NATO-nun ədalətli mövqeyi Azərbaycanın uğurudur
Uels sammitində verilən qərarlar qurumun
postsovet məkanındakı
münaqişələrin həllindəki rolunun
artacağına inamı gücləndirir
Məlum olduğu
kimi, NATO-nun Uelsdə keçirilmiş son sammitinin yekun bəyannaməsində
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü
dəstəkləyən müddəa yer
alıb. Bu isə dünyanın yeganə
qüdrətli hərbi-siyasi alyansının Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə
bağlı mövqeyini ortaya
qoymuş olub.
Prezident
İlham Əliyev də öz
növbəsində sammitdəki nitqində NATO-nun
bu mövqeyini yüksək
qiymətləndirib: «Biz NATO-nun
bu məsələ ilə bağlı mövqeyini və əvvəlki sammitlərdə
Azərbaycanın ərazi bütövlüyü
və suverenliyinə verdiyi tam dəstəyi yüksək dəyərləndiririk.
Biz qətiyyətlə inanırıq ki, NATO-nun beynəlxalq hüququn bu cür mühüm hissəsinə
sadiqliyi bundan sonra da davam
edəcək. Beləliklə, o, ədaləti
bərpa etməyə və beynəlxalq səviyyədə
tanınmış sərhədləri güc
hesabına dəyişmək kimi səhv
düşüncədən yayındırmağa birmənalı
şəkildə yardım edir».
Əslində Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı əsas platformanın ATƏT olmasına baxmayaraq, son dövrlər beynəlxalq münasibətlər sistemində NATO-nun rolunun güclənməsi qurumun bəyannaməsinin siyasi əhəmiyyətini bir qədər də artırır.
Sirr deyil ki, NATO bu gün ənənəvi məsuliyyət dairəsindən kənara çıxaraq dünyanın müxtəlif bölgələrində münaqişələrin həllində iştirak etməkdədir. Bu isə onunla bağlıdır ki, NATO-da hesab edirlər ki, müttəfiqlərin maraqlarına təhdid dünyanın müxtəlif bölgələrindən doğa bilir.
Bunu
Əfqanıstan və Liviya ilə
bağlı əyani şəkildə görmək mümkündür. Belə ki,
Əfqanıstan və Liviya heç bir şəkildə
NATO üzvü olan konkret ölkələrlə münaqişə
yaşamırdı. Və bu ərazilər
siyasi-coğrafi baxımından NATO-nun məsuliyyət zonasına da aid deyildi.
Lakin həmin ərazilərdən NATO
üzvləri olan ölkələrin milli təhlükəsizliyinə təhdidlər
doğduğu üçün
qurum hərbi müdaxilə etməyi vacib hesab etdi.
Ekspertlərin dəyərləndirmələrinə
görə Uels sammiti
NATO-nun «soyuq
müharibə»dən sonra keçirdiyi
ən böyük toplantı olub. Bunun isə son dövrlər Ukraynada baş verən hadisələrlə
bağlı olduğu hər kəsə məlumdur.
Ukraynada Rusiyayönlü qüvvələrin aktivləşməsi və hətta bir çox hallarda Ukrayna ordusunu üstələməsi NATO-nu narahat etməyə bilməzdi. Qurum birbaşa Ukraynaya müdaxilə etməyə risk etməsə də, münaqişə zonasına yaxın olan müttəfiqlərini mümkün hədələrdən müdafiə etməyə çalışır. Həmçinin NATO Ukraynadakı münaqişənin tezliklə və ərazi bütövlüyü prinsipi çərçivəsində həllinə səy göstərir. Əks təqdirdə münaqişənin doğurduğu təhdidlərin miqyası və coğrafiyası genişlənə bilər.
Uels sammitində postsovet ölkələrinin ərazi bütövlüyünün dəstəklənməsi ilə bağlı bəyanat verməsi isə qurumun bu münaqişələrin həllində rolunu tezliklə artıracağına inamı gücləndirir.
Əslində Qarabağ münaqişəsinin də müxtəlif
aspektlərdən NATO üzrə müttəfiqlərin
maraqlarına təhdid doğurduğu
ortadadır. Belə ki, bu
gün Avropanın NATO-nun
təsir dairəsində olan cənub regionunun enerji ilə,
xüsusilə qazla təchizatında Azərbaycan
mühüm rol
oynayır. Həmçinin ölkəmizdən Avropa və dünya əhəmiyyətli
tranzit yolların, tranzit
layihələrin keçməsi də Azərbaycanın Qərb
üçün əhəmiyyətini
artırır. Bu mənada Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll edilməmiş
qalması NATO-nun maraqlarına cavab vermir.
