«Bizdə
internet televiziyasının uğurlarından danışmaq
tezdir»
Qulu Məhərrəmli: «İnformasiya daşıyıcısı
olmaq iddiasına düşən hər kəs etik qaydalara
əməl etməlidir»
Yeni
media məsələləri, medianın yeni mərhələyə qədəm
qoyması, jurnalistikanın
etik qaydaları,
internet televiziyasının, onlayn jurnalistikanın inkişafı və s. məsələlərlə bağlı
müzakirələr bitib
tükənmir. Media ekspertlərinin baxış
bucağı real mənzərəni
xarakterizə etməklə
yanaşı, müxtəlif
təkliflər səsləndirmək
baxımından da maraq kəsb edir.
Media eksperti, professor Qulu Məhərrəmlinin
“Kaspi”yə müsahibəsi
də gündəmin bu mövzusu barədədir.
Minalanmış sahələr
- Sizcə, bu gün mətbuatda
peşə davranış
qaydalarından danışmaq
gülməli deyilmi?
- Bilirsiniz, peşə davranış qaydaları
harada kara
gəlir? O yerdə ki, mətbuat sözün həqiqi mənasında tam azad olur və sırf
öz missiyasını
gerçəkləşdirir. Artıq həmin medianın etik qaydaları haqqında danışmaq gülməli olmur.
- Onlayn jurnalistikada peşə-davranış
qaydalarına necə əməl olunmalıdır?
Kağız üzərində yazılan qaydalar varmı?
- Siz çox ciddi məsələyə
toxunursunuz. Hazırda internet tənzimləməsindən
danışanlar müxtəlif
problemləri önə
çıxarırlar. Qadağalardan, çərçivələrdən,
qanunlardan danışırlar.
Dünya
ölkələrinin təcrübəsi
göstərir ki, biz
ilk növbədə etik
tənzimlənməni gerçəkləşdirməliyik.
İnformasiya daşıyıcısı olmaq iddiasına düşən, sayt, televiziya açan hər kəs etik qaydalara əməl etməlidir.
Mənə elə gəlir
ki, ilk növbədə
etik memorandum olmalıdır
ki, onu imzalasınlar
və hamı bu qaydalara əməl
etsin. Bloggerlikdən, guşə yazılarından
fərqli olaraq, onlayn televiziyası, xəbər portalı və ya forumlar
etik qaydalara ciddi şəkildə əməl etməlidirlər.
Çünki bu qaydalar varsa, istifadəçisi ilə özü arasında bir etimad körpüsü yaradır. Nalayiq ifadə tərzindən
tutmuş məzmunca etik olmayan materiallara
geniş yer ayırılması xeyli dərəcədə bəsitlik
yaradır və aydın məsələdir
ki, istifadəçilərin
əksəriyyəti sonradan
o sayta daxil olmayacaq, televiziyaya baxmayacaq və ya o bloqu oxumyacaq.
Mənim düşüncəmə
görə, etik qaydalar bütün media sistemində basdırılmış,
xəlvəti, amma hər an təhlükə
törədə bilən
minalanmış sahələrdir.
Bax, bu sahələri ehtiyatla keçmək lazımdır. Bilirəm ki,
bu, çox ciddi məsələdir.
İnternet televiziyasının üstünlüyü
- Jurnalistika yeni mərhələyə
qədəm qoyub. Sosial media, vətəndaş jurnalistikası,
internet jurnalistikası ənənəvi
medianı sıxışdırır.
İnternet mediasına,
xüsusən son vaxtlar
populyarlaşmağa başlayan
internet televiziyasına ümid
bəsləmək olarmı?
- Təbii ki, yeni texnologiyanın gəlişi informasiya verilməsi üsullarını,
informasiyaya münasibəti
dəyişir. Yeniləşmələr cəmiyyətin özünü
təzələyir. Strukturlar dəyişir,
cəmiyyətdə sistemlər
yein məzmun alır. İnformasiya verilməsi, qəbulu,
onun emalı ilə bağlı proseslər istər-istəməz
cəmiyyətin bütün
həyatına təsir
edir. Elə strukturlar var
ki, öz fəaliyyətini yalnız
internet üzərindən gerçəkləşdirir.
Bu, artıq texnologiyanın
bizim həyatımıza,
fəaliyyətimizə dərinliklə
nüfuz etməsinin göstəricisidir. Təbii ki,
burada medianın uduşları və uduzduğu cəhətlər
var. Yəni bu gün bizim üçün internetin mövcudluğu, informasiyanın
operativliyi, onlayn jurnalistikasının önə
keçməsi, yeni
media ilə ənənəvi
medianın – yazının,
xəttin, qrafikanın,
görüntünün birləşməsidir.
