Sadəcə Müsyo Jordan
Sergey Yurski: “Rahatlıq incəsənətdə
insan üçün ən ziyanlı şeydir”
O,
Sankt-Peterburqda doğulsa da, şöhrətinin və ona olan
sevginin hüdudları çoxdan Rusiyanın sərhədlərini
aşıb. Ssenarist, rejissor və aktyor kimi məşhur olan Sergey
Yurskinin filmoqrafiyasında 1976-cı ildə Mirzə Fətəli
Axundzadənin "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli
Şah" komediyasının motivləri əsasında
çəkilən “Dərviş Parisi partladır” filmi də
var. Filmdən söz düşəndə isə, ekran əsərinin
məşhur qəhrəmanları ilə birgə göz
önünə Müsyo Jordan rolu da gəlir.
-
Sergey Yuriyeviç, siz özünüzü 20-ci əsrin
adamı və 21-ci əsrin qonağı
adlandırırsınız. Bu gün əvvəlki illərdə
olduğu kimi mübahisələrin kəskinliyi səngimir:
Sovet İttifaqı – azadlığı olmayan, amma
insanların daha çox tox olduğu ölkə yaxşı
idi, yoxsa bugünkü sistem – azadlıq var, amma küçələrdə
ac insanlar çoxdur.
- Məgər o zaman yox idi? Düz deyil
ki, sovet dövründə bütün
insanlar tox qarınla gəzirdilər.
Ac adamlar həmişə
və hər yerdə var. Sosializm?
Bu başqa həyat
idi. Mən keçmişə qayıtmaq istərdimmi?
Tamamilə boş söhbətdir.
Sosializm qurtarıb. Bizdə kapitalizm var
və onu müzakirə etmək lazımdır. Biz elə bil ki,
həmişə keçid
dövründə yaşayırıq.
Siz məndən soruşa bilərsiniz ki, mən nə vaxt daha rahat
yaşamışam? Rahatlıq incəsənətdə
insan üçün
ən ziyanlı şeydir. Rahatlıq – bu o deməkdir
ki, sən incəsənətlə yox,
alverlə məşğulsan.
Məsələn, sözün daha
dəqiq mənasında
özünlə alverlə.
Necə etmək lazımdır ki, daha çox az qüvvə
sərf etməklə
iş görəsən?
İncəsənət hazırda həqiqətin
axtarışı adlanır.
Ancaq indi ticarət münasibətləri incəsənətə
də gəlib. Bu gün zalları
fasiləsiz doldurmağa
ehtiyac var.
- İnsanlar sizi asılı olmayan adam
kimi tanıyırlar. Siz ölkəyə aid həqiqətləri
deməkdən çəkinmirsiniz.
Bu, sizin həyatınıza
mane olmur?
- Televizorda bəzən dəhşətli şeylər
göstərirlər: ac ailələr,
insanlıqdan uzaq şəraitdə yaşayan
adamlar. Hələ üstəlik müzakirələr
gedir ki, onlara kömək etmək lazımdır, yoxsa yox? Müəllimlərin maaşına 15 faiz
əlavə etmək lazımdır, yoxsa yox? İnsanlar həmişə alçalma şəraitində
yaşayırlar. Analıq
kapitalı - bu yalan söhbətdir: «Pulu filan şeyə
xərcləməyin, boş
yerə məsrəf etməyin». Kömək etmək istəyirsinizsə,
bu pulu verin,
qurtarsın getsin.
Mənim
ailəmdə ikinci uşaq var. Biz analıq kapitalı olmadan da bütün zəhmətkeş insanlar
kimi yaşaya bilirik. Amma təhqiredici odur
ki, kapital var, sənsə ona çata bilmirsən. Bax bu, pulun “qələbəsi”dir.
Biri az
pul ödəmək üçün özünə
çoxlu kölə
istəyir. Amma digəri isə
özünün qalan
həyatını sığorta
etməyə çalışır.
Bunlar həqiqətdir. Mən də
bunları deməkdən
çəkinmirəm. Nədən qorxacağam? Məni həbsxanaya
salacaqlar?
- Teatr sferasından tanınmış
insanların prezident seçkiləri zamanı
Vladimir Putininə dəstək
olmasına necə baxırsınız?
- Sakit… Mənə elə gəlir
ki, bu, hakimiyyətin
ədəbsiz jestidir
– məşhur adamlardan
etibarlı simalar toplamaq. Əgər sənin inam
faizin belədirsə,
onda arı-ayrı təbəqələr arasında
sorğuların nəticələri
haqqında sizə necə məlumat verirlər? Nə üçün sənə mədəniyyət
xadimlərinin dəstəyi
lazımdır? Bu, belə
bir məntiqdir: «Bax bunlar mənim
xoşuma gəlir, mən bunları qeyd edirəm. Qoy o zaman bunlar da
məni sevsinlər”.