Digər tərəfdən məlum olduğu kimi, Azərbaycan NATO üzvü olmasa da, daim onun missiyalarına ciddi dəstək verib. Kosovoda, Əfqanıstanda, İraqda NATO sülhməramlılarının tərkibində Azərbaycan əsgərləri də xidmət edib. Əfqanıstandakı NATO missiyasına Azərbaycanın dəstəyi, həmçinin digər sahələrdə də özünü göstərir. Belə ki, İSAF qüvvələri üçün məhvetmə gücünə malik olmayan malların tranzitinin 40 faizi Azərbaycan tərəfindən təmin edilir. Azərbaycanın müxtəlif akademiyalarında Əfqanıstanın hüquq-mühafizə və hökumət rəsmiləri üçün geniş təlim proqramları həyata keçirilir. Əfqanıstanın Milli Ordusunun Qəyyumluq Fonduna 3 milyon avro keçirilib, digər 1 milyon isə istehkam əməliyyatlarına sərf olunub.
Bundan əlavə,
gələcəkdə Azərbaycan “Qətiyyətli dəstək”
əməliyyatı çərçivəsində mühüm tranzit
imkanları yaradacaq Bakı-Tbilisi-Qars dəmir
yolu xətti vasitəsilə də
Əfqanıstana öz
yardımını edəcək. Xəzər regionunda
ən böyük Azərbaycan Beynəlxalq
Dəniz Limanı ilə birgə bu dəmir
yolu xətti həm bütün
region, həm də Əfqanıstan üçün böyük
ticari və iqtisadi imkanlar açacaq. Bu, Uzaq Şərq ilə
Avropanı birləşdirən marşrutun
tam ortasında yerləşən
Əfqanıstana iqtisadi inkişaf
üçün də imkanlar
yarada bilər.
Göründüyü
kimi, Azərbaycan NATO-nun
missiyalarının işində aktiv iştirak etməklə qurumla
qarşılıqlı maraq doğuran əlaqələrə malikdir. Bu mənada NATO-nun etibarlı və sərfəli tərəfdaşla
münasibətlərin perspektivlərində də maraqlı olduğu şübhəsizdir. Bu
mənada NATO-nun Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünü gələcəkdə
də dəstəkləyəcəyi şübhəsizdir.
Eyni zamanda NATO-nun dünyada sülh və təhlükəsizliyin qorunub saxlanmasında və münaqişələrin həllindəki rolunun artması tendensiyası Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin bu qurum müstəvisində həlli perspektivlərini nümayiş etdirir.
Qurumda
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə
ədalətli yanaşan Türkiyənin aktiv və sözükeçən üzvlərdən
olması da inamı artırır. Yeri gəlmişkən, Türkiyə prezidenti Ərdoğan Uels
sammitindəki nitqində Dağlıq Qarabağ
probleminin həllinə ədalətli
yanaşılması ilə bağlı məsələ qaldırıb.
Əlbəttə ki, Türkiyənin NATO-dakı aktiv
rolu Ermənistanı qane
edə bilməz. Bu, məqam özünü Uels
sammitində də büruzə verdi. Belə
ki, Ermənistan prezidenti
çıxışında NATO-da
Türkiyənin ərazi bütövlüyü
prinsipini dəstəkləyən
mövqedən lobbiçilik edəcəyi
ilə bağlı narahatçılıq bildirdi.
Lakin onun
çıxışın heç bir nəticə vermədi və əksinə,
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü
dəstəkləyən müddəanın əksini
tapdığı yekun bəyannaməni də
imzalamalı oldu.
Beləliklə də aparılan təhlillər göstərir ki, son dövrlər baş verən hərbi münaqişələr fonunda dünyada NATO-nun siyasi-hərbi qüdrəti artmaqdadır. Qurum münaqişələrin həllində getdikcə həlledici missiyanı öz üzərinə götürür. Belə bir şəraitdə alyansın son sammitində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyən mövqe nümayiş etdirməsi mühüm hadisədir və bundan maksimum şəkildə yararlanılmalıdır. Əlbəttə ki, NATO-nun bu mövqedən çıxış etməsində Azərbaycan və Türkiyə diplomatiyasının əhəmiyyətli rolu olduğu da sirr deyil. Bu istiqamətdə ardıcıl fəaliyyət isə Dağlıq Qarabağ münaqişə üzrə həll prosesinin NATO müstəvisinə keçirilməsi istiqamətində mühüm nəticələr verə bilər.
Təvəkkül Dadaşov
Kaspi. - 2014.-
9 sentyabr.- S. 4.