Zamanın sınaq anı – QAYIDIŞ
Cavanşir Feyziyev
Millət vəkili,
fəlsəfə doktoru
Dünya tarixinin ən həyəcanlı epizodlarını göz önünə gətirərək Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışını təbii və qanunauyğun hal kimi dəyərləndirmək olar. Çünki bütün xalqların tarixində ən ağır sınaq qarşısında birləşmək və təhlükəyə qarşı özünün ən böyük gücünü ortaya qoymaq instinkti vardır. Bir qayda olaraq, qarşısının alınması mümkün görünməyən real təhlükə ərəfəsində bu instinkt siyasi baxışlarından asılı olmayaraq cəmiyyətin bütün təbəqələrini yeganə ümid ətrafında birləşmək üçün sonuncu cəhdə səfərbər edir. Yenə də bir qayda olaraq, yeganə ümid rolunda toplumun ən müdrik şəxsiyyəti çıxış edir və cəmiyyətin bir müdrik şəxs ətrafında kütləvi səfərbərliyi həlledici gücə çevrilir. Belə bir monolit güc o zamanadək qeyri-mümkün görünən bütün sədləri aşır, çıxılmazlıqdan çıxış yolları tapır, cəmiyyətin və dövlətin varlığını təhdid edən ən böyük təhlükəni bir an içində böyük məsafəyə uzaqlaşdıra bilir. Dünya tarixində buna bənzər bir sıra ibrətamiz hadisələr var. Məsələn, Birinci dünya müharibəsində didilib parçalanmış və tamamilə məhv olmaq təhlükəsi qarşısında dayanan Türkiyə ən çətin sınaq məqamında öz ümidini türk dünyasının böyük şəxsiyyəti Mustafa Kamal Atatürkün zəkasına və məharətinə bağladı və məhz onun şəxsiyyəti üzərində səfərbər olan ümummilli mübarizə əzmi Türkiyəni qələbəyə apardı. İkinci dünya müharibəsində ingilis xalqının alman faşizminə qarşı mübarizə ruhu Çörçilin şəxsiyyəti üzərində öz təcəssümünü tapdı. Yenə də ikinci dünya müharibəsində işğal altında olan Fransada fransız xalqının azadlıq mübarizəsinin nüvəsində Şarl de Qol şəxsiyyəti dayandı. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda yaranmış hərbi – siyasi vəziyyət sadaladığım hadisələrdən daha gərgin və daha təhlükəli idi. Zaman da dəyişmişdi. Mürəkkəb siyasi texnologiyalrın təşəkkül tapdığı, ifrat dərəcədə differensiallaşmış çoxqütblü qlobal siyasi məkanda hadisələrin axarını istənilən səmtə yönəltmək artıq o qədər də asan deyildi. Belə bir mürəkkəb vəziyyətdə ölkəmizdə xalqın azadlığını və dövlətin müstəqilliyini qoruyub saxlamaq missiyası Heydər Əliyevə nəsib oldu. Bu dövrün mürəkkəbliyi ondan ibarət idi ki, dünyanın təşkil olunduğu iki qütblü qlobal siyasi sistem özü dağılmışdı. Bu dağıntılar içərisində xalqların öz azadlığına qovuşmaq və öz dövlət müstəqilliyini əldə etmək arzularıyla o zamanadək dünyada söz sahibi olan supergüclərin məqsədləri bir-birinə tərs mütənasib idi. Doğrudan da, böyük güc sahibləri üçün dünya siyasi xəritəsində çoxsaylı xırda dövlətlərin meydana gəlməsi və onlarla ayrı-ayrılıqda işbirliyi qurmaq və ya mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalması böyük dövlətlərin marağında deyildi. Bir tərəfdən, xalqların azadlıq ideallarını, onların müstəqilliyə qovuşmaq arzularını təqdir edərək onların demokratik dünya birliyinə can atmasını alqışlasalar da, digər tərəfdən gündən günə sayı çoxalan milli dövlətləri öz təsir dairələrində saxlamağın çətin olacağını bilərək böyük dövlətlər bu prosesləri dəstəkləməyə o qədər də tələsmirdilər. Digər tərəfdən, sovet imperiyası hələ özünün dağılma prosesinin içində ikən özündən qopan milli dövlətlərin yenidən hansı yolla itaət altına salınmasının yollarını düşünürdü. Bu məqsədini heç olmasa gələcəkdə həyata keçirmək üçün son nəfəsində