Milli məfkurə və sağlam düşüncə
formalaşdıran kanal
Müasir dövrdə Azərbaycanda
xeyli sayda televiziyanın fəaliyyəti informasiya cəmiyyəti
üçün nümunəvi göstəricidir. Vaxtilə
mövcud olan cəmi bir televiziyamızdan, “sehrli
qutu”dan biz nələri əxz eləməmişdik. Müxtəlif sahələrlə bağlı zəngin
verilişlər epopeyası yaradan Azərbaycanın
ilk televiziyası, keçmişindən üzü bəri misli bərabəri
olmayan tarixi xidmətləri
ilə 60 ilə yaxındır ki, milli dəyərlərimizi nümayiş
etdirməklə məşğuldur...
“Mavi ekran” xalqın güzgüsüdür. Unutmaq olmaz ki, bizi tək özümüzə deyil, bütün dünyaya göstərir və indiki dövrdə Azərbaycanı da izləmək olduqca asandır. Televiziyalarımız xalqımızın milli mənəvi dəyərlərinin dünyaya təqdimində, mədəniyyətin və incəsənətin təbliğində üzərinə düşən missiyanı layiqli yerinə yetirirmi? Məsələyə jurnalist kimi deyil, adi bir tamaşaçı kimi söz azadlığından, sərbəst fikir söyləmək hüququmdan istifadə edərək şəxsi mövqeyimi bildirəcəyəm.
Bu günün ziyalısını internetsiz, kompütersiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Bəzilərindən fərqli olaraq ziyalılar texnologiyanın üstünlüklərindən ustalıqla bəhrələnir və internetlə “ovcunun içində olan dünyanı qısa zamanda dolaşandan sonra” özünə qayıdır. Zehni yorğunluqdan usananda rahat istirahət etmək qərarına gəlir. Pultu əlinə alıb, televizoru yandırır ki, zövqlü verilişlərə baxsın. Əvəzində nə görür? Kanalların birində göstərirlər ki, arvad ərindən şikayət üçün televiziyada oturub, qarasınca danışır. Ona dəyən bir şillənin heyfini milyonların önündə televiziya “silahı” ilə məmləkətdə biabır etməklə çıxır. Bu mövzunun televiziyada aktuallığı nədən ibarətdir, mən hələ ki onu anlamaqda çətinlik çəkirəm.
Əsəbiləşib kanalı dəyişəndə daha eybəcər ailə-məişət hadisəsinin şahidi olursan. Bacı ekrana çıxıb, qardaşın onu mülk üstündə küçəyə atdığını söyləyir, yaxud əksinə. Qulaqlarında əbədiləşən, nənələrimizdən eşitdiyimiz bacı-qardaş məhəbbətinə aid bayatılar bir andaca ucuzlaşır…
Digər bir televiziyanın düyməsini basırsan. Aha, bu dəfə də iki “sənətçi”nin davasına rast gəlirsən, sənətləri qalır
bir kənarda, onların bir-biri ilə apardığı umu-küsü bütün
elə yayılır.
Kanallarda aktual, tərbiyəvi, xüsusi peşəkarlıqla
işlənən, zövqləri
oxşayan, sırf milli-mənəvi dəyərlər
aşılayan verilişlər
olduqca azdır.
Hələ bir neçə
il öncə
hörmətli ağsaqqalımız,
Prezident Adminstrasiyasının
rəhbəri, akademik
Ramiz Mehdiyevin “Azərbaycanın efir məkanı: problemlər
və vəzifələr”
adlı məqaləsi
illərlə ölkə
mətbuatında müzakirə
olundu və bütün ziyalılar, eləcə də televiziya rəhbərləri
iradların haqlı olduğunu təsdiqlədilər.
Ancaq hələ də televiziyalarda ürəkaçan
səviyyədə, tamaşaçını
qane edən verilişlər az-az hazırlanır.
Ölkə televiziya məkanında yeganə olaraq “insanların maariflənməsi,
mədəni irsin təbliği məqsədi
ilə maraqlı verilişlər göstərən
az saylı kanallardan biri Mədəniyyət” kanalıdır. Milli mədəniyyətə,
hətta dünya sənət nümunələrinə,
incəsənətin rəngarəng
sahələrinə aid teleproqramlar
tamaşaçıya təqdim
olunur. Gündəlik 14 saat efir vaxtı olan kanalda hazırda 27 adda veriliş hazırlanır. Hamısının da qayəsində milli məfkurənin, sağlam düşüncənin
formalaşması üçün
kifayət qədər
söz ehtiyatı var.
Elm xadimləri ilə
birbaşa diskussiya üzərində qurulan “Mühazirə” elmi-kütləvi
proqramda konkret mövzular elin başa düşdüyü,
asan danışıq
dilində izah olunur.