Bu tərzdə mətbuatın
yeni cəbhəsinin açılmasıdır və
s. Amma internet televiziyasına
gəlincə, bu, bütün dünyada internetin ümumi durumu ilə bağlı olan bir mərhələdir.
Əgər bu gün insanların internetlə bağlı kompyuterləri
varsa, əllərindəki
mobil telefonlarda internetlə bağlı bağlantı problemləri
yoxdursa, o zaman internet televiziyasının uğurundan
danışmaq olar.
Yox, əgər mən televiziyaya baxmaq istəyirəm, amma hər hansı bir texniki problemlə
qarşılaşıramsa, bu, mümkün deyil. Əgər texniki, texnoloji
problemlər həll olunsa məzmunla bağlı məsələlər
tədricən həll
olunacaq. Prinsipcə internet televiziyasının gerçəyi,
məzmunu ifadə etmək baxımından yerüstü televiziyalardan
çox ciddi üstünlükləri var. Amma
hələlik internet televiziyası
yalnız və yalnız texniki və texnoloji problemləri həll etməklə məşğuldur.
Yəni
biz istənilən xəbər
proqramına təkrar
baxa, istədiyimiz reaksiyanı verə bilirik, əks əlaqə var, interaktivlik müəyyən
üstünlük təşkil
edir. O baxımdan
hesab edirəm ki, bunu hər
an digər televiziyalardan fərqli olaraq canlı efirə çıxmaq imkanı var. Ən önəmlisi odur ki, burada artıq
ənənəvi televiziyalardakı
senzura, qadağalar, məhdudiyyətlər yoxdur.
Bu, internet televiziyasının
üstünlüyüdür. Amma hələlik bizdə
internet televiziyasının uğurlarından danışmaq
bir qədər tezdir.
- Siz ümumiyyətlə, internet televiziyasını
necə görmək istərdiniz?
- İnternetin,
texnologiyanın özü cəmiyyəti
müəyyən qədər irəli aparan
vasitədir. Yəni ortada xəbərin yeni daşıyıcısı, yeni çatdırıcısı var. Amma məsələn, insanlar hər
hansı bir türk, rus seriallarına vaxt
çatdırıb televiziyada baxa bilməyəndə internetdə onu izləyirlər. Əgər bizim internet
marağımız tələbatımızla üst-üstə
düşürsə, o zaman
internet televiziyası bizim
üçün var.
Yox, əgər hələ buna ehtiyac
görmürüksə, hələlik o televiziya bizim üçün yoxdur. Sadəcə,
biz nə dərəcədə dövrün, zamanın
çağırışlarına qulaq
asırıq və reaksiya veririk?
Bax bu sual
indi aktualdır. Mütləq bizdə internet mediasının və internetin
media profilinin istifadəçilərlə
arasında etimad körpüsünün
yaranması çox ciddi
bir amildir. Bunu həmişə gözləmək və
nəzərə almaq lazımdır. Hesab edirəm ki, bunsuz bizim internet
mühitimiz inkişaf
edə bilməyəcək.
Qəti mövqe nümayişi
- Media məsələləri ilə
bağlı hər hansı problemlər yarananda, müzakirələr
aparılanda media ekspertlərinin səsi eşidilirmi?
- Media ilə bağlı ayrı-ayrı qurumlar var.
Etik problemlər, media
hüququ və s. üzrə fəaliyyət
göstərirlər. Bir də
var, media mütəxəssisləri.
Məsələn, siz məndən
rəy soruşursunuz,
mən də deyirəm. Amma bəzi qurumlar,
QHT-lər, vətəndaş
cəmiyyəti institutları
var ki, onlar
bu məsələdə
fəal olmalı, məsələnin hüquqi,
etik aspektləri ilə məşğul olmalıdırlar. Məsələn, bu yaxınlarda yaradılan «Bizim TV» adlı ictimai qurum var ki,
onlar teleseriallar, etik problemlər, proqram siyasəti, xəbər sistemi və s. ilə bağlı reaksiya verirlər. Hesab edirəm, onlar
bir qədər aktiv olmalıdır ki, Azərbaycan cəmiyyəti, vətəndaş
cəmiyyəti hiss etsin
ki, təkcə hökumət qurumları deyil, ictimai təşkilatlar da bu məsələyə reaksiya verirlər. Amma bütövlükdə
bunun üçün
tanınmış media və
ictimai qurumlar var: Mətbuat Şurası, KİV-in İnkişafına
Dövlət Dəstəyi
Fondu, bəzi nüfuzlu saytlar və s. Onlar bu cür məsələlərdə
hər halda qəti mövqe nümayiş etdirməlidirlər.
Təranə Məhərrəmova
Kaspi.-2013.- 19-21yanvar.- S.6.