, ən
yaxşı yol ticarətdir. Mənə
elə gəlir ki, çoxları da sənətə məcburiyyətdən – diplom əldə etmək xətrinə gəlirlər.
- Necə şərait
olmalıdır ki, gənclər öz ideyalarını həyata
keçirə bilsinlər? Bu baxımdan sizdə nə
çatışmır?
-
Bizdə bir az maddi baxımdan çatışmazlıq var. Dövlət
tərəfindən dəstək olsa, film çəkmək istəyirəm, ssenarilərim
var. Amma maliyyə
çatışmazlığı mövcuddur.
Televizorda Amerika, Fransa, İngiltərə kimi
böyük ölkələrdə
3-4-cü kurs tələbələri
arasında hətta “Oskar” mükafatı və
ya digər mükafat
alanları görüncə, bizdə həsəd hissi yaranır. Onların tamaşaları
Avropanın, dünyanın digər ölkələrinin səhnələrində
oynanır. Biz də Azərbaycanın gəncləriyik.
Biz də həmin səviyyəyə qalxmaq istərdik. Ancaq bizdə
teatr, kinoya olan qayğı o qədər
də yüksək deyil.
- Əgər şərait
yaradılsa nə çəkərdiniz?
-
Əgər Ceyhun Mirzəyevin yolunu seçib sənətə
gəlmişəmsə, fikirləşirəm ki, inşallah,
torpaqlarımız alınsa, «Qələbə» filmini çəkərəm.
Vətənpərvərlik mövzusunda
bir çox ssenarilərim
var. O cümlədən,
tanıdığım bir şəhid ailəsinin
həyatından həm tamaşa
hazırlamaq, həm də film çəkmək
istəyirəm. Mənə elə gəlir ki,
bu gün belə film və tamaşalara ehtiyac var. Bu
gün Azərbaycan
tamaşaçısı daha çox gülüşə üstünlük
verir. Bəlkə ona
görədir ki, biz çox qırğınlar, itkilər görmüşük və dərddən, qəmdən
uzaq olmaq istəyirik.
- Hər il ölkədə 6-7 film
çəkilir. Bu filmlər xoşunuza gəlmir?
- Pul
ayrılır, filmlər çəkilir. Amma o filmlər nümayiş etdirilmir. Həmin filmlər haqda
heç bir anlayışımız yoxdur.
O filmlər efirə çıxsa, onlardan da nəsə öyrənə bilərik.
- Film çəkilişləri
ilə tanışlıq
üçün sizi pavilyona və ya çəkiliş meydançalarına aparmırlar?
- Biz pavilyon görmürük. Yalnız tanışlıq vasitəsi ilə çəkiliş meydançalarına gedə bilirik. Bizdə çox istedadlı uşaqlar var ki, əllərində ssenarilər var, amma onları gerçəkləşdirmək üçün yollar axtarırlar. Amma... biz gözləyirik. Nə vaxt bizi çağırsalar, onda da gedəcəyik. Hələ ki çağıran yoxdur.
Təranə Məhərrəmova
Kaspi.-2012.-22 fevral.-S.15.