Bu əlaqəsizlikdir.
- Bəs müxalifət liderlərinə
münasibətiniz necədir?
- Ən yaxşı
halda mən onları seçirəm, ancaq onların müdafiəçisi deyiləm. Biz nə vaxt ki
“çox qarışıq
zamanda yaşayırıq”
deyirik - bu zəif deyilmiş sözlərdir. Biz fırtınalar dövründə
yaşayırıq. Mən işləyən
adamam. Neçə
onilliklər ərzində
fasiləsiz işləyən
adam. Mənim əhatə
dairəm də həmçinin zəhmətkeş
insanlardır. Mənim hər
şeyi şərh etməyə, hər şeydə iştirak etməyə vaxtım yoxdur. Bununla belə, məndə sual yaranır: bu qədər nəhəng insan kütləsi - dünyada bu qədər etiraz edən insanlar hardandır? Bu həm də
eqoizmin sonudur. Bu gün artıq
təkcə nümayişlərdən
danışmaq olmaz, həmçinin düşərgə
yaratmağa cəhdlərdən
də danışmaq lazımdır. Hətta dünyanın
müxtəlif ölkələrində
baş verən mitinqləri də təyin olunmuş insan qrupları ilə eyniləşdirmək
olmaz. Yenə də zaman,
maliyyələşmə, dünya
pərdəsi yaratmaq ideyası gündəmə
gəlir. Kimsə
deyir: mən sizə pul verirəm,
çünki bu mənə lazımdır.
Tamamilə eqoist olan kütləvi əhval-ruhiyyə
öz məqsədləri
olan qrupu idarə edir. Bu, çox təhlükəlidir.
- Sizcə, incəsənətdə
ləngimə gedir, yoxsa sürətli inkişaf?
-
İnsanlar, ideyalar yaranır. Biz onları qiymətləndirməyə
çatmamış onlar artıq ortadan yox olurlar. Zaman
dayanmağa, düşünməyə imkan vermir. Kim incəsənətdə
iş görür, kim onu qəbul edir? Ancaq mən fikirləşmirəm
ki, hər şey uğurdan asılıdır, bu, çox təhlükəlidir.
Bu həmişə mənə çox- çox illər
bundan əvvəl yenidənqurmadan sonra eşitdiyim bir cümləni
xatırladır. Mən böyük bir şəhərə –
çoxdandır ki, ədəbi konsertlərin keçirilmədiyi
bir yerə gəldim. O zaman artıq ədəbi konsertlər
demək olar ki, ölmüşdü. Mən birdən
insanlarla dolu nəhəng zal görürəm. Səhər tezdən
isə mən gördüm ki, şəhərdə orkestrlər
çalır, marş səsi eşidilir. Məlum oldu ki, bu,
mobil əlaqə ilə məşğul olan nəhəng
şirkətlərdən birinin konsertidir. Məlum oldu ki, onlar
bütün tamaşaçıların pulunu da ödəyiblər.
Konsern rəhbərlərindən biri «Sizi təbrik edirəm,
bizim satış həcmimiz genişlənib» - deyə bildirdi.
Fikirləşdim ki, bu, gözəl formuladır. Amma o zaman
keçdi. İndi hər şey daha zərif, daha gurultulu, daha
fərqlidir. Hətta indi sizinlə
danışdığım anda belə hansısa dəyişikliklər
baş verir. Bir yerdən qovurlar, başqa bir yerdə əmələ
gəlir.
- Siz 55 ildir səhnədəsiniz.
Teatr sizin üçün zal və səhnənin
aldanışı deyil ki?
- Mən
bu yaxınlarda doğma Piter teatrının Moskvada qastrol
tamaşasına baxdım. Köhnə dostlarım Oleq
Basilaşvilini və Alisa Frendlixi gördüm. Mənim
düşüncəmdə əsil teatr bu idi. Ancaq bu, elə
Piter teatrının özündə də çox nadir
hallarda baş verir. Bu cür hərəkətlər insanı
ovsunlayır. Mən yalnız belə teatrla yaşayıram,
yalnız belə teatrla məşğul oluram və yalnız
belə teatrı qiymətləndirirəm.
Tərcümə etdi
Təranə Məhərrəmova
Kaspi.-2013.-23-25 fevral.-S.12.