olan imperiya müstəqilliyə qovuşmaq arzusunda və ərəfəsində olan gənc milli dövlətlər arasında süni ziddiyyətlər yaradır, onları imperiyadan asılı saxlaya biləcək bütün ipləri əlində saxlamağa çalışırdı. Bu ziddiyyətlər özünü SSRİ-nin bütün periferiyasında baş verən lokal müharibələr şəklində göstərirdi. Sovet imperiyasının perifieriyasında yenicə yaranmaqda olan milli dövlətlərdə imperiya siyasətinin bütün bu incəliklərini anlayacaq qədər zəngin təcrübə, dərin siyasi düşüncə və siyasi iradə sahibləri çox az idi. Moldovada, Gürcüstanda, Qazaxıstanda və Baltikyanı ölkələrdə baş verən hadisələrlə yanaşı Azərbaycanda cərəyan edən hadisələr daha mürəkkəb, daha çoxgedişli və müstəqilliyimizi önləmək baxımından daha təhlükəli idi. Dağlıq Qarabağ ərazisinin tamamilə itirilməsi, ətraf rayonların mühasirə şəraitində hər cür kömək göstərilməkdən məhrum olduğu bir şəraitdə, xarici qüvvələr tərəfindən ölkənin müxtəlif hissələrində separatçılıq fəaliyyətinin qızışdırılması və hərtərəfli dəstəklənməsi, qeyri-müəyyənlik məngənəsində imperiya casuslarının ölkəni vətəndaş müharibəsinə sürükləməsi Azərbaycan dövlətçiliyinin mövcudluğunu ciddi sual altına qoymuşdu.
Məhz belə bir təhlükə qarşısında bütün xalq və eləcə də bir-birinə kəskin müxalifətdə dayanan siyasi qüvvələr nəzərlərini xalqın yetişdirdiyi ən müdrik şəxsiyyətə - Heydər Əliyevə yönəltdilər. Xaosun miqyasından dəhşətə gələn və xalqın yekdil tələbi qarşısında başqa çıxış yolu qalmayan o zamankı hakimiyyət israrla Heydər Əliyevi hakimiyyətə dəvət edərək daşıya bilmədikləri yükün məsuliyyətindən yaxalarını qurtarmaq üçün hakimiyyəti buraxıb qaçdılar.
Beləliklə, möhtəşəm
Qayıdış baş verdi.
Əslində, 1993-cü ildə Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlməsi
bir qədər gecikmiş
qayıdış oldu. İdeal
vəziyyət o ola
bilərdi ki, Heydər Əliyev sovet hökumətində tutduğu
yüksək vəzifədən istefa verdiyi an Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən milli siyasətə - müstəqil Azərbaycan
dövlətinin quruculuq proseslərinə
cəlb olunardı. Təəssüf ki, o zamankı Azərbaycan hakimiyyəti həmin
dövrdə dünya siyasətinin nəhəng
simalarından biri hesab
olunan Heydər Əliyevin hadisələrə
lap başlanğıcında ikən
müdaxilə etməsinə şərait yaratmadılar, əksinə,
Heydər Əliyevin Azərbaycanda aktiv
siyasətə qayıtmasına əngəllər törətmək
fikrinə düşdülər. Lakin hadisələrin
sonrakı gedişi onu
göstərdi ki, belə bir
mürəkkəb hərbi - siyasi şəraitdə
hadisələri idarə etmək və ən
başlıcası, Azərbaycanın yenicə bərpa olunmuş müstəqilliyini qoruyub
saxlamaq Heydər Əliyevsiz mümkün olmayacaq.
Məhz bunun dərk olunduğu
bir zamanda ölkənin
müxtəlif hissələrə parçalanaraq
öz dövlətçiliyini itirmək
təhlükəsi qarşısında Azərbaycan xalqı yekdil şəkildə Heydər Əliyev
şəxsiyyəti ətrafında birləşdi. O
zamankı hakimiyyətin Heydər Əliyevi Bakıya dəvət
edib siyasi hakimiyyəti
ona təhvil verməkdən başqa yolu qalmadı. Bu prosesin özü
də rahat keçmədi. Heydər
Əliyevin qayıdışından sonra onun hakimiyyətinə qarşı xarici və daxili qüvvələr
tərəfindən törədilən təxribatlar,
planlaşdırılan sui-qəsdlər diqqəti
yayındırır, gərginlik vəziyyətini aradan qaldırmağa və ölkəni kritik vəziyyətə salan
səbəblərin çözülməsinə ciddi maneə yaradırdı. Bütün
bunlara baxmayaraq, Heydər
Əlieyev zəkası Azərbaycanın müstəqilliyinə
qarşı yönəlmiş xarici və
daxili təzyiqlərin, hərbi müdaxilənin
qarşısını ala bildi.