Birini misal çəkəcəyəm. Kimyaçı
alimin mühazirəsi,
professor Vaqif Abbasovun orqanizmin duz tələbatı haqqında rəvan danışığı, duzun
vacib element kimi insan həyatı üçün əvəzedilməz
olduğunu əsaslandıran
faktları tamaşaçının
diqqətini çəkmişdi.
Zərərli olduğunu düşünərək
qida rasionundan çıxaran və immunitet zəifliyi tapan yüzlərlə insan maariflənərək,
duzu yenidən süfrəsinə bərpa
etdi. (Duzu
tamamilə inkar edən yaxın rəfiqəm, sən demə “qaş qayıran yerdə, vurub gözünü də çıxarmışdı”.
Allahın bu nemətinin
insanlara xeyli faydalı olduğunu dərk edərək, orqanizmindəki zəifləmənin
səbəbini anlamışdı.)
Ayda iki dəfə din və mədəniyyət
mövzusunda hazırlanan
“Nurdan damlalar” verilişində islam
dünyasının böyük
alimi, akademik Vasim Məmmədəliyevin
ibrətamiz söhbətləri
bütün yaş təbəqələri üçün
gərəklidir. Elmi şəkildə dini biliklərin artırılması
üçün gənclərə
istiqamət vermək,
ali vərdişləri
təlqin və islami dəyərləri təbliğ etmək məqsədi ilə bu verilişin ölkə teleməkanında
analoqu yoxdur.
Dəfələrlə şahidi olmuşam ki, ədəbiyyatımızda layiqli
imzası olan insanları özəl kanallarda cızma-qara müəlliflərlə eyni
masada diskussiyaya
dəvət edir və əsl yazıçının ideal düşüncələri
auditoriyanın mənasız
müdaxilələri ilə
təhqir olunur. Ədəbiyyat nədir, həqiqətin mənəvi
saflaşma məqsədi
ilə bədii fonda təsviri,
yoxsa bəzi gənc yazarların düşündüyü kimi
real ilginc hadisələrin
təbliği? Axı dünyada
da belədir ki, oxucu sevgisini
qazanan yazarların ədəbi nümunələrində
insan həyatı üçün ibrətamiz
fikirlər əsas yer tutur. “Gənc yazıçılardan,
şairlərdən kimləri
tanıyırsınız” deyib
şəhərə düşən
telejurnalistlərin vaxtaşırı
müraciət etdiyi bu mövzuda da günahkar, ədəbiyyatdan xəbərsiz
qalmağımıza səbəb
elə televiziyaların
özüdür.
Niyə kanallar ədəbiyyata yeni gələn gəncləri təbliğ
etmir, onların əsərlərini məşhurlaşdırmır,
ən azı “şou-biznes müğənnilər”i
qədər onlara dəyər vermir? Niyə əsl
yazıçıların ədəbi
irsi lazımı səviyyədə işıqlandırılmır?
Bu yaxınlarda orta məktəbin 11-ci sinfində əlaçı
olan bir qız Nəbi Xəzrinin adını eşidəndə etiraf etdi ki, “mən
onu niyə tanımıram”? Ona görə ki, nə məktəbdə adını eşidib, nə televiziyalarda şeirlərinə rast gəlib və s. Çünki Nəbi Xəzri poeziyasının
lirikasından, eləcə
də bir çox yazarlarımızdan,
bəlkə də Nizami kimi hikmətlər
müəllifinin nələrə
qadir olduğundan kanal əməkdaşları
da xəbərsizdirlər.
Nəbi Xəzri kimi, yüzlərlə söz, sənət sahiblərini gənclərə
kim tanıtmalıdır?
“Azərbaycan Televiziyası”
və “Mədəniyyət”
kanalı maarifləndirici
verilişlərin sayını
nə qədər çoxaltsa da, milli düşüncə
və təfəkkür
uğrunda təkcə
çarpışa bilməz. Atalar demişkən
“tək əldən səs çıxmaz” və ya “bir
çiçəklə yaz
olmaz”. Televiziyaların hamısı eyni
ruha köklənməli,
bir məqsədə xidmət etməlidir ki, şaxələnmiş
auditoriyaya təsiri güclü olsun. Bunun üçün “Mədəniyyət
kanalı”ndan ibrət
götürməli, peşəkarlıq
nöqteyi-nəzərdən verilişlərin hazırlanma
səviyyəsini öyrənməlidirlər.