Xalq da məhz bunu gözləyirdi və buna
inanırdı. Bu inamı yaradan
Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqının gözləri
qarşısında keçən həyatı və fəaliyyəti
olmuşdu. Hələ 1969-cu ildə Heydər
Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gələnə qədər
Azərbaycan Sovet İttifaqının tənəzzül
içində boğulan geridə
qalmış əyalətlərindən biri
idi. Həmin ildən başlayaraq
Azərbaycana rəhbərlik edən Heydər Əliyevin fəaliyyəti
nəticəsində cəmi on il ərzində ölkə iqdisadi,
mədəni, sosial inkişafına
görə İttifaq daxilində ən
yüksək pilləyə qalxa bildi. Məhz o
dövrdə İttifaq çərçivəsində
olsa da Azərbaycanın
milli dövlətçilik
strukturlarının təşəkkül tapması, Azərbaycan
vətəndaşının sovetlər birliyi
çərçivəsində yüksək mədəni, intellektual potensiala yiyələnməsi
baş tuturdu. Bütün
bunları zamanında həyata keçirən Heydər
Əliyevin siyasi təcrübəsi yeni və çox mürəkkəb
bir şəraitdə Azərbaycanın
sonrakı inkişafın yolunu düzgün istiqamətləndirmək üçün kifayət qədər zəngin
potensial yaratmışdı. Həmin
dövrdə Azərbaycan xalqının və
dövlətinin mövqeyini doğru-düzgün müəyyənləşdirib
ortaya qoymaq və bunu lazımi şəkildə dünya
birliyinin diqqətinə təqdim etmək
və dünya dövlətlərinin yaranmaqda olan Azərbaycan
dövlətçiliyinə dəstəyini təmin etmək
başlıca vəzifə idi. Belə
bir vəzifənin öhdəsindən ancaq Heydər Əliyev gələ bilərdi və
1993-cü ildə Heydər Əliyevin hakimiyyətə
qayıdışı Azərbaycan xalqına bu
nadir fürsəti verdi.
Bu imkandan məharətlə,
zərgər dəqiqliyi ilə istifadə edən Heydər
Əliyev bu vəzifənin öhdəsindən
layiqincə gəldi. O, qısa bir
müddət ərzində atəşkəsin əldə
olunmasına, qüvvələrin səfərbər edilməsi
üçün zəruri olan
təşkilatlanma fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə,
iqtisadi tənəzzülün
dayandırılmasına və ölkənin davamlı
inkişafına yol açan
sabitliyin təmin edilməsinə nail oldu. Son 20 il
ərzində Azərbaycanın həm beynəlxalq siyasətdə
və həm də ölkənin iqtisadi,
mədəni, sosial və humanitar
inkişafında əldə etdiyi nailiyyətlər
həmin dövrdə Heydər Əliyev tərəfindən
atılan addımların yeganə düzgün
çıxış yolu və bu yolun da
ən uğurlu yol olduğunu göstərir. Bu
gün Azərbaycan qlobal
siyasətdə öz müstəqil siyasətini
yeridən, bütün istiqamətlərdə
öz xalqının milli
maraqlarını təmin edə bilən müasir
tipli mükəmməl bir
dövlətdir. Bu dövlətin izlədiyi
siyasi kurs məhz
1993-cü ildə Heydər Əliyev tərəfindən təməli
qoyulmuş siyasi kursun – dövlət müstəqilliyimizin əbədiliyi
və dönməzliyi kursunun
davamıdır. Heydər Əliyev bir
şəxsiyyət kimi qələbə simvoludur. O, özünün
bütün yaş
dövrlərində öz zəkası və
əməksevərliyi ilə içərisində olduğu cəmiyyətin ön
sıralarında addımlayan, həmin cəmiyyətin
qayğı və ehtiyaclarına həssaslıqla
yanaşıb, cəmiyyət qarşısına
çıxan problemlərin həllini öz
üzərinə götürən fədakar bir Lider idi.
Bu fədakarlıq onun
öz xalqına olan məhəbbətindən
və öz dövlətini və
xalqını həmişə qaliblər sırasında
görmək arzusundan irəli gəlirdi. Onun həyat missiyası məhz bu qalibiyyəti təmin etməkdən ibarət
idi. Zamanın sınaq anında o, bu missiyanı şərəflə
və ləyaqətlə yerinə yetirdi.
Məhz onun sayəsində bu gün dövlətimizin
müstəqilliyi dönməz və sarsılmazdır, Heydər
Əliyevin Şəxsiyyət obrazı isə Azərbaycanın
əbədi Qələbə simvoludur.
Kaspi.-2014.-18 iyun.-S.10.