Ədəbi janrlar, incəsənətin
müxtəlif növləri,
etno-mədəni qaynaqlar
haqqında bilgilər
verən “Qobustan”, milli mədəniyyətin
müxtəlif sahələrinə
çağdaş baxışın
və “Kitab köşkü” rubrikasının
olduğu “Zəka nuru”, xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz,
ölkədəki əcnəbilər
üçün öyrədici
“Ana dili”, sözün
kökü və onun elmi-bədii mənalarının müqayisəli
təhlilinə həsr
edilən “Sözün
sirri”, “Zaman və Məkan”, “İdrak” fəlsəfi-kulturoloji
proqramlar, “Zamanın sorağında”, “Zamanla üz-üzə”, “Ekspressiya”,
“Ədəbi abidələr”,
“Poeziya”, “Sənətkar
ömrü” və s. verilişlər milli əqidənin saflaşmasına
xidmət edir.
Nə yaxşı ki, görkəmli sənət
adamları ilə səmimi ünsiyyət əsasında qurulan “Sərbəst söhbət”,
teatr və televiziya tamaşalarının
təqdim olunduğu “Bir ünvan milyon mənzil”, rəssam və heykəltəraşlar barədə
film estetikasında “Palitra”
portretləri, qədim
və çağdaş
mədəniyyətin palitrasını
əks etdirən “Çələng”, milli rəqslərimizin təhlili
və hərəkət
prinsiplərini öyrədən
“Rəqsin dili”, “Maraq dünyası”, “Nobel mükafatçıları”, “Keçmişdən
gələcəyə” adlı
verilişlər hazırlanır.
Tamaşaçılar dünya kino xadimləri haqqında
“Kino ulduzları”, Azərbaycan
kinosunun tarixini “Kinosalnamə” proqramlarından
öyrənir. Mühüm mədəniyyət hadisələrinin
toplusu ilə “Xəbər var”, “Buta” verilişlərində
tanış olur. “Daha bir
görüş”, “Xatırlanan
ömürlər”, “1001 sual”
intellektual oyun, Azərbaycan və dünya xalqlarının nağılları əsasında
“Bəbək” - Televiziya
Uşaq Teatrının
hazırladığı kukla
tamaşaları digər
televiziyalardakı boşluğu
doldurur.
“Mədəniyyət” kanalında hazırlanan verilişlərin səviyyəli
olmasının əsas
səbəblərindən biri
də televiziyaya alimlərin cəlb edilməsidir. Akademik Vasim Məmmədəliyev,
professorlar, İlham Rəhimli, Kamal Abdulla, Fuad Məmmədov, kinoşünas alim Aydın Kazımzadə, fəlsəfə doktoru Akif Əli və
s. ziyalıların yaradıcı
heyətdə təmsil
olunması kanalın reytinqini artırır.
“Mədəniyyət” kanalının
məhz Azərbaycan Televiziyasının nəzdində
yaradılması, televiziyanın
zəngin “Qızıl
fond”undan bəhrələnməsi,
dünya standartlarına
tam cavab verən yeni texnologiyadan istifadə edilməsi, Aztv-nin Televiziya Akademiyasında hazırlanan
peşəkar kadr potensialına güvənməsi
nəticəsində elmin,
maarifçiliyin, Azərbaycan
dilinin, tarixinin, mədəniyyət və
incəsənətinin əsl
təbliğatçısına çevrilib.
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və Mədəniyyət Fondunun
layihəsi əsasında
reallaşan Muğam televiziya müsabiqəsində
xalqımız hər
dəfə yeni gənc istedadları kəşf edir. Peşəkar münsiflər heyətinin
və milyonlarla tamaşaçının qarşısına
çıxaraq muğam
və təsniflərimizi
özünəməxsus şəkildə
ifa edən gənclərimiz ustadların
layiqli qiymətini alaraq musiqi xəzinəmizi
zənginləşdirirlər. Nəinki ölkəmizdə, xaricdə
də maraqla izlənilən, gündən–günə
tamaşaçı auditoriyası
artan bu müsabiqə “Mədəniyyət”
kanalı ilə canlı yayımlanır.
Hər bir millət, milli-mənəvi
dəyərləri, mədəni
irsi, intellektual səviyyəsi ilə diqqət çəkir. Dünyanın
zəngin irs siyahısına bəşəri
nümunələr bəxş
edən Azərbaycan mədəniyyətinin, incəsənətinin,
ədəbiyyatının tanıdılması
və təbliği istiqamətində bütün
televiziyalarımız milli
kökə bağlı
verilişlər uğrunda
rəqabət aparmalıdırlar
ki, gənclərimiz, vətəndaşlarımız sağlam düşüncəyə
və ən əsası, öz xalqını daha yaxından tanımağa müvəffəq olsunlar,
milli mentalitetdən uzaq düşməsinlər.
Şəlalə
Məhyəddinqızı
Kaspi.-2015.-28 fevral-2 mart.-S